تحلیل جغرافیایی محرک های مهاجرت بازگشتی در روستاهای پیرامون شهر زاهدان

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسنده

استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

تبیین موضوع: مهاجرت معکوس یا مهاجرت بازگشتی از شهر به روستا پدیده مطلوبی است که به خاطر پیامدهای مطلوب اجتماعی- اقتصادی و مکانی- فضایی آن؛ در دهه اخیر اهمیت زیادی برای برنامه‌ریزان یافته است. هدف تحقیق حاضر ارزیابی وضعیت مهاجرت معکوس در روستاهای پیرامون شهر زاهدان و محرکهای آن است.
روش: مقاله حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی- تحلیلی می‌باشد. برای گرداوری داده ها از روش میدانی با ابزار پرسشنامه کارشناسان استفاده شد. جامعه نمونه شامل دهیاران، معتمدین و روسای شورای روستاهاست. برای ارزیابی وضعیت مهاجرت معکوس از مدل تجزیه و تحلیل نسبت (MOORA) و برای تحلیل محرکها نیز از مدل رگرسیون و همبستگی استفاده شد.
یافته‎ها: یافته‌های حاصل از مقایسه نسبی روستاهای پیرامون شهر زاهدان از نظر وضعیت مهاجرت معکوس نشان می‌دهد روستای منزلاب، چانعلی، خیراباد پایین به ترتیب بهترین وضعیت را داشته‌اند. نتیجه مدل رگرسیون نشان داد 6 مولفه 62 درصد از تغییرات مهاجرت معکوس را پیش‌بینی میکنند. براساس نتایج آزمون رگرسیون، عوامل نهادی، اقتصادی و انسانی محرک های اصلی مهاجرت معکوس هستند.
نتایج: مهاجرت معکوس به روستاهای پیرامون زاهدان با نرخ متفاوتی در حال وقوع بوده و تداوم و تقویت این روند مستلزم برنامه‌ریزی مطلوب برای ارتقای کیفیت نهادی، کارایی مسئولین و تامین زیرساخت های اساسی روستاهای مذکور میباشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


