تحلیل وضعیت زیست‌پذیری شهری سکونتگاه‌های غیر رسمی (مورد مطالعه: سکونتگاه‌های غیر رسمی منطقه 9 شیراز)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران.

2 دانشیار گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران.

چکیده

مقدمه: شهر زیست ­پذیر از مفاهیم نوین و مؤثر در نظام ­های کنونی شهری است که به واسطه نقش مهم و اساسی که در تحول اندیشه­ ها و آرمان­ های جامعه معاصر دارد، جایگاهی بایسته پیدا کرده است. نظر به اهمیت ارتقاء و بهبود شرایط زیست در بخش مرکزی شهرها از یک سو و تاکید بر مباحث کیفی به جای توجه صرف به کمیت.
داده و روش: این پژوهش با هدف تحلیل وضعیت زیست ­پذیری شهری سکونتگاه ­های غیر رسمی تدوین شده است. این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و از منظر روش توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش را شهروندان ساکن سکونتگاه ­های غیررسمی منطقه 9 شیراز تشکیل می ­دادند. حجم نمونه آماری با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر برآورد گردید. ابزار گردآوری داده ­ها پرسشنامه بود که روایی آن به‌صورت روایی صوری و ظاهری و همچنین روایی واگرا و پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی بررسی و تائید شد. تجزیه‌وتحلیل داده­ ها و اطلاعات با استفاده نرم‌افزارهای spss و pls انجام پذیرفت.
یافته‌ها: یافته­ های حاصل از این پژوهش گویای آن بود که وضعیت کلی زیست ­پذیری محدوده مورد مطالعه در وضعیت نامطلوبی قرار دارد. به‌گونه‌ای که مقدار میانگین تجربی به‌دست‌آمده برای زیست ­پذیری و ابعاد آن کمتر از میانگین حد متوسط عدد3 بود. از بین محلات محدوده موردمطالعه محله سلطان ­آباد دارای وضعیت بهتری نسبت به دیگر محلات مورد مطالعه از نظر زیست ­پذیری شهری داشت. از دیگر یافته­ های پژوهش از بین ابعاد زیست ­پذیری شهری عامل کالبدی با ضریب مسیر 0/418 دارای بیشترین تأثیر است که این امر حاکی از آن است که برای زیست ­پذیری محدوده مورد مطالعه ابتدا این عامل باید تقویت شود. در رتبه بعدی عامل اجتماعی با ضریب مسیر 0/288 قرار دارد. در رتبه سوم هم عامل زیست محیطی با ضریب مسیر 0/284 و در رتبه چهارم بعد اقتصادی با ضریب مسیر 0/196 قرارگرفته است.
نتیجه‌گیری:نتایج نشان ­دهنده پایین بودن سطح زیست ­پذیری شهری برای محدوده مورد مطالعه بود که در این مورد مسئولان شهری می ­توانند با به کارگیری و استفاده از نظرات افراد متخصص در عرصه برنامه­ریزی شهری زمینه را برای ارتقای زیست ­پذیری محدوده مورد مطالعه فراهم نمایند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اسماعیل­زاده، حسین؛ یداله­نیا، حسن. (1397). تحلیل عملکرد مدیریت شهری با تاکید بر رویکرد حکمروایی خوب (مطالعۀ موردی: شهر بوشهر). فصلنامه جغرافیا و روابط انسانی، 1(3)، 680-666.
اشنویی نوش آبادی، امیر؛ محمد ابراهیمی، مهشید. (1400). تعیین پیشران های کلیدی موثر بر زیست پذیری شهری با رویکرد آینده پژوهی (مطالعه موردی: شهر کاشان). نشریه علمی جغرافیا و برنامه ریزی، 25(76)، 41-27. https://doi.org/10.22034/gp.2021.13132
ایمان پور محمودرضا؛ شمس الدینی علی؛ سرور رحیم. (1400). تحلیل سناریوهای اسکان غیر رسمی در شهرهای شمال شرق ایران (مورد مطالعه: شهر بجنورد). مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی، ۲ (۱)، 92-77. http://gsma.lu.ac.ir/article-1-140-fa.html
آسیابانی پور، الهام؛ پناهی، علی؛ احمد زاده، حسن. (1400). سنجش و ارزیابی بعد عینی زیست پذیری شهری در مناطق دهگانۀ کلانشهر تبریز. پژوهشهای جغرافیای انسانی، 53(2)، 565-545.
