تحلیل عوامل مؤثر بر مدارای اجتماعی در شهرهای کوچک، میانی و کلانشهری، موردمطالعه: جوانان سه شهر خواف، سبزوار و مشهد

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 استادیارگروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران.

2 کارشناسی ارشد جمعیت شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

10.22103/jusg.2025.2142

چکیده

مقدمه: قرارگرفتن افراد و گروه ­های مختلف با اندیشه ها و رفتارهای متفاوت و در کنار هم و لزوم احترام به حقوق همدیگر و همزیستی مسالمت ­آمیز و همچنین برای تداوم ارتباط بدون تنش و مسالمت ­آمیز میان افراد و جوامع محلی و جهانی شناخت ­مدارای اجتماعی دارای اهمیت بسیاری تلقی می ­شود. در پی چنین اهمیتی، پژوهش حاضر برآن است تا وضعیت مدارای اجتماعی جوانان را در سه شهر متفاوت به لحاظ جمعیتی، جغرافیایی و فرهنگی مورد سنجش قرار­دهد.
داده و روش: این پژوهش از نوع پیمایشی و با رویکردی توصیفی- تحلیلی با هدف کابردی تنظیم و اطلاعات به صورت میدانی و با استفاده از پرسشنامۀ محقق ­ساخته به ­دست آمده ­است. جامعة آماری تحقیق شامل کلیه جوانان 18-35 ساله سه شهر خواف، سبزوار و مشهد در خراسان رضوی بوده و حجم نمونه 1135 پرسش نامه بوده که در  سه شهر موردنظر به روش نمونه­ گیری خوشه ­ای چند مرحله ­ای توزیع و تکمیل شده ­است. برای تحلیل از ضرایب همبستگی، تحلیل رگرسیون، تحلیل واریانس استفاده شده ­است. به­ همین منظور، در این پژوهش سعی شده شاخص­ هایی همچون سرمایه فرهنگی، مصرف رسانه ­ای و متغیرهای جمعیتی مورد بررسی قرار گیرد. برای سنجش هر یک از متغیّرها در پرسش ­نامه، از طیف لیکرت پنج سطحی استفاده شده ­است.
یافته‌ها: نشان ­دهندۀ آن است بین میزان درآمد سرپرست خانوار فرد و میزان مدارای اجتماعی رابطه وجود دارد. تفاوت معناداری بین وضعیت شغلی و میزان مدارای اجتماعی وجود دارد. با توجه به ضرایب Beta بیشترین تأثیر مربوط به مصرف رسانه ­ای، در اولویت دوم، تحصیلات و در اولویت ­های بعدی به ترتیب سرمایه فرهنگی، سرمایه فرهنگی نهادی، سرمایه فرهنگی ذهنی می ­باشند.
نتیجه‌گیری: نتایج نشان می ­دهد که میزان مدارای اجتماعی افراد مورد مطالعه، با افزایش جمعیت شهرها رابطۀ مستقیم دارد. با بالا رفتن درآمد خانوار، میزان مدارای اجتماعی، افراد افزایش می ­یابد. مصرف رسانه ­ای باعث افزایش مدارای اجتماعی می ­شوند. ابعاد سرمایه فرهنگی با میزان مدارای اجتماعی رابطۀ مستقیم دارند. دست­یابی به توسعه پایدار با کار جمعی امکان ­پذیر است و لازمه کار جمعی تحقق مدارای اجتماعی در بین جامعه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


