تحلیل فضایی مؤلفه های زیرساختی شهر یادگیرنده بر اساس ناهمسانی های فضایی میان محلات شهری زنجان

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

2 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

3 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

4 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

10.22103/JUSG.2020.2029

چکیده

تبیین موضوع: با ورود به عصر اطلاعات و رشد فناوری­های نوین ارتباطی، طرح اندیشه­ای مبنی ­بر شهر یادگیرنده، بر تمام مناسبات اجتماعی انسان اثر گذاشته و یادگیری همگانی را فارغ از هر نوع تمایزاتی برای همه­ی شهروندان فراهم ساخته ­است. بنابراین در خصوص افزایش بازدهی فعالیت­های یادگیری در فضاهای ­شهری، توجه به مکان استقرار و بهره­مندی کلیه­ی افراد از این خدمات، امری ضروری است. بر همین­ اساس پژوهش حاضر با هدف تحلیل روابط فضایی میان عوامل جمعیتی و کالبدی به­عنوان اصول اساسی در تحقق شهریادگیرنده، به بررسی ناهمسانی­های ­فضایی در محلات شهری ­زنجان پرداخته ­است.
روش: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و به­لحاظ ماهیت توصیفی-تحلیلی است. روش گردآوری اطلاعات اسنادی-کتابخانه‌ای ­است. برای تجزیه­وتحلیل یافته ­ها، ­از تکنیک­ خودهمبستگی موران و مدل رگرسیون­ وزنی ­جغرافیایی استفاده شده است.
یافته‎ها: نتایج به­کارگیری آماره­ی موران نشان می­دهد خودهمبستگی ­فضایی میان کلیه­ی شاخص­های مورد سنجش، مثبت بوده و از الگوی خوشه­ای تبعیت می­نمایند. با توجه به وجود چنین الگویی، ارزیابی­های حاصل ­از مدل GWR حاکی از آن است که، شاخص­ جمعیتی لازم­التعلیم با 5/13 درصد بیشترین ضریب تأثیر را در تبدیل ­شدن شهر زنجان به یک شهر یادگیرنده دارد. همچنین مدل مذکور با درنظرگرفتن مقادیر R2 تعدیل­شده برابر 43 و 32 درصد، روابط­ فضایی میان متغیرها را با دقت تقریبا قابل قبول، ولی روابط کم و مثبت، مدل­سازی نموده و توانسته نابرابری­های فضایی و محدوده­های استقرار بهینه­ی مراکز یادگیرنده در سال­های آتی را به­ خوبی پیش­بینی نماید.
نتایج: یافته ­ها نشان می­دهند بیشتر محلات شهر زنجان به ­لحاظ تناسب میان کاربری­ های ­یادگیرنده و جمعیت­شان، دچار عدم تعادلات فضایی هستند. این مسئله درخصوص محلات بیسیم، اسلام ­آباد و ترانس با جمعیت بیسواد برابر با 6/40 درصد، بسیار شدیدتر می ­باشد. ازاین­رو مدیریت ­شهری باید از طریق برنامه­ریزی صحیح در توزیع عادلانه­ی خدمات­ یادگیری از بروز شکاف و نابرابری­های اجتماعی-فضایی میان مناطق و محلات ­شهری جلوگیری نماید و با تعیین مکان بهینه­ی کاربری­ های­ یادگیرنده، زمینۀ حصول به رویکرد شهر یادگیرنده در محلات شهری زنجان را میسر سازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


