ارزیابی امنیت اجتماعی کلان‌شهرها در شرایط تغییر اقلیم با استفاده از مدل پویایی سیستم (مورد مطالعه: کلان‌شهر اهواز)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

چکیده

مقدمه: امروزه جمعیت شهری جهان در حال افزایش است و این رشد فزاینده و افسارگسیخته، ساکنین شهرها را با مشکلات فراوانی درگیر ساخته و باعث وقوع انواع ناامنی‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی شده است. بحران آب‌وهوا یکی از چالش‌های اصلی قرن بیست و یکم است که منجر به ناآرامی‌های اجتماعی می‌شود و معیشت، ثبات و رفاه را تهدید می‌کند.
داده و روش: هدف این پژوهش ارزیابی و تحلیل نقش برنامه‌ریزی شهری در ایجاد امنیت اجتماعی در شرایط تغییرات اقلیمی پیش­رو در (کلان‌شهر اهواز) می‌باشد. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر مطالعات اسنادی کتابخانه‌ای و بررسی‌های میدانی می‌باشد. در این راستا ابتدا روند تغییرات پارامترهای اقلیمی برای یک دوره 50 ساله (فصلی و سالانه) ایستگاه سینوپتیک اهواز با استفاده از آزمون آماری من- کندال مورد بررسی قرار گرفت، سپس با استفاده از رویکرد پویایی سیستم به مدل‌سازی پیامدهای ساختاری تغییرات اقلیمی در شهر اهواز پرداخته شد. در این پژوهش که مبتنی بر رویکرد سیستمی است، فاکتورهای اثرگذار و اثرپذیر دخیل در موضوع و ارتباطات بین آن‌ها از طریق حلقه‌های علّی و معلولی در نرم‌افزار Vensim مورد بررسی قرار گرفت.
یافتهها: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که طی بازۀ زمانی مورد مطالعه تغییرات اقلیمی بر شهر اهواز در افزایش دما و کاهش بارش، افزایش رطوبت نسبی و کاهش تابش خورشید خود را نشان داده است. به‌طوری‌که در طی روند 60 ساله میانگین دما ( 48) درجه سانتی گراد با افزایش هر سال (0/01) درجه بوده که یک روند افزایشی را نشان می‌دهد. همچنین بررسی تغییرات بارندگی سالانه در ایستگاه اهواز طی روند 50 ساله با میانگین بارش (72) میلیمتر و کاهشِ حدود (0/0186-) میلیمتر در هر سال، روند کاهشی داشته است.
نتیجه‌گیری: نتایج گویای این واقعیت است که تغییرات اقلیمی در شهر اهواز پیامدهای اجتماعی- امنیتی متنوعی در بر داشته است. اثرات مستقیمی بر بخش‌های مختلف تأسیساتی- زیرساختی و برنامه‌ریزی- مدیریتی از جمله کاهش سرمایه ­گذاری‌ها، آسیب به زیرساخت‌ها، حاشیه‌نشینی و افزایش هزینه‌ها که مهم‌ترین آن‌ها کاهش کیفیت زندگی، کاهش رفاه و ناهنجاری‌های اجتماعی و ناامنی در فضاهای شهری می‌باشد. 

کلیدواژه‌ها


اکبری، رضا؛ پاک بنیان، سمانه. (1391). تأثیر کالبد فضاهای عمومی بر احساس امنیت اجتماعی زنان، نمونه موردی: محله نارمک و شهرک اکباتان شهر تهران. هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی. دوره 17(2)، 64- 53.
اکبری، مهری؛ صیاد، وحیده. (1400).  تحلیل مطالعات تغییر اقلیم در ایران. پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، 35(1)، 74-37.
احمدی، محمود؛ لشکری، حسن؛ آزادی، مجید؛ کیخسروی، قاسم. (1394). آشکارسازی تغییر اقلیم با استفاده از شاخص‌های حدی بارش در خراسان بزرگ. پژوهش‌های دانش زمین، 6(23)، 52-34.
امیری فهلیانی، محمدرضا؛ صفایی پور، مسعود؛ سجادیان، ناهید. (1399). تحلیل تأثیر جهانی‌شدن در تدوین اکولوژی اجتماعی شهرهای ایران مورد مطالعه: کلان‌شهر اهواز. مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی،  10(36)، 305- 282.
داوودی و همکاران. (1400). ارزیابی و تحلیل مؤلفه‌های زیست پذیری مناطق هشت‌گانه شهر اهواز. فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، 10(37).
بحرینی، سید حسین. (1386). فرایند طراحی شهری. انتشارات دانشگاه تهران، چاپ چهارم، صص 21-105.
بمانیان، محمود؛ محمودی نژاد، هاد. (1388). امنیت و طراحی شهری. انتشارات هله، چاپ اول، صص 120- 50.
جاجرمی، کاظم؛ پیشگامی فرد، زهرا؛ مهکویی، حجت. (1392). ارزیابی تهدیدات زیست‌محیطی در امنیت ملی ایران. فصلنامه راهبرد. 11(69)، 144.
جمعه پور، محمود. (1388). مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی توسعه روستایی دیدگاه‌ها و روش‌ها.  انتشارات سمت، چاپ اول، ص 150.
چیدان، حمیدرضا. (1393). ارزیابی و تحلیل نقش ارگان‌های برنامه‌ریزی شهری در ایجاد امنیت شهر زابل. پایان‌نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد در رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زابل، صص 23-1.
سبزی پرور، علی‌اکبر؛ شادمانی، مجتبی. (1390). تحلیل روند تبخیر و تعرق مرجع با استفاده از آزمون من- کندال و اسپیرمن در مناطق خشک ایران. آب‌وخاک (علوم و صنایع کشاورزی). 25 (4)، 834- 823.
سالنامه آماری. (1400). معاونت برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری اهواز.
صیدی، علی نظر؛ گندم‌کار، امیر. (1397). بررسی تغییرات اقلیمی شهر اهواز در رابطه با توسعه منطقه‌ای و برنامه‌ریزی شهری. نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 13 (2)، 156- 151.
کاویانی راد، مراد. (1390). پردازش مفهوم امنیت زیست‌محیطی (رابطه امنیت و اکولوژی). ژئوپلیتیک، 7(3)، 100-80.
محمدی ده چشمه، مصطفی؛ محمدی ده چشمه، مسعود. (1391). تحلیلی جغرافیایی بر نتایج اکولوژیکی ناشی از مهاجرت در شهر اهواز. جمعیت، 19 (79)، 82- 69.
قهرمان، نوذر؛ قره خانی، ابوذر. (1389). بررسی روند تغییرات زمانی سرعت باد در گستره اقلیمی ایران. آبیاری و زهکشی ایران، شماره 1، 43 – 31.
قیه باشی و همکاران. (1396). آینده‌پژوهی تهدیدهای نظامی امنیتی ناشی از تغییر اقلیم در ایران؛ با استفاده از روش چرخ آینده. آینده‌پژوهی دفاعی، 2 (4)، 141.
مدنی پور، علی. (1387). فضاهای عمومی و خصوصی شهر. شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری شهرداری تهران. چاپ اول، تهران.
ملکی، سعید؛ حاجی پور، نازنین. (1402). ارزیابی و تحلیل پیامدهای تغییر اقلیم بر وضعیت تاب‌آوری فضایی- زیستی کلان‌شهر اهواز. جغرافیا و توسعه، شماره 7، 156.
نویدنیا، منیژه. (1385). تأملی نظری در امنیت اجتماعی؛ با تأکید بر گونه‌های امنیت. مطالعات راهبردی، 9(31)، 73- 53.
یوسفی بهولی، محمد؛ احمدی، غلامحسین؛ هاشمی، سیده راضیه. (1391). تأثیر امنیت فضای شهری در توسعة پایدار شهرهای مرزی (همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت، چالش‌ها و رهیافت‌ها)، مطالعه موردی: شهر زاهدان. همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت، چالش ها و رهیافت ها، صص 2133 – 2144.
 
