تحلیلی بر آسیب های اثرگذار بر ناکارآمدی بافت تاریخی میدان مسجد بناب با رویکرد بازآفرینی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

دانشیار گروه معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی تبریز، تبریز، ایران.

10.22103/jusg.2025.2153

چکیده

مقدمه: بافت تاریخی میدان مسجد بناب در معرض تهدیدات و آسیب‌های مختلفی قرار دارد. این آسیب‌ها، نه­ تنها زیبایی بصری و ارزش تاریخی این بافت را تهدید می‌کنند بلکه هویت فرهنگی شهر بناب را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهند.
داده و روش: روش پژوهش بر مبنای ماهیت و گردآوری داده ­ها، توصیفی از نوع پیمایشی و از نظر هدف، توسعه‌ای-کاربردی است. به­ منظور غربال ­سازی متغیرهای شناسایی­ شده، تکنیک دلفی فازی مورد استفاده قرار گرفته و با نظرسنجی خبرگان، دسته ­بندی 23 زیرعامل کلیدی در بین 6 عامل اصلی، تأیید شده است. سپس با استفاده از روش DANP که ترکیبی از روش «دیمتل» و «ای اِن پی» فازی است مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. جامعه آماری پژوهش حاضر 30 نفر از خبرگان شهری، کارشناسان شهرداری، بهسازی و نوسازی و اساتید آشنا به این موضوع از طریق پرسش ­نامه گردآوری شده است.
یافته‌ها: نشان ­دهندۀ آن است که بیشترین وزن را بعد زیست‌محیطی با امتیاز (186925/0) دارد و بعد از آن بعد کالبدی با امتیاز (179506/0)، ارتباطی (دسترسی) با امتیاز (171332/0)، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی با امتیاز (17017/0)، منظر شهری (بصری) با امتیاز (161357/0) و  مدیریتی با امتیاز (126786/0)، رتبه‌های دوم تا ششم را به خود اختصاص داده است.
نتیجه‌گیری: نشان ­دهندۀ اهمیت و اولویت آسیب‌های شناسایی ­شده جهت بازآفرینی بافت و کاهش ناکارآمدی آن است که در این رابطه، مسؤلان شهری باید با توجه به این اولویت‌بندی، اقدام نمایند. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع
احدنژاد، محسن، روستایی، شهریور و زنگیشه‌ای، سجاد. (1391). آسیب ­شناسی مداخلات در نوسازی بافت­ های قدیمی و فرسوده (مطالعه موردی: محله فیض­آباد). فضای جغرافیایی، 12(37)، 97-120.
پوراحمد، احمد؛ حاتمی­نژاد، حسین؛ ملکی، رباب. (1399). بررسی تأثیر بافت­های ناکارآمد شهری بر آسیب­های اجتماعی (مورد مطالعه: شهر مراغه). مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی، ۱ (۳) :۳۷-۵۲.
پوراحمدی، مجتبی؛ عشقی صنعتی حسام. (1402). آسیب­ شناسی ضابطه اختصاصی سطح اشغال و جانمایی ساختمانی برای بافت تاریخی شهر رشت. فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی، ۸ (۲) :۹۹-۱۱۲.