افضلی ­ننیز، مرضیه؛ مدیری، مهدی؛ فرهودی، رحمت­ الله (1397). الویت­ بندی شاخص­ها در فرایند هوشمند­­سازی شهرها (مطالعۀ موردی: شهرکرمان)، فصلنامه پژوهش و برنامه­ ریزی شهری، سال 9، شماره 35، صص. 37-11.
امیر انتخابی، شهرام؛ قلی­پور، یاسر؛ میثمی، سعید (1397). تحلیلی بر ارتباط شهر یادگیرنده و شهر خلاق در راستای دستیابی به شهر پایدار (مورد مطالعه: شهر رشت). فصلنامه علمی – پژوهشی مطالعات برنامه­ ریزی سکونتگاه­های انسانی، دوره 13، شماره 2، صص 482-465.
بیات، سوده (1390). شناسایی عوامل موثردر بروز شهر یادگیرنده در منطقه­ی 6 شهرداری تهران. پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته مدریت شهری به رهنمایی آرین قلی­پور، تهران: دانشگاه تهران.
پورمحمدی، محمدرضا؛ قربانی، رسول؛ تقی­پور، علی ­اکبر (1397). بررسی تطبیقی رهیافت­های رگرسیون وزنی جغرافیایی و حداقل مربعات معمولی در برآوردهای مکانی. نشریه علمی – پژوهشی جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، سال 22، شماره 63، صص 76-53.
حاتمی­نژاد، حسین؛ پوراحمد، احمد؛ منصوریان، حسین؛ رجایی، عباس (1392). تحلیل مکانی شاخص­های کیفیت زندگی در شهر تهران، پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره­ی 42، شماره 4، صص 56-29.
حج ­فروش، شهاب­الدین (1396). ارزیابی شاخص­های شهریادگیرنده در نواحی شهر یزد. پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه­ریزی شهری به راهنمایی محمد حسین سرائی، یزد: دانشگاه یزد.
رفعیان، مجتبی؛ زاهد، نفیسه (1397). تحلیل فضایی فرسودگی محله­های شهر قم با استفاده از رگرسیون وزنی جغرافیایی. مجله پژوهش­های جغرافیایی برنامه­ریزی شهری، دوره 6، شماره 2، صص 383 – 361.
رهنما، محمد رحیم؛ آقاجانی، حسین (1388). تحلیل توزیع کتابخانه­های عمومی در شهر مشهد. فصلنامه کتابداری  اطلاع رسانی، دوره 12، شماره 2، صص 28 – 7.
شهرداری شهر زنجان - معاونت برنامه­ریزی و توسعه­ی سرمایه­ی انسانی، واحد آمار(1395). آمارنامه شهر زنجان.
عرفانیان، مهدی؛ حسین خواه، مریم؛ علیجانیپور، احمد (1392). مقدمه­ای بر روش­های رگرسیونی چند متغیره OLSو GWR در مد­­­ل­سازی مکانی اثرات کاربری اراضیبر کیفیت آب. نشریه ترویج و توسعه­ی آبخیزداری، سال 1، شماره 1، صص 39–33.
عسگری، علی (1390). تحلیل آمار فضایی با ArcGIS. چاپ اول، تهران: انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران، 127ص.
عشورنژاد، غدیر؛ فرجی سبکبار، حسنعلی؛ امیراصلانی، فرشاد (1395). مدل­سازی روابط فضایی عومل مؤثر در استقرار مراکز مالی و اعتباری موجود در شهر تهران با رگرسیون وزنی جغرافیایی. پژوهش­های جغرافیایی برنامه­ریزی شهری، دوره 4، شماره 2، صص 240–223.
علی­اکبری، اسماعیل؛ درخشان، شهرام (1393). تحلیل الگوهای فضایی آسیب­های اجتماعی در محیط­های شهری مطالعه موردی: منظقه پنج کلان شهر تهران. پژوهش­های جغرافیایی برنامه­ریزی­­ شهری، دورۀ 2، شمارۀ 1، صص 72–49.
قلی­پور، یاسر (1393). تحلیل شاخص های شهر یادگیرنده و شهر خلاق و ارتباط آن با توسعه­ی پایدار شهری (مطالعه موردی شهر رشت). پایان نامه کارشناسی ارشد رشته­ی جغرافیا و برنامه ریزی شهری به راهنمایی سید علی حسینی، گیلان: دانشگاه پیام نور رشت.
کرمی، تاج­الدین؛ سلیمانی، محمد؛ افراخته، حسن؛ حاتمی نژاد، حسین (1391). بایسته­های بوم شناسی سیاسی شهر: الگوی توزیع تاج پوششی درختی و نابرابری فضایی فضایی در شهر تهران. مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، سال 4، شمارۀ 13، صص 22-1.
