تبیین عوامل مؤثر بر رفتار فضایی گردشگران مذهبی در شهر مشهد

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

2 دانشیار گروه جغرافیا، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران (نویسنده مسئول)

3 دانشیار گروه جغرافیا، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

چکیده

امروزه شناخت تمایلات رفتاری گردشگران و تبیین عوامل مؤثر بر رفتار آن­ها یکی از موضوعات مهم گردشگری بوده که هدف پژوهش حاضر نیز، ارزیابی عوامل مؤثر بر رفتار گردشگران داخلی و خارجی مشهد با تأکید بر جغرافیای رفتاری می­باشد.
داده و روش:  این پژوهش از نوع پیمایشی و با رویکردی توصیفی- تحلیلی با هدف توسعه ای تنظیم و اطلاعات به صورت میدانی و با استفاده از پرسشنامۀ محقق ­ساخته به دست آمده است. جامعۀ آماری، گردشگران داخلی و خارجی هستند که بر اساس آمار اخذ شده، تعداد گردشگران داخلی ورودی به شهر مشهد در سال 1398، 22.025.167 نفر و تعداد گردشگران خارجی 1.239.926 نفر بودند که بر اساس فرمول کوکران تعداد 384 نفر به عنوان نمونه آماری برای گردشگران ایرانی و 384 نفر نیز به عنوان نمونه آماری گردشگران خارجی بدست آمده است و از روش نمونه­ گیری تصادفی در بین جامعه آماری توزیع شدند.
یافته ­ها: با توجه به یافته­ های حاصل از پرسشنامه ­ها مشخص شد الگوی رفتاری گردشگران نشان می ­دهد که گردشگران خارجی مسافت بیشتری را از حرم مطهر رضوی (65 کیلومتر) برای عناصر گردشگری موجود در پیرامون شهر مشهد طی می ­نمایند بنابراین الگوی رفتاری آنان پراکنده می ­باشد. این درحالی است که گردشگران داخلی بیشتر در پیرامون حرم مطهر و تا شعاع 30 کیلومتری از حرم رضوی قرار دارند و الگوی رفتاری آنان تجمعی و خوشه ­ای (پیرامون حرم امام رضا (ع) می ­باشد.
نتیجه گیری: نتایج بدست آمده از تحلیل پرسشنامه ها مشخص شد؛ عامل اقتصادی با میانگین 3.7  بیشترین تأثیر را بر الگوهای رفتاری گردشگران داشته و عامل محیطی با میانگین 2.7 کمترین مقدار را به خود اختصاص داده و در میان عوامل مؤثر بر الگوهای رفتار فضایی گردشگران خارجی، بیشترین میانگین مربوط به عامل اجتماعی - فرهنگی با 3.3 و کمترین میانگین با2.09 درصد مربوط به عامل کالبدی - زیرساختی بوده است.