تشکری، اشرف؛ آدابی، حمیدرضا؛ زیویار، پروانه. (1401). تحلیلی بر بازآفرینی بافت‌های تاریخی، با تأکید بر احیا و رونق بخشی فضاهای عمومی نمونه موردی: منطقه 12 تهران. فصلنامه جغرافیا (برنامه ­ریزی منطقه ای، 12(48), 578-595.
حسینی، اردلان؛ معروفی، محسن؛ معروفی، ایوب؛ حبیبی، کیومرث؛ شریفی، علیرضا. (1401). ساماندهی بافت‌های مسئله دار شهری با رویکرد تحلیل ذینفعان و شبکه اجتماعی (نمونه تجربی: محدوده خلازیر جنوبی در منطقه 19 شهر تهران). جغرافیای اجتماعی شهری، 9(2)، 25-46.
صبوری، فاطمه؛ عمادیان فر، سعید. (1400). ساماندهی محدوده بافت قدیم شیخ صفی اردبیل با رویکرد بهسازی. فصلنامه پژوهشی شهرسازی و معماری هویت محیط، 3(9)،39-20.
فصیحی، حبیب‌اله؛ پریزادی، طاهر؛ داودی، آذر. (1402). آسیب‌شناسی کالبدی-اجتماعی بافت تاریخی شهر شوشتر. برنامه­ریزی فضایی، 13(1)، 41-64.
فصیحی، حبیب ­اله؛ پریزادی، طاهر. (1402). آسیب‌‌شناسی کالبدی - اجتماعی بافت تاریخی تهران با رویکرد تاب‌آوری. پژوهش‌های دانش زمین، 14(1)، 119-133.
قربانی، رسول؛ اصغری زمانی، اکبر؛ طاهونی، مهدیه. (1401). تحلیلی بر بازآفرینی پایدار شهری با رویکرد انسجام و پیوستگی بر اساس آینده‌پژوهی سناریو مبنا مطالعه موردی: محلات شمالی بافت تاریخی فرهنگی شهر تبریز. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری. 10(4)، 41-63.
کرمی تخت­شیرینی، مسلم؛ طاهری، کبری؛ مرادی، طاهره؛ خداداد، مهدی. (1396). آسیب­ شناسی بافت فرسوده شهری (نمونه موردی: محله قدیمی فیض آباد کرمانشاه). فصلنامه معماری سبز، 3(8)، 79-93.
مهدی نژاد، سمانه؛ شقاقی، شهریار. (1401). آسیب­شناسی بافت تاریخی تبریز (نمونه تحلیلی: مجموعه تاریخی صاحب­الامر (عج). مطالعات بین رشته­ای در تعالی معماری و شهرسازی، 1(1)، 37-53.‎
مهندسین مشاور فضا بنا. (1401). مطالعات طرح بازآفرینی، میدانچه و فضای اطراف مسجد تاریخی میدان بناب مرحله اول، دوم و سوم. شهرداری بناب.
نیازی، محسن؛ فرقانی نوش آبادی، زهرا. (1395). آسیب­ شناسی اجتماعی و فرهنگی بافت­ های فرسوده شهری. همایش ملی بافت های فرسوده و تاریخی شهری.
هاشم ­پور، پریسا؛ نژادابراهیمی، احد؛ یزدانی، ثنا. (1397). کاربست رویکرد زمینه ­گرایی در بازآفرینی بافت‌های تاریخی (نمونه موردی: میدان صاحب­الامر تبریز). معماری و شهرسازی پایدار، 6(1 )، 105-126.
یوسف ­نژاد واقع، مرجان. (1400). آسیب ­شناسی بافت فرسوده و نقش احیای آن در توسعه پایدار شهری. اولین کنفرانس بین ­المللی یافته ­های پژوهشی در مهندسی عمران، معماری و شهرسازی، تهران.
 
