تبیین وضعیت معیارهای شهر دوستدار سالمند از دیدگاه ساکنین (نمونه موردی: شهر میاندوآب)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 استاد گروه جغرافیا، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.

2 دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی آمایش سرزمین، گروه جغرافیا، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.

3 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری ـ آمایش شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

10.22103/jusg.2025.2143

چکیده

مقدمه: با توجه به روند صعودی تعداد جمعیت سالمندان در میاندوآب، اهمیت بررسی وضعیت معیار‌های شهر دوستدار سالمند را در این شهر نمایان می‌سازد به‌طوری‌که با تبیین وضعیت این معیار‌‌ها در این شهر می‌توان چشم‌اندازی از مسیر توسعه پایدار این شهر تدوین نمود. بنابراین هدف اصلی این پژوهش تبیین وضعیت معیار‌های شهر دوستدار سالمند از دیدگاه ساکنین سالمند در شهر میاندوآب می‌باشد.
داده و روش: روش پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی و دارای هدف کاربردی می‌باشد. جمع‌آوری داده‌ها در این پژوهش به‌صورت کتابخانه‌ای و میدانی صورت گرفته است. جامعه آماری این پژوهش ساکنین بالای 65 سال شهر میاندوآب می‌باشد که با استفاده از فرمول کوکران، تعداد حجم نمونه 364 نفر برآورد شده است که به‌صورت تصادفی ساده در محدوده موردمطالعه توزیع گردیده است. در این پژوهش، برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از مدل واکر مایکل (1996) ماتریس رضایت ـ اهمیت و برای ارزیابی ساختار جمعیتی از فرمول معیار سالخوردگی استفاده‌شده است.
یافته‌ها: پردامنه‌ترین مقادیر IS برای زیرمعیارهای معرف وابسته به هشت معیار اصلی پژوهش عبارت‌اند از: 7144/0 (مسکن)، 5705/0 (مشارکت اجتماعی)، 5649/0 (احترام و پذیرش اجتماعی)، 7149/0 (مشارکت مدنی و اشتغال)، 4689/0 (ارتباطات و اطلاعات)، 4440/0 (حمایت اجتماعی و خدمات درمانی)، 6295/0 (فضاها و ساختمان‌های بیرونی) و 5104/0 (حمل‌ونقل). با توجه به میزان IS برای زیرمعیارهای شهر دوستدار سالمند در میاندوآب و نظر به درصد اهمیت و رضایت آن‌ها، دو استراتژی افزایش تأکید بر وضع موجود و تثبیت تأکید فعلی مناسب و توجیه‌پذیر است.
نتیجه‌گیری: هرم جمعیتی میاندوآب در آینده به مسیری می‌رود که افراد بالای ۶۰ سال شمار زیاد و بالایی از جمعیت را دربر می‌گیرد. میانگین نهایی IS معیارهای پژوهش نشان می‌دهد که فضاها و ساختمان‌های بیرونی (5497/0)، مشارکت مدنی و اشتغال (5433/0)، مسکن (4961/0)، مشارکت اجتماعی (4469/0)، احترام و پذیرش اجتماعی (4354/0)، حمایت اجتماعی و خدمات درمانی (3993/0)، حمل‌ونقل (3732/0) و ارتباطات و اطلاعات (3683/0) به ترتیب در رتبه اول تا هشتم قرار دارند که به‌طورکلی نشانگر تطبیق سلسله‌مراتبی کمی با استراتژی‌های مدون هرکدام از زیرمعیارهای مرتبط است. ایجاد شهرِ دوستدارِ سالمندِ پویا به تأمین شرایط مبتنی بر سیاست‌ها، ساختارها، راهبردها، برنامه‌ها، امکانات و خدمات شهری بستگی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