کلیدواژه‌ها


امیری فهلیانی، محمدرضا. (1399). آینده پژوهی با رویکرد سناریونویسی تأثیرات جغرافیای رفتاری بر گردشگری در مواجهه با بیماریهای واگیردار و COVID-19. مطالعات مدیریت گردشگری، دوره 15، 179-216.
امینی، محمدتقی؛ پرهیزگار، محمدمهدی؛ ابوالحسنی، اصغر؛ خباز، صمد. (1399). طراحی مدل رفتاری توسعه­ی صنعت گردشگری ایران با محوریت جذب گردشگران خارجی. برنامه ریزی و توسعه گردشگری، 9(2)، 23-7.
البرز سرچقایی، عبدالرضا. (1397). تحلیل الگوی فضایی رفتار گردشگران (مورد مطالعه، تهران). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه خوارزمی تهران، استاد راهنما، علی موحد.
تقی پور، میرپوریا؛ منصوری موئد، فرشته؛ کردناییج، اسدالله. (1398). نقش ارزش­ها و نگرش­های گردشگران در پاسخ­های شناختی و رفتاری آنان در انتخاب وب سایت­های خدمات گردشگری. فصلنامة علمی  پژوهشی گردشگری و توسعه، 8(3)، 164-147.
تقی پوریان، محمد؛ یزدانی، رضا؛ آقایی فر، محمدزمان. (1397). نقش تصویر ذهنی برند مقصد بر تمایلات رفتاری گردشگران (مطالعه موردی: گردشگران غرب استان مازندران). فصلنامه گردشگری شهری، 5(4)، 50-37.
تولایی، سیمین؛ رخساری، حمید. (1401). الگوی فضایی رفتار گردشگران در مقصدهای گردشگری تحلیلی بر چیدمان فضایی حرک تهای بازدیدکنندگان در محدودۀ بافت تاریخی شهر یزد. فصلنامه علمی پژوهشی گردشگری و توسعه، 11(2)، 62-37.
جمشیدی، محمدجواد؛ برک پور، ناصر؛ کلانتری، خلیل. (1398). تبیین اثرات اقتصاد سیاسی گردشگری مذهبی بر توزیع نامتوازن خدمات گردشگری مشهد. فصلنامه علمی مطالعات مدیریت گردشگری، 14(47)، 260-221.
شیرخدایی، میثم؛ علیزاده ثانی، محسن؛ آملی دیوا، فهیمه. (1395). بررسی تأثیر تصویر مقصد بر رضایت و مقاصد رفتاری در گردشگری سلامت؛ نمونه موردی لاویج. مجلۀ برنامه ریزی و توسعه گردشگری، 5(17)، 145-128.
ضیایی محمود. (1394)، جغرافیای گردشگری. چاپ هفتم، دانشگاه پیام نور.
عباس زاده، مظفر؛ شمس الدینی، نسیم؛ پوراسد، علی. (1398). ارزیابی توزیع فضایی زیرساخت های اولیۀ گردشگری با تأکید بر تحرک محور گردشگری  تاریخی در محدودۀ بافت تاریخی  فرهنگی شهر ارومیه. فصلنامۀ گردشگری شهری، 6(4).
عربشاهی، معصومه؛ بهبودی، امید؛ شاه ابراهیمی، روح ا.... (1395). شناسائی و رتبه­بندی عوامل رفاهی موثر در گردشگری مذهبی شهر مشهد با استفاده ازتکنیکهای تصمیمگیری چند معیاره AHP)). خراسان بزرگ: 7(32) ، 88-75.
علیزاده، مهرناز؛ میرزایی، روزبه؛ پیرس، فیلیپس. (1399). رابطه میان شخصیت مقصد و تمایلات رفتاری گردشگران بین المللی. فصلنامه علمی مطالعات مدیریت گردشگری، 15(49)، 124-95.
محمدحسنی­زاده، مرجان؛ فرجی سبکبار، حسنعلی؛ مطیعی لنگرودی، سید حسن. (1397). تحلیل اکتشافی الگوهای فضایی-رفتاری بازدیدکنندگان(مطالعه موردی: مجموعه فرهنگی- تاریخی سعدآباد). فصلنامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، 50(1)، 34-17.
محمدی، اسفندیار؛ شیری، اردشیر؛ حبیبیان، سهیلا. (1394). بررسی آثارالگوی رفتارگردشگران برچگونگی رفتاراجتماعی شهروندان (مطالعه­ی موردی: شهرهمدان). مجلۀ برنامه­ریزی و توسعه گردشگری، 4(12)، 202-183.
موحد، علی. (1395). مقدمه ای بر گردشگری شهری. چاپ اول، انتشارات پرهام.
موحد، علی. (1381). بررسی و تحلیل الگوی فضائی توریسم شهری، (مطالعه موردی: شهر اصفهان). رساله دکتری، رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس.
مودودی ارخودی، مهدی؛ فردوسی، سجاد. (1399). سنجش الگوی رفتاری عرضه و تقاضای گردشگری مبتنی بر تحولات نظام سرمایه داری (مطالعه موردی: شهر کرج و روستاهای پیرامونی). مطالعات شهری، شماره 26،  100-85.