References
Awad, J., & Jung, C. (2022). Extracting the planning elements for sustainable urban regeneration in Dubai with AHP (analytic hierarchy process). Sustainable Cities and Society, 76, 103496.‏
De Oliveira, L. K., Macedo, A. D. R., Sampaio, J. C. L., de Oliveira, T. D. P. M., de Oliveira, R. L. M., & Vieira, J. G. V. (2019). Challenges to urban freight transport in historical cities: A case study for Sabará (Brazil). Transportation Research Procedia, 39, 370-380.‏
Dos Santos F. Y. D., Prim, M. A., & Dandolini, G. A. (2022). Urban regeneration in the light of social innovation: A systematic integrative literature review. Land Use Policy, 113, 105873.‏
Earley, A. (2023). Achieving urban regeneration without gentrification? Community enterprises and community assets in the UK. Journal of Urban Affairs, 1-24. ‏
Ghouchani, M., Khorram, A., Gholizade, F., & Rafiei, S. (2023). Evaluate the efficiency of contextual elements in reducing the vulnerability of urban historical fabrics based on passive defense principles. Ain Shams Engineering Journal, 14(2), 101837.‏
Giuliani, F., & De Falco, N. (2022). A simplified methodology for risk analysis of historic centers: The world heritage site of san gimignano italy. International Journal Of Disaster Resilience In The Built Environment, 12 (3), 336-354.
Kim, G., Newman, G., & Jiang, B. (2020). Urban regeneration: Community engagement process for vacant land in declining cities. Cities, 102, 102730.‏
Korkmaz, C., & Balaban, O. (2020). Sustainability of urban regeneration in Turkey: Assessing the performance of the North Ankara Urban Regeneration Project. Habitat International, 95, 102081.‏
Labadi, S., Giliberto, F., Rosetti, I., Shetabi, L., & Yildirim, E. (2021). Heritage and the Sustainable Development Goals: Policy Guidance for Heritage and Development Actors. Paris: ICOMOS, 140 p
Liu, Y., Shen, L., Ren, Y., & Zhou, T. (2023). Regeneration towards suitability: A decision-making framework for determining urban regeneration mode and strategies. Habitat international, 138, 102870.‏
Moaddab, R., Amini Hosseini, K., & Seyedrezaei, M. (2023). A holistic approach for evaluating the system performance and earthquake resilience in historic-commercial urban fabrics. Natural Hazards, 116(1), 1261-1289. ‏
Pintossi, N., Ikiz Kaya, D., & Pereira Roders, A. (2021). Adaptive Reuse of Cultural Heritage in Amsterdam: Identifying Challenges and Solutions through the Historic Urban Landscape Approach. In U. Pottgiesser, S. Fatoric, C. Hein, E. de Maaker, & A. Pereira Roders (Eds.), LDE Heritage Conference on Heritage and the Sustainable Development Goals: Proceedings (pp. 304-314). TU Delft OPEN Publishing.
Salaza, L., & Gerardo F. (2022). Seismic vulnerability assessment of historic constructions in the downtown of mexico city. Sustainability, 12 (3), 1276.
Samuel, J., Périnaud, C., Gay, G., Servigne, S., & Gesquière, G. (2016). Representation and visualization of urban fabric through historical documents. In 14th EUROGRAPHICS Workshop on Graphics and Cultural Heritage. pp. 157-166. ‏
Sarvar, R., Hajızadeh, A., & Abharı, N. (2015). Exploring the problems of old urban tissues (Case study: Shiraz city). Cumhuriyet Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Fen Bilimleri Dergisi, 36(3), 4198-4204. ‏
Shen, T., Yao, X., & Wen, F. (2021). The Urban Regeneration Engine Model: An analytical framework and case study of the renewal of old communities. Land use policy, 108, 105571.‏
Soltani, K. (2022). Urban Regeneration in Run-Down Urban Areas. In: Redeveloping Tehran. The Urban Book Series. Springer, Cham.
Stephenson, V. J. (2016). Vulnerability of historic buildings to environmental actions; an empirical methodology (Doctoral dissertation. UCL (University College London).
Tobiáš, P., Cajthaml, J., & Krejčí, J. (2018). Rapid reconstruction of historical urban landscape: The surroundings of Czech chateaux and castles. Journal of Cultural Heritage, 30, 1-9. ‏
Türk, A. (2014). Historical Urban Fabric of Isparta City, Its Problems, Solution Offers and Sustainable Urban Development. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 2(2), 119-126.‏
Veldpaus, L., Pereira Roders, A. R., & Colenbrander, B. J. F. (2013). Urban Heritage: Putting the Past into the Future. The Historic Environment: Policy & Practice, 4(1), 3–18.
Wang, H., Zhao, Y., Gao, X., & Gao, B. (2021). Collaborative decision-making for urban regeneration: A literature review and bibliometric analysis. Land Use Policy, 107, 105479.‏