استبصاری، فاطمه؛ رحیمی خلیفه کندی، زهرا؛ استبصاری، کیمیا؛ مصطفایی، داود. (1399). مفاهیم و شاخص های شهر دوستدار سالمندان. آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، ۸(۱)، ۵-۹. http://dx.doi.org/10.29252/ijhehp.8.1.5
برزنجه عطری، شیرین؛ اسراری باسمنج، حسن؛ شیخ ­نژاد، لیلا؛ اصغری جعفر آبادی، محمد؛ حسین زاده، مینا؛ جبارزاده تبریزی، فرانک. (1401). دیدگاه سالمندان درباره مؤلفه­های شهرهای دوستدار سالمند: یک مطالعه مقطعی. تصویر سلامت، 13(3)، 296-310. doi: 10.34172/doh.2022.35
پروایی، شیوا. (1402). پیامدهای اقتصادی سالمندی جمعیت. امنیت اقتصادی، 11(109)، 45-58.  https://ensani.ir/fa/article/download/554900
پروایی، شیوا؛ کوششی، مجید. (1401). تغییرات زندگی روزمره سالمندان در دوره پاندمی کوید-19؛ یک مطالعه کیفی. برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 50، 1ـ48. https://www.doi.org/10.22054/qjsd.2021.63123.2232
تبریزی، نازنین؛ نوذراصل، سهند؛ نقوی، مریم؛ و اسماعیلی، مجید. (1397). سنجش نگرش گردشگران سالمند به شهر مشهد از نظر شاخص های شهر دوستدار سالمند. نشریه گردشگری شهری، 5(3)، 83-99. doi: 10.22059/jut.2018.235473.337
حسین زاده دلیر، کریم؛ پیشنماز اهری، رامین. (1402). شناسایی مؤلفه‌های تأثیرگذار بر برنامه‌ریزی و طراحی شهر دوستدار سالمند (نمونۀ موردی: کلان‌شهر تبریز). جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، 13(46)، 33-60. doi: 10.22111/gaij.2023.43471.3060
حسینقلی­ زاده، علی؛ جلوخانی نیارکی، محمدرضا؛ نخستین روحی، مهسا؛ حاجیلو، فخرالدین. (1399). تحلیل مکانی و ارزیابی فضاهای شهری از منظر شهر دوستدار سالمند (مطالعۀ موردی: منطقۀ 6 شهر تهران). پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 8(2)، 371-389. doi: 10.22059/jurbangeo.2020.295771.1215
حیدری، محمدتقی؛ محمدی، شهرام؛ رحمانی، مریم. (1400). پایش نظریه حق به شهر در بازتولید فضای شهر دوستدار سالمند (مطالعه موردی: بافت فرسوده بخش مرکزی شهر زنجان). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 53(1)، 195-212. doi: 10.22059/jhgr.2019.278353.1007891
زنگانه، احمد؛ تلخابی، حمیدرضا؛ عباس‌زاده‌سورامی، مهدی؛ مه‌آبادی، مهدی. (1402). تحلیل عوامل مؤثر کالبدی و اجتماعی بر تحقق‌پذیری شهر دوستدار سالمند مطالعه موردی: شهر ورامین. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 11(4)، 155ـ174. https://doi.org/10.22059/jurbangeo.2024.368274.1883
شکری فیروزجاه، پری؛ احمدی، حسن؛ مهدوی، مائده؛ خسروی، عباس. (1396). سنجش میزان رضایتمندی سکونتی شهروندان از کیفیت محیط در محله های شهری (مطالعه موردی: محلات شهر بابلسر). مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 4(14)، 31-52. doi: 10.22080/shahr.2018.1754