بذرگر،محمد؛ رحیمی، محسن؛ سلطانی، علی. (1398). ظرفیت سنجی مدیریت شهری در فرایند توانمند سازی سکونتگاههای غیررسمی، نمونه موردی: پنج شهر ایران.  فصلنامه علمی پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیای ایران، 5(53)، 250-233.
 
بندرآباد، علیرضا. (1390). شهر زیست­پذیر از مبانی تا معانی. تهران، آذرخش
پوراحمد، احمد؛ زارعی، جواد. (1394). سنجش کیفیت زندگی در قلمرو بافت فرسوده شهری مطالعه موردی: منطقه 9 شهر تهران. پژوهش و برنامه ریزی شهری، 6(21)، 1-18. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22285229.1394.6.21.1.5
پوراحمد، احمد؛ ابدالی، یعقوب؛ اله قلی پور، سارا. (1399). تحلیل فضایی آثار حکمروایی مطلوب بر زیست پذیری شهری؛ مطالعه موردی: کانون های جرم خیز مناطق 11 و 12 شهر تهران. برنامه ریزی فضایی، 10(2 (پیاپی 37) )، 83-104.
ثاقبی، محمد؛ مافی، عزت اله؛ وطن پرست، مهدی.. (1401). ارزیابی و سنجش زیست پذیری شهری و عوامل موثر برآن (مورد مطالعه شهر بجنورد). تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی (علوم جغرافیایی)، 22(67 )، 335-350. https://www.sid.ir/paper/964331/fa
حبیبی، سیدمحسن؛ تحصیلدار، مهدی؛ پورمحمدرضا، نوید. (1390). شرحی بر اصول و قواعد شهرسازی بومی در ارتباط با نظریه های معاصر شهرسازی. مسکن و محیط روستا، 30(135)، 3-22.
حسین زاده، رباب؛ صفرعلیزاده، اسماعیل؛ خبازی، حسین. (1400). سنجش زیست پذیری محلات شهری در راستای توسعه پایدار از دیدگاه شهروندان, موردمطالعه: محله شهر کهنه و شهرک سیدمرتضی-کاشمر. جغرافیا و مطالعات محیطی، 10(40 )، 123-140.
حیدری، محمدتقی. (1397). واکاوی تیپولوژیک رویکرد زیست پذیری در بافت های فرسوده شهری (مطالعة موردی: بافت فرسودة بخش مرکزی شهر زنجان). جغرافیای اجتماعی شهری، 5(1 (پیاپی 12) )، 85-103. DOI: 10.22103/JUSG.2018.1963
خان محمدی، عصمت؛ سرور، رحیم؛ استعلاجی، علیرضا. (1400). تدوین سناریوهای آینده اسکان غیررسمی پهنه جنوبی حریم کلانشهر تهران. جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای،11(3)، 447-423.
خان مرادی، سجاد؛ معینی فر، مریم؛ بیگدلی راد، وحید. (1401). تحلیل نقش اعیان سازی بر تحولات هویتی ساکنان محلات قدیمی با رویکرد آینده پژوهی (مطالعه موردی: بافت فرسوده شهر زنجان). مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی (چشم انداز جغرافیایی)، 17(2 (پیاپی 59) )، 303-291.
خزاعی نژاد، فروغ. (1402). شناسایی نیروهای پیشران اثرگذار بر تحقق زیست پذیری شهری (مطالعه موردی : بخش مرکزی شهر بجنورد. مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی، 18(3)، 157-145.
زیاری، کرامت اله؛ حیدری، اصغر؛ غنی زاده قاسم آبادی، هادی؛ اباذری، نسرین. (1397). ارزیابی و اولویت بندی مؤلفه های زیست پذیری در شهر بم. جغرافیای اجتماعی شهری، 5(1 (پیاپی 12) )، 105-120.
شاهوی، سیروان. (۱۳۹۳). ارتقای کیفیت زندگی در مناطق فرسوده شهری (آموزه های پروژه لودا). نشر شرکت عمران و بهسازی شهری ایران.
