بازاندیشی داده های شاخص در نظام برنامه ‫ریزی مسکن ایران‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

ادهمی خامنه, اعظم; مشکینی, ابوالفضل; باب الحوائجی, فهیمه; نوشین فرد, فاطمه; مطلبی, داریوش

doi:10.22103/JUSG.2021.2030

بازاندیشی داده های شاخص در نظام برنامه ‫ریزی مسکن ایران‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش ‫شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

² دکتری جغرافیا و برنامه‫ ریزی شهری، دانشیار، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

³ دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشیار، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

⁴ دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشیار، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام، تهران، ایران‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

10.22103/JUSG.2021.2030

چکیده

تبیین موضوع: مسکن از نیازهای اصلی زندگی در سراسر دنیا به‫شمار می‌آید و در شهرها، مسئله بزرگی برای شهروندان و مسئولین محسوب می‌شود. هدف این مقاله، شناسایی و تحلیل شاخص‌های مؤثر در بخش مسکن و تبیین این شاخص‌ها در برنامه‌ریزی مسکن شهری در ایران در بازه زمانی 40 ساله (سال‏های 1357 تا 1396) مستخرج از مرکز آمار ایران است.
روش: مقاله حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی است. رویکرد کلی حاکم بر آن تحلیل محتوای کیفی است که در قالب آن اسناد و گزارش‌ها، اسناد بالادستی شامل برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و طرح جامع مسکن و سایر اسناد مرتبط با موضوع مسکن مورد بررسی قرارگرفته‌اند. در بخش تحلیل به‌منظور شفاف‌سازی و درک بهتر، از شکلهای مربوط به میانگین‌های آماری که در نرم‌افزار Spss و Excell تهیه‌شده‌اند، استفاده‌شده است.
یافته ‎ها: نشان‌دهنده آن است که تعداد شاخص‌های مؤثر بخش مسکن در دهه 60 با توجه به حوادث رخ‌داده در این دوران از قبیل جنگ، تصویب قانون زمین شهری و ... و سیاست‌های در نظر گرفته‌شده توسط دولت در زمینه تخصیص مسکن به شهروندان بالاتر از سایر دوره‌ها بوده است. از میزان این شاخص‌ها در سال‌های بعد به‌ویژه دهه 80 و 90 کاسته شده اما در این دهه‌ها بر فراوانی شاخص‌های مسکن افزوده‌شده است.
نتایج: شاخص‌های مطرح در این دهه‌ها مشابه بوده و در طی گذشت زمان تغییر چندانی در آن‌ها رخ نداده و به‌صورت ثابت و سنتی باقی‌مانده‌اند. تغییر این شاخص‌ها در برنامه‌ریزی مسکن در شهرهای ایران امری لازم و ضروری است.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.26457784.1400.8.1.1.4

مراجع

ایزدی، ملیحه. وارثی، محمدرضا و محمودزاده، محمود (1394). تحلیل شاخص‌های کمی و کیفی تأثیرگذار در برنامه‌ریزی مسکن استان‌های کشور. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 15 (37). 133-154.

حقیریان، شیوا. نقدی، اسدالله. (1395). بررسی شاخص‌های کمی مطلوبیت مسکن از دید شهروندان (شهر همدان). سومین کنفرانس بینالمللی پژوهش در مهندسی، علوم و تکنولوژی. گرجستان.

رضوانیان، محمدتقی، خانی‫زاده، محمدعلی و دلیر علی (1395). ارزیابی مشارکت شهرداری در ارتقای شاخص‏های اقتصادی مسکن شهری ازنظر شهروندان (نمونه موردی منطقه 2 شهر شیراز). فصلنامه انسان و محیط‌زیست. دوره 14، شماره 47-62.

شیعه، اسماعیل (1387). دانشنامهمدیریتشهریوروستایی. تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌ها.

صرافی، مظفر و رضازاده، سید محمد (1396). مروری بر قواعد و سیاست‌های برنامه‌ریزی توسعه‌ی زمین و مسکن شهری با تأکید بر نواحی نابسامان و بافت‌های فرسوده شهری. جستارهای شهرسازی. دوره دوم، 3 (47)، 130-167.

عزیزی، محمدمهدی (1383). جایگاه شاخص‌های مسکن در فرآیند برنامه‌ریزی مسکن. هنرهای زیبا. دوره 17، شماره 17، 31-42.

قانون برنامه چهارم عمرانی (1351-1346). http://budget.farhang.gov.ir

قانون برنامۀ اول توسعه، پیوست لایحۀ قانون برنامۀ اول توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی 1372-1368. تهران: سازمان برنامه‌وبودجه.

قانون برنامۀ پنجم توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. (1389). http://budget.farhang.gov.ir

قانون برنامۀ چهارم توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. (1388-1384). http://budget.farhang.gov.ir

قانون برنامۀ سوم توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. (1379). http://budget.farhang.gov.ir

قانون برنامۀ عمرانی پنجم قبل از انقلاب (1352)./http://budget.farhang.gov.ir

مشکینی، ابوالفضل و همکاران (1391). ارزیابی مکان‌یابی پروژههای مسکن مهر با رویکرد کالبدی ـ زیست‌محیطی، با استفاده از مدل سلسله‌مراتب (نمونه موردی استان یزد). فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات شهری. شماره دوم، 57-70.