غلامی، محمد؛ امینی‌نژاد، غلامرضا؛ بناری، خداکرم. (1401). سنجش و ارزیابی شاخص‌های شهر دوستدار سالمند (مورد مطالعه: شهر برازجان). برنامه‌ریزی و توسعه محیط شهری، 2(5)، 17-30. https://dorl.net/dor/20.1001.1.27833496.1401.2.5.1.4
الفت، میلاد؛ شرقی، علی؛ و ضرغامی، اسماعیل. (1396). مدل‌یابی معادلات ساختاری (SEM) شاخصه‌های شهر دوستدار سالمند پایدار در تهران. معماری و شهرسازی پایدار، 5(1)، 61-74. https://jsaud.sru.ac.ir/article_855.html 
کرمی، بدریه؛ مهکی، بهزاد؛ محمد کریمی ­ماژین، عباس؛ علیمراد نوری، محمد؛ تاجور، مریم. (1400). وضعیت شاخص های شهر دوستدار سالمند در کرمانشاه براساس مدل سازمان جهانی بهداشت. پایش، 22(4)، 387-401. http://dx.doi.org/10.61186/payesh.22.4.387 
موسوی، میرنجف؛ بایرام‌زاده، نیما؛ شهسوار، امین. (1401). ارائه استراتژی‌ جهت ارتقاء حس سرزندگی در فضاهای شهری ‏(نمونه موردی: خیابان امام خمینی (ره)- ارومیه)‏. توسعه پایدار شهری، 3(7)، 1-17. https://doi.org/10.22034/usd.2022.697954
موسوی، میرنجف؛ جهانگیرزاده، جواد؛ بایرام‌زاده، نیما؛ امیدوارفر، سجاد؛ کامل­نیا، رویا. (1402). تحلیلی بر اولویت‌یابی شاخص‌های شهر دوستدار کودک (نمونه موردی: مناطق 5 گانه شهر ارومیه). جغرافیای اجتماعی شهری، 10(1)، 143-160. doi: 10.22103/JUSG.2023.2093
موسوی، میرنجف؛ حنفی، علی؛ باقری­ کشکولی، علی؛ اکبری، مجید؛ محمدی­ حمیدی، سمیه. (1400). تبیین رابطه سالخوردگی جمعیت وشاخص های توسعه اجتماعی در کشورهای جهان اسلام. برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 12(48)، 1-34. doi: 10.22054/qjsd.2021.58274.2119
موسوی، میرنجف؛ بایرام‌زاده، نیما. (1403). تحلیل روند سالخوردگی جمعیت در کشورهای شبه قاره هند. مطالعات شبه قاره، انتشار آنلاین. doi: 10.22111/jsr.2024.47248.2392
References
Ball, S. & Lawer, K. (2014). Changing Practice and Policy to Move to Scale: A Framework for Age-Friendly Communities Across the United States. Journal of Aging & Social Policy, 26, 1-2, 19-32, DOI: 10.1080/08959420.2014.856706
Buffel, T. & Phillipson, C. (2018). A manifesto for the age-friendly movement: developing a new urban agenda, J. Aging Soc. Pol. 30 (2018) 173–192, https://doi.org/10.1080/08959420.2018.1430414
Buffel, T., Handler, S., & Phillipson, C. (2018).  A Global Perspective, Age-friendly Cities and Communities, Policy Press, Bristol, UK. https://doi.org/10.2307/j.ctt1zrvhc4
Buffel, T., McGarry, P., Phillipson, C., De Donder, L., Dury, S., De Witte, N., Smetcoren, AS., & Verté, D. (2014). Developing age-friendly cities: case studies from Brussels and Manchester and implications for policy and practice. J Aging Soc Policy, 26(1-2), 52-72. doi: 10.1080/08959420.2014.855043. PMID: 24266604.