حاجی ­نژاد، علی؛ فتاحی احدالله؛ پایدار، ابوذر (1394). کاربرد مدلها و فنون تصمیم گیری در جغرافیا، با تاکید بر برنامه ریزی روستایی، شهری و گردشگری. انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ اول.
افراخته، حسن؛ منافی آذر، رضا؛ ولایی، محمد (1395).  اﺛﺮات ﻣﻜﺎﻧﻲ- ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﺎزﮔﺸﺘﻲ در شهرستان ﻣﻴﺎﻧﺪوآب. مجله پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، سال 5، شماره 1، پیاپی 13، صص 98-83.
مهاجرانی، علی­اصغر؛ روستا، زهرا (1393). بررسی مهاجرت معکوس و تاثیر ان بر توسعه اقتصادی- اجتماعی و تغییرات فرهنگی و سیاسی روستاهای تنکابن و رامسر (1390-1385). مطالعات جامعه شناختی شهری، سال 5، شماره 13، صص 194-167.
ربانی، رسول؛ طاهری، زهرا؛ روستا، زهرا (1390). بررسی علل انگیـزه­هـای مهـاجرت معکوس و تأثیر آن بر توسعه اجتماعی و اقتصادی در روستاهای اطراف شهرستانهای تنکابن و رامسر. مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری اصفهان، سال دوم، شماره 5، صص 82-67.
ﻣﻄﻴﻌﻲ ﻟﻨﮕﺮودی ﺳﻴﺪﺣﺴﻦ؛ ﻗﺪﻳﺮی ﻣﻌﺼﻮم ﻣﺠﺘﺒﻲ؛ رﺿﻮاﻧﻲ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ؛ ﻧﻈﺮی، ﻋﺒﺪاﻟﺤﻤﻴﺪ؛ ﺻﺤﻨﻪ، ﺑﻬﻤﻦ  (1390).  ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﻬﺎﺟﺮان ﺑﻪ روﺳﺘﺎﻫﺎ در ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻌﻴﺸﺖ ﺳﺎﻛﻨﺎن (ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردی: ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن آق قلا). ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎی ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎی اﻧﺴﺎﻧﻲ (ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی ﺟﻐﺮاﻓﻴاﻳﻲ)، دوره 43، شمار 78، صص 122-101.
ﻏﻼﻣﻲ ﺑﺎﻏﻲ، ﺳﻌﻴﺪ (1384). ارزﻳﺎﺑﻲ اﺛﺎر اﻗﺘﺼﺎدی و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﻬﺎﺟﺮت روﺳﺘﺎﻳﻲ و ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﻌﻜﻮس (ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻮردی ﻃﺮح ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﻬﺎﺟﺮان اﺳﺘﺎن ﻫﻤﺪان ﻃﻲ ﺳﺎﻟﻬﺎی 1382-1379). ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ ﺑﻪ راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ دﻛﺘﺮ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ، دانشکده جغرافیای دانشگاه ﺗﻬﺮان.
 ﻟﻮﻛﺎس، دﻳﻮﻳﺪ؛ ﻣﻴﺮ، ﭘﺎول (1381). درآﻣﺪی ﺑﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ. ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺣﺴﻴﻦ ﻣﺤﻤﻮدﻳﺎن، اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه تهران.
ﻇﺎﻫﺮی، ﻣﺤﻤﺪ (1390). ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﺗﺎﺛﻴﺮات ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻛﻼﻧﺸﻬﺮ ﺗﺒﺮﻳﺰ و روﺳﺘﺎﻫﺎی ﺧﻮاﺑﮕﺎﻫﻲ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﺑﺎ ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﻌﻜﻮس و ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﮔﺬار ﺑﺮ آن. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺟﻐﺮافیایی، ﺳﺎل 26، ﺷﻤﺎره ﺳﻮم، پیاپی 102، صص 63-41.
براهوئی اول، مهدی (1395). بررسی نقش شهر زاهدان در تحولات کالبدی-فضایی روستاهای پیرامون (مورد: روستاهای بخش مرکزی شهرستان زاهدان). پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه­ریزی روستایی، به راهنمایی جواد بذرافشان، دانشکده جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
شاریه، ژان برنار (1373). شهرهاوروستاها. ترجمه سیروس سهامی، چاپ اول، نشر نیکا، مشهد.
روشه، گی (1384). تغییرات اجتماعی. ترجمه دکتر منصور وثوقی، چاپ 17، نشر نی، تهران.
دیانی، لیلا؛ طاهرخانی، مهدی؛ رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا (1387). زمینه یابی اسکان مجدد مهاجران روستایی: مطالعه موردی مهاجران زیر پوشش کمیته امداد خمینی شهرستان پاکدشت. مجله روستا و توسعه، دوره 11، شماره 2، صص 142-119.
Brauers, WKM., Ginevicius, R., Podvezko, V (2010). Regional development in Lithuania considering multiple objectives by the MOORA method. Techno Econ Dev Econ, Vol 16, No 4, Pp 613–640.
Brauers WKM., Zavadskas, EK (2009). Robustness of the multi-objective MOORA method with a test for the facilities sector. Techno Econ Dev Econ, Vol, 15 No 2, Pp 352–375.
Dey, B., Bairge, B., Sarker, B., Sanyal, S (2012). A MOORA based fuzzy multi-criteria decision making approach for supply chain strategy selection, International Journal of Industrial Engineering Vol 3, No 4, pp. 649–662.
Farrell, M., Mahon, M., McDonagh, J (2012). The rural as a return migration destination, European Countryside, Vol 4, No 1, pp. 31-44.
Hees, P., Siciliano, J (1996). Management Responsibility for performance, New York: McGraw- Hill.
Karande, P., Chakraborty, S (2012), Application of multi-objective optimization on the basis of ratio analysis (MOORA) method for materials selection. Journal of Urban and Environmental Engineering, Vol 9, No 4, Pp 65-83.
Pacione, M (1985). rural geography, Harpper & row publishers.
Stockdale, A., Catney, G (2014). A life course perspective on urban-rural migration: the importance of the local context, Journal Population, Space and Place, Vol 20, No 1, Pp 83-98.
Thongyou, M (2014). Perceptions on Urbanization Impact on the Hinterlands: A Study of Khon Kaen City, Thailand. Published by Canadian Center of Science and Education, Asian Social Science, Vol 10, No. 11, Pp 33-41.
Wang, ZiCheng., Yang, WeiGuo (2013). Self-employment or wage-employment? On the occupational choice of return migration in rural China. Journal China Agricultural Economic Review, Vol5, No 2, Pp. 231-247
Wang, Wenfie Winnie (2004). Urban-rural return labor migration in China: a case study of Sichuan and Anhui provinces. Department of Geography UCLA.
Wirth, L (1938). Urbanism as Way of Life. American Journal of Physiology, Vol 44, No 1, Pp 1–24.
Yankson, P.W (2004). Decentralisation and poverty reduction: the role of district assemblies in Ghana. Paper presented at the NUFU Workshop on Poverty. Legon, Ghana, 6-8 October 2005.
Zali, Nader., Hatamzadeh, Sajjad., Azadeh, Seyed Reza., Ershadi Salmani, Taravat (2013). evaluation of new towns construction in the around of tehran megacitiy, Journal of Urban and Env ironmental Engineering, Vol 7, No 1, Pp.15-23.
Zhongdong, Ma (2001). Urban labour-force experience as a determinant of rural occupation change: evidence from recent urba - rural return migration in China, Environment and Planning A, Vol 33, No 2, Pp 237 – 255.