منابع
افرا، هادی. (1400). مدارای اجتماعی در جامعۀ فردگرا: مطالعۀ تأثیر فردگرایی بر مدارای اجتماعی جوانان در شهر بجنورد. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 5 (11)، 68-43.
احمدی، یعقوب؛ احمدی، وکیل؛ گودرزی، سعید؛ عبدالملکی، پروانه. ( 1399). تبیین جامعه­شناختی مدارا و ابعاد آن (مورد مطالعه: شهروندان هجده سال به بالای استان کرمانشاه). مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 10 (2).
امام­ جمعه­ زاده، سیدجواد؛ صادقی نقدعلی، زهرا؛ رهبرقاضی، محمدرضا؛ نوعی باغبان، سیدمرتضی. (1391). بررسی رابطه مصرف رسانه­ای و انسجام اجتماعی ( مطالعه موردی جوانان شهر تبریز). فصلنامه مطالعات توسعۀ اجتماعی- فرهنگی، 1 (4)، 31-9.
بهشتی، سیدصمد؛ نراقی منش، مسلم؛ نراقی منش، سعادت. (1403). تبیین جامعه ­شناختی رابطۀ هوش فرهنگی و مدارای اجتماعی بین قوم بلوچ. پژوهش ­های راهبردی مسائل اجتماعی، 12 (4)، 122-101.
ترکارانی، مجتبی. (1388). بررسی و سنجش وضعیت مدارای اجتماعی در استان لرستان. تحقیقات علوم اجتماعی ایران، 1 (3)، 157-133.
حسین­ زاده، علی ­حسین، زالی ­زاده، مسعود؛ زالی زاده، محسن. ( 1394). بررسی جامع­ شناختی ابعاد مدارای اجتماعی با تأکید بر ویژگی ­های شخصیتی (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز). جامعه ­شناسی کاربردی، 26 (4)، 149-164.
دومهری، مصطفی؛ بهیان، شاپور؛ جهانبخش، اسماعیل. (1400). راهبردهای ارتقای مدارای اجتماعی با تأکید بر نقش سرمایه اجتماعی و سرمایه فرهنگی. فصلنامه مطالعات راهبردی فرهنگ، 1 (2)، 159-129.
ذکایی، محمدسعید؛ امیری­مقدم، محدثه. (1400). بر ساخت اجتماعی مدارا در زندگی روزمرۀ شهری. نشریه جامعه شناسی کاربردی، 32 (4)، 24-1.
زبردست، اسفندیار. (1383). اندازه شهر. مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران
زندی، امیرحسین؛ بهیان، شاپور؛ اسماعیلی، رضا. (1400). بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر مدارای اجتماعی، مورد مطالعه: گروه‌های قومی ساکن اهواز. پژوهش­ های راهبردی مسائل اجتماعی، 12 (43)، 250-215.
شهرداری مشهد. (1396). معاونت برنامه و توسعه، آمارنامه شهر مشهد.
فیروزجائیان، علی اصغر؛ شارع­پور، محمود؛ فرزام، نازنین. ( 1395). سرمایه فرهنگی و مدارای اجتماعی. فصلنامه توسعه اجتماعی، 11 (2)، 64-33.
فیروزی، محمدعلی؛ جوان، جعفر؛ توانگر، معصومه. (1398). تبارشناسی نقش زیارتی-گردشگری شهرمشهد. مجلّة جغرافیا و توسعة ناحیه ­ای، 17 (1)، 191-155.
گلابی، فاطمه؛ علیزاده اقدم، محمدباقر؛ آقایاری هیر، توکل؛ زردموی اردکلو، شاپور. ( 1399). بررسی رابطه بین سرمایه فرهنگی و اجتماعی با مدارا در بین شهروندان (مطالعه شهروندان شهر مشهد). مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، 16 (2).
گلابی، فاطمه؛ علیزاده ­اقدم، محمدباقر؛ آقایاری هیر، توکل؛ زردموی اردکلو، شاپور. (1400). بررسی رابطه سرمایه اقتصادی با سازه مدارا در بین شهروندان شهر مشهد. دوفصلنامه جامعه ­شناسی اقتصادی و توسعه، 10 (2)، 64-27.
عشایری، طاها؛ عباسی، الهام؛ شعاع اردبیلی، مجتبی؛ جهان پرور، طاهره. (1403). کاربست راهبردهای مدارای اجتماعی در حکمرانی اسلامی- ایرانی: فراتحلیل پژوهش ­ها. فصلنامه اسلام و مطالعات اجتماعی، 12 (1)، 44-1.
عسگری، علی؛ شارع­پور، محمد. ( 1388). گونه ­شناسی مدارا و سنجش آن در میان دانشجویان دانشکده ­های علوم اجتماعی دانشگاه تهران و علامه طباطبایی. فصلنامه تحقیقات فرهنگی، 2 (8)، 34-1.
مرکز آمار ایران. (1395). آمار شهرهای خراسان رضوی.
میرزایی، مجتبی؛ میرزایی، حسین؛ آوریده، سولماز؛ شه پوری، هما. (1402). مطالعۀ تأثیر علل دینی و سرمایۀ اجتماعی بر میزان مدارای اجتماعی. فصلنامه فرهنگ در دانشگاه اسلامی، 13 (1)، 191-165.
نظریان، اصغر؛ بهارلویی، کتایون. (1392). بررسی کارکرد شهرهای کوچک در نظام شهری و توسعه منطقه ­ای (مطالعه موردی شهر نایین). فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، شماره 4، 73-59.
نیازی، محسن؛ حیدری، زهرا. (1403). مطالعۀ عوامل مؤثر بر رواداری اجتماعی با رویکرد فراترکیب. پژوهش ­های جامعه شناختی، 18 (4)، 193-168.
 
References
Agius, E., & Ambrosewicz-Jacobs, J. (2013). Towards a culture of tolerance and peace. Montreal, Canada: International Bureau for Children's Rights.
Crowley, F., & Walsh, E. (2021). Tolerance, social capital, and life satisfaction: a multilevel model from transition countries in the European Union. Review of Social Economy, 2(14), pp. 32-98.
Kobayashi, T. (2010). Social Bridging Social Capital in OnlineCommunities: Heterogeneity and Social Tolerance of Online Game Players in Japan. Journal of Human Communication Research, No. 36, p 546-569.
Malihah, E., & Fitriasari, S. (2023). Strengthening Social Tolerance Among Moi Indigenous People. In 2nd Annual Conference of Islamic Education 2023 (ACIE 2023) (pp. 142-147). Atlantis Press.
Sintang, S., & Khambali, Kh. (2013). The culture of tolerance in families of new Muslims convert. Middle East Journal of Scientific Research, Vol 15, 1665-1675.
Velthuis, E., Verkuyten, M., & Smeekes, A. (2021). The different faces of social tolerance: Conceptualizing and measuring respect and coexistence tolerance. Social Indicators Research, 158(3), 1105-1125 .
Verkuyten, M., Kumar, Y., & Levi, A. (2021). The social psychology of intergroup tolerance and intolerance, European Review of Social Psychology .13(1), pp. 100-189.
Wijayanti, T., & Kurniawan, M. A. (2023, August). Strengthening the Character of Tolerance Through Habituation of Kindness as an Effort to Anticipate Conflicts in Multicultural Communities in Tempur Village, Jepara Regency. In 4th Annual Civic Education Conference (ACEC 2022) (pp. 668-678). Atlantis Press.
Witenberg, R. T. & Butrus, N. (2012) "Some Personality Predictors of Tolerance to Human Diversity:The Roles of Openness, Agreeableness, and Empathy". Journal of Australian Psychological Society, No. 65, p 220-235.