مینایی، رضا؛ نمامیان، فرشید؛ معروفی، فخرالدین؛ مرادی، علیرضا. (1398). الگوسازی شبکه های اجتماعی در رفتار گردشگران با رویکرد ساختاری- تفسیری. فصلنامة علمی  پژوهشی گردشگری و توسعه، 8(3)، 183-165.
Caldeira, A. M., Kastenholz, E. (2015). Spatiotemporal behaviour of the urban multiattraction tourist: Does distance travelled from country of origin make a difference? Tourism & Management Studies, 11(1), 91-97.
Caldeira, A. M., Kastenholz, E. (2017). Tourists’ spatial behaviour in urban destinations: The effect of prior destination experience. Journal Of Vacation Marketing, 24(3), 247-260.
Caldeira, A. M., Kastenholz, E. (2019). Spatiotemporal tourist behaviour in urban destinations: a framework of analysis. Tourism Geographies, 22(1), 22-50. . (In English)
Chang, H. H. (2013). Wayfinding strategies and tourist anxiety in unfamiliar destinations. Tourism Geographies, 15(3), 529-550.
Gutierrez, J., Garcia-Palomares, J. C., Romanillos, G., Salas-Olmedo, M. H. (2017). The eruption of Airbnb in tourist cities: Comparing spatial patterns of hotels and peer-to-peer accommodation in Barcelona. Tourism Management, 62, 278-291.
Hanson, S., Hanson, P. (1981). The travelactivity patterns of urban residents: Dimensions and relationships to socio-demographic characteristics. Economic Geography, 57(4), 332-347.
Huang, X., Minxuan, Li., Zhang, J., Zhang, L., Zhang, H. (2020). Tourists' spatial-temporal behavior patterns in theme parks: A case study of Ocean Park Hong Kong. Journal of Destination Marketing & Management, Volume 15, March 2020.
Koo, T. T., Wu, C. L., Dwyer, L. (2012). Dispersal of visitors within destinations: Descriptive measures and underlying drivers. Tourism Management, 33(5), 1209-1219.
Lau, G., McKercher, B. (2006). Understanding tourist movement patterns in a destination: A GIS approach. Tourism and Hospitality Research, 7(1), 39-49.
Lew, A., & McKercher, B. (2006). Modeling tourist movements: A local destination analysis. Annals of Tourism Research, 33(2), 403-423.
Shoval, N., Raveh, A. (2004). Categorization of tourist attractions and the modelling of tourist cities: Based on the co-plot method of multivariate analysis. Tourism Management, 25(6), 741-750.
Swarbrooke and Horner. (2005). Consumer behavior in tourism butterworth Heinemann. Oxford university.
Torres, Eduardo,Carla, Moraga, Sanchez, Rodriguez, Esper, Franco Sancho. (2021). Understanding tourist citizenship behavior at the destination level. Journal of Hospitality and Tourism Management, Volume 49, December 2021, Pages 592-600,
Urapree, Prapasawasdi, Lunchakorn Wuttisittikulkij, Chaleeda Borompichaichartkul, Laphasrada Changkaew and Muhammad Saadi.  (2018). Cultural Tourism Behaviors: Enhancing the Influence of Tourists’ Perceptions on Local Thai Food and Culture. Enhancing The Open Psychology Journal , 2018, Volume 11 185. .DOI:
Witte, A. (2021). Revisiting walking as mobile place-making practice: a discursive perspective. Tourism Geographie, 1-23.
Zhiyong Li , Shan Zhang , X., Metin Kozak , J.  (2020). Seeing the invisible hand: Underlying effects of COVID-19 on tourists’ behavioral patterns. Journal of Destination Marketing & Management 18 (2020) 100502. journal homepage: www.elsevier.com/locate/jdmm.