قربانی، رسول؛ روستایی، شهریو؛ کرمی، سونیا. (1400). آینده‌پژوهی عوامل موثر بر شاخص‌های کمی و کیفی مسکن در کلانشهر تبریز با استفاده از رویکرد سناریونویسی و ماتریس تاثیرات متقاطع. نشریه علمی جغرافیا و برنامه ریزی، 25(76)، 248-233.
محمدی ده چشمه، پژمان. (1399). بررسی وضعیت شاخص های زیست پذیری شهری در شهرکرد بر مبنای جایگاه مدیریت شهری. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی (علوم جغرافیایی)، 20(57 )، 205-222.
محمدی، پژمان؛ زیاری، یوسفعلی؛ توکلان، علی. (1399). تحلیلی براثرگذاری ابعاد مدیریت شهری بر شاخص های زیست پذیری شهری (مطالعه ی موردی: شهر شهرکرد). پژوهشهای جغرافیای انسانی (پژوهش های جغرافیایی)، 52(3 )، 1055-1069.
Aleix, A., Barbosa-Filho, H., Dickinson, B., Dotiwalla, X., Eastham, P., Gallotti, R., ... Ramasco, J. J. (2019). Hierarchical organization of urban mobility and its connection with city livability. Nature communications, 10(1), 4817.
Baye, F., Wegayehu, F., Mulugeta, S. (2020). Drivers of informal settlements at the peri-urban areas of Woldia: Assessment on the demographic and socio-economic trigger factors. Land Use Policy, 95, 104573.
Burris, S., Hancock, T., Lin, V., Herzog, A. (2012). Emerging Strategies for Healthy Urban Governance.  Journal of Urban Health: Bulletin of the New York Academy of Medicine. 84(1), 154-163.
Shamsuddin, S., Hassan, N. R. A., Bilyamin, S. F. I. (2012). Walkable environment in increasing the liveability of a city. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 50, 167-178.
Timmer, V., Seymoar, N. K. (2005). The livable city. Vancouver working group discussion paper, the world urban forum 2006.
United Nations Habitat (UNH). World Cities Report 2020: The Value of Sustainable Urbanization. https://unhabitat.org/.
Valcárcel-Aguiar, B., Murias, P., Rodríguez-González, D. (2019). Sustainable urban liveability: A practical proposal based on a composite indicator. Sustainability, 11(1), 86.
Xiao, Y., Li, Y., Tang, X., Huang, H., Wang, R. (2022). Assessing spatial–temporal evolution and key factors of urban livability in arid zone: The case study of the Loess Plateau, China. Ecological Indicators, 140, 108995.
Zhan, D., Kwan, M.-P., Zhang, W., Fan, J., Yu, J., Dang, Y (2018), Assessment and determinants of satisfaction with urban livability in China. Cities, 79, 92–101.
Zhao, J., Yan, J., Ran, Q., Yang, X., Su, X., Shen, J. (2022). Does the opening of high-speed railways improve urban livability? Evidence from a quasi-natural experiment in China. Socio-Economic Planning Sciences, 101275.
Mouratidis, K. (2020). Commute satisfaction, neighborhood satisfaction, and housing satisfaction as predictors of subjective well-being and indicators of urban livability. Travel Behaviour and Society, 21, 265-278.
Mahmudi, M. et al. (2017). livable streets: the effects if physical problems on the quality and livability of Kualalampur streets, Cities, 43, 104-114.
Bouwmeester, J., Hartmann, T. (2021). Unraveling the self-made city: The spatial impact of informal real estate markets in informal settlements. Cities, 108, 102966.
Norouzian-Maleki, S., Bell, S., Hosseini, S. B., Faizi, M. (2015). Developing and testing a framework for the assessment of neighbourhood liveability in two contrasting countries: Iran and Estonia. Ecological Indicators, 48, 263-271.
Mccrea, R., Walters, P. (2012). Impacts of urban consolidation on urban liveability: Comparing an inner and outer suburb in Brisbane, AustraliaHousing, theory and society29(2), 190-206.
Song, Y. (2011). A livable city study in China using structural equation models. department of statistics Uppsala university