مشکینی، ابوالفضل و ضرغام فرد، مسلم (1398). برنامه‌ریزی مسکن شهری با نگاهی به ایران. انتشارات سمت.

ملکی، سعید و همکاران (1396). مقایسه تطبیقی شاخصهای کمی و کیفی مسکن با رویکرد شهر ایدهآل (مطالعه موردی: شهرستان اهواز). نخستین کنفرانس ملی به‌سوی شهرسازی و معماری دانش‌بنیان. اردیبهشت‌ماه، تهران.

یزدانی، محمدحسن و کیانی، سیامک (1395). بررسی و ارزیابی وضعیت مسکن (شاخص‌های کمی و کیفی) در مساکن استان اردبیل. سومین کنفرانس علمی پژوهشهای افقهای نوین علوم جغرافیا و برنامهریزی، معماری و شهرسازی ایران.

Amin, R. Muhy Al-Din, S. (2019) Evaluation of the Sustainable Aspects in Housing Sector to Overcome Housing Stress in Northern Iraq. Contemporary Urban Affair. 3(1).

Arnott, R. (2008). Housing Policy in Developing. Countries: The Importance of the Informal Economy. World Bank. Commission on Growth and Development. P:11.

Bartram, R. (2016). Housing and Social and Material Vulnerabilities. Housing, Theory and Society, 33(4), 469–483. https://doi.org/10.1080/14036096.2016.1167122.

Bharath, H.A. & et al. (2018). Modelling urban dynamics in rapidly urbanising Indian cities. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Science, 21(3), 201-210. https://doi.org/10.1016/j.ejrs.2017.08.002.

Brkanic, I. (2017). Housing Quality Assessment Criteria. Social Indicators Research, 11(2).

Clapham, D. Mackie, P. Orford, S. Thomas, I. )2018). Housing Options and Solutions for Young People in 2020. Joseph Rowntree Foundation (JRF).

Easthope, H. (2004). “A Place Called Home.” Housing, Theory and Society 21 (3), 128–138. https://doi.org/10.1080/14036090410021360.

Ghaedrahmati, S. and Zarghamfard, M. (2020), "Housing policy and demographic changes: the case of Iran", International Journal of Housing Markets and Analysis, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print. https://doi.org/10.1108/IJHMA-06-2019-0064.

Ghaedrahmati, S., & Foad SHahsavari, F. (2019). "Women housing right, affordable housing for female-headed households, case study: City of Tehran," International Journal of Housing Markets and Analysis, Emerald Group Publishing. 12(5), pages 952-965, October.

Ghaedrahmati, S., & Shahsavari, F. (2019). Affordable Housing: Elderly in Tehran and Their Housing Problems, Journal of Housing For the Elderly, 33(2), 140-152, https://doi.org/10.1080/02763893.2018.1534179.

Hochstenbach, C. (2016). State-led Gentrification and the Changing Geography of Market-oriented Housing Policies. Housing, Theory and Society, 34(4), 399–419. https://doi.org/10.1080/14036096.2016.1271825.

Marsh, A., & Gibb, K. (2011). Uncertainty, Expectations and Behavioural Aspects of Housing Market Choices. Housing, Theory and Society, 28(3), 215–235. https://doi.org/10.1080/14036096.2011.599182.

napic.jpph.gov.my/portal

Ogu, V.I., and Ogbuozobe, J.E. (2001). Housing policy in Nigeria: towards enablement of private housing development. Habitat International, 25(4), 473-492. https://doi.org/10.1016/S0197-3975(01)00018-2.

Paris, C. (1995). Demographic Aspects of Social Change: Implications for Strategic Housing Policy. Urban Studies, 32(10), 1623–1643. https://doi.org/10.1080/00420989550012276.

UN-Habitat. (2014) (c). Global Housing Indicators: Evidence for action. Executive summary

UN-Habitat. (2016) (b). HABITAT III ISSUE PAPERS, 10- Housing Policies. New York, (Unedited version), 29 February 2016.

Vaa, M. (2000). Housing policy after political transition: the case of Bamako. Environment and Urbanization, 12(1), 27–34. https://doi.org/10.1177/095624780001200103.

Xifilidou, A. Karanikolas, N. (2019). The Greek Housing Issue: Housing and Price Indicators VS Macroeconomic Indicators. International Journal of Real state and Land Planning. Vol. 2.

Yearbook of Housing and Building Statistics (2012). Official Statistics of Sweden Statistics Sweden. Printed in Sweden SCB-Tryck, Örebro.

Zarghamfard, M., Meshkini, A., Pourahmad, A. and Murgante, B. (2019), "The pathology of housing policies in Iran: a criterion-based analysis", International Journal of Housing Markets and Analysis, 13(3), 453-473. https://doi.org/10.1108/IJHMA-06-2019-006.

Zhang, X.Q. (2016).The trends, promises and challenges of urbanisation in the world. Habitat International, 54, Part 3, 241-252. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2015.11.018.