مجتبی­زاده ، حسین؛ حاجی فتحعلی، مهسا؛ حبیبی، ماندانا (1395). نقش شهر آموزش­محور در مدیریت مشارکتی. فصلنامه علمی–پژوهشی جغرافیا (برنامه­ریزی منطقه­ای)، سال 7، شمارۀ 1، صص 68-53.
مرکز آمار ایران (1395). نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهرزنجان طی سال­های 9535.
مکنود حسینی، نسیم (1389). تدوین اصول شهر آموزش­دهنده. پایان­نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: دکتر نوید سعید رضوانی، دانشکده معماری، دانشگاه آزاد واحد قزوین.
مهندسین مشاور معماری و شهرسازی آرمانشهر(1388). طرح تفصیلی شهر زنجان (پیشنهادی). جلد دوم.
یوسفی، محمد؛ شیعه، اسماعیل؛ خطیبی، محمدرضا؛ سعیدی رضوانی، نوید (1398). شناسایی و الویت­بندی مؤلفه­های شهر یادگیرنده با تأکید بریادگیری مادام­العمر. فصلنامه نوآوری­های آموزشی، سال هیجدهم، شمارۀ 71، صص 127-105.
Candy, J (2003). Planning Learning Cities: Addressing globalization. ISoCaRP Congress 2003. 1-11. 
Di Sivo, M., Ladiana, D (2010). Towards a learning city the neighborhood lab and the lab net. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2, 5349-5356. Available online at www.sciencedirect.com.
Faris, R (2006). Learning Cities: Lesson Learned, in Support of Vancouver, Learning city Initiative http://www.members.shaw.ca (accessed October 3, 2010).
Kearns, P (2015). Learning cities on the move. Australian Journal of Adult Learning, 55 (1), 153-168.
Kearns, P., lane, Y., Neylon, T., Osborne, M (2014). The Learning Festival: Pathway to Sustainable Learning Cities, 90-99.
Lee, S (2003). Building cities and towns as learning communities. Canadian Associationfor the Study of Adult Education- Online Proceedings 2003. Retrieved from
Longworth, N (2006). Learning Cities, LearningRegions, Learning Communities, Lifelong Learning and Local Government.London: Taylor and Francis. 228 p.
MacPhail, S (2008). The OECD, Neoliberalism, and the Learning City: Promoting Human Capital in the Guise of Lifelong Learning. Master's thesis of Arts in Education with guidance from Dr. Brigham, Mount Saint Vincent University.
Navarro, J.L.A., Ruiz, V.R.L., Peña, D.N (2017). The effect of ICT use and capability on knowledge-based cities. Journal of Cities, 60, 272–280.
Tu, J., Xia, Z (2008). Examining Spatially Varying Relationships Between Land Use And Water Quality Using Geographically Weighted Regression I: Model Design And Evaluation. Science of The Total Environment, 407(1), 358-378.
UNESCO Institute for Lifelong Learning. (2015). Guidelines for Building Learning Cities. Hamburg, Germany.
 UNESCO Institute for Lifelong Learning. Feldbrunnenstrasse 58, 20148 Hamburg, Germany.
Yang, J (2010). Building Learning Cities as a Strategy for Promoting Lifelong Learning.Pilot Workshop on Developing Capacity for Establishing Lifelong Learning Systems in UNESCO Member States .33November 2 December 3111 .Hamburg Germany.
Yang, J., Yorozu, R (2015). Building a Learning Society in Japan, the Republic of Korea and Singapore. UIL Publication Series on Lifelong Learning Policies and Strategies.