Buffel, T., Phillipson, C., & Scharf, T. (2012). Ageing in urban environments: Developing ‘age-friendly’ cities. Critical Social Policy, 32(4), 597–617. doi: 10.1177/0261018311430457
Dye, C. (2008). Health and urban living. Science, 319 (2008) 766–769. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18258905 
Golant, S. (2014). Age-friendly communities, Institute for Research on Public Policy. Ottawa, Ontario. Retrieved from https://policycommons.net/artifacts/1198864/age-friendly-communities/1751988/ on 15 Feb 2024. CID: 20.500.12592/vxd9k4
Joy, M. (2018). Problematizing the age friendly cities and communities program in Toronto. Journal of Aging Studies, 47, 49–56. doi: 10.1016/j.jaging.2018.10.005
Joy, M., Marier, P., & Séguin, A.-M. (2020). Age-Friendly Cities: A Panacea for Aging in Place? Debunking Myths about Aging. University of British Columbia Press. doi: 10.59962/9780774880633-010
Kendig, H., Elias, A.-M., Matwijiw, P., & Anstey, K. (2014). Developing Age-Friendly Cities and Communities in Australia. J. Aging Health, 26(8), 1390–1414. doi: 10.1177/0898264314532687
Lehning, A. J. (2014). Local and Regional Governments and Age-Friendly Communities: A Case Study of the San Francisco Bay Area. J. Aging Soc. Policy, 26, 102-116. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/08959420.2014.854140 
Liu, Y., Pan, Z., Liu, Y., & Li, Z. (2023). Can living in an age-friendly neighbourhood protect older adults’ mental health against functional decline in China?. Landscape Urban Planning, 240, 104897. doi: 10.1016/j.landurbplan.2023.104897
Neal, M. B., Delatorre, A. K., & Carder, P. C. (2014). Age-Friendly Portland: A University-City-Community Partnership. J. Aging Soc. Policy, 26, 88-101. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/08959420.2014.854651
OECD. (2015). Ageing in Cities. OECD Publishing, Paris, France. http://refhub.elsevier.com/S0360-1323(21)00326-7/sref1   
Scharlach, A. (2012). Creating Aging-Friendly Communities in the United States. Ageing Int., 37(1), 25–38. doi: 10.1007/s12126-011-9140-1
Van Hoof, J., & Kazak, J. K. (2018). Urban ageing. Indoor Built Environ., 27(5), 583–586. doi: 10.1177/1420326X18768160
Van Hoof, J., Kazak, J. K., Perek-Białas, J. M., & Peek, S. T. M. (2018). The Challenges of Urban Ageing: Making Cities Age-Friendly in Europe. Int. J. Environ. Res. Public Health, 15(11). doi: 10.3390/ijerph15112473
Van Hoof, J., Van den Hoven, R. F. M., Hess, M., van Staalduinen, W. H., Hulsebosch-Janssen, L. M. T., & Dikken, J. (2022). How older people experience the age-friendliness of The Hague: A quantitative study. Cities, 124, 103568. doi: 10.1016/j.cities.2022.103568
Van Hoof, J., Van Staalduinen, W. H., & Dikken, J. (2024). A multi-year quantitative study of the experienced age-friendliness in The Hague: A tale of four personas. Soc. Sci. Med., 340, 116362. doi: 10.1016/j.socscimed.2023.116362
Walker Michael, H. (1996). How Are We Doing? Using Citizen Surveys to Improve Government Management. Berkshire Advisors, Inc, England.
WHO. (2007). Global Age-friendly Cities: A Guide. Demographic Change and Healthy Ageing (DHA). Avaiable on: https://www.who.int/publications/i/item/9789241547307  
Winterton, R. (2016). Organizational Responsibility for Age-Friendly Social Participation: Views of Australian Rural Community Stakeholders. J. Aging Soc. Policy, 28(4), 261-276. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/08959420.2016.1145504
World Health Organization, (2023). Age friendly World. Avaiable on: https://extranet.who.int/agefriendlyworld/who-ne twork/
Wynants, M. (2009). In Sickness and in Health The Future of Medicine: Added Value & Global Access. Brussel, Belgium: ASP - Academic and Scientific Publishers; 1 edition. https://dokumen.pub/in-sickness-and-in-health-the-future-of-medicine-added-value-and-global-access-1nbsped-9789054875499.html