Alemi, R. (2008). Study on Unsustainable Security Based on Sustainable Development. International Conference on Human Security in West Asia (ICHSWA). Birjand University, 2008, 107-118. (In Persian)
Anbari, M. (2011). Development sociology. Smart press. Tehran. (In Persian).
Andrew Ford. (2000). Modeling the Environment: An Introduction to System Dynamics Modeling of Environmental Systems. International Journal of Sustainability in Higher Education.
Azadi, Y., Yazdanpanah, M., Forouzani, M. Mahmoudi, H. (2019). Farmers' adaptation choices to climate change: A case study of wheat growers in Western Iran. Journal of Water and Climate
Azadi, Y., Yazdanpanah, M., Forouzaniand, M., Mahmoudi, H. (2019). Farmers’ adaptation choices to climate change: a case study of wheat growers in Western Iran. Journal of Water and Climate Change. 104.
Baechler, G. (1999). Environmental degradation in the south as a cause of armed conflict. In: Carius, A., Lietzmann, K., (Eds.), Environmental Change and Security: A European Perspective. Springer, Berlin, 107–130.
Bazaz,  A., Bertoldi, P., Buckeridge, M., Cartwright, A., de Coninck, H., Engelbrecht, F., ... & Waisman, H. (2018). Summary for urban policymakers–What the IPCC special report on 1.5 C means for cities. IIHS. Disponível em: http://doi. org/10.24943/SCPM.
Belinda, Y et., Leon, K. (2013). Climate Change and Urban Planning in Southeast Asia. Surveys and Perspectives Integrating Environment and Society, 1.3 | 1113, Vol.1 / n33.
Bjarnadottir, S., Stewart MG, Li Y. (2011). A Probabilistic -Based Framework for Impact and Adaptation Assessment of Climate Change on Hurricane Damage Risks and Costs. Structural Safety, 33(3),173 - 1 85.
Branka Panić. (2009). Societal security – security and identity. CARL SCHMITT AND COPENHAGEN SCHOOL OF SECURITY STUDIES. No 13.
Brondizio, ES., de Lima, AC., Schramski, S., et al. (2016). Social and Health Dimensions of Climate Change in the Amazon. Annals of Human Biology. 43(4): 405-414.
Brown, R.R., Keath, N., Wong, T.H.F. (2009). Urban water management in cities: Historical, current and future regimes. Water Sci. Technol, 59, 847–855.
Christine, W., Ebba, B., Claudia, R. (2013). Planning for climate change in urban areas: from theory to practice. Journal of Cleaner Production. Volume 50, 1 July 2013, Pages 68-81.
Connolly, C. (2020). From resilience to multi-species flourishing: (Re) imagining urban-environmental governance in Penang. Malaysia. Urban Studies, 57(7), 1485-1501.
Cozens, P. (2007). Planning, Crime and Urban Sustainability, WIT Transactions on Ecology and the Environment, Vol. 102, www.witpress.com, ISSN 1743-3541 (On-Line).
Cozens, P. M. (2002). Sustainable urban development and crime prevention through environmental design for the British city. Towards an effective urban environmentalism for the 21st century. Cities, 19(2), 129-137.
Crespo, R. (2012). Spatially explicit invwrse modeling for urban planning. journal of Applied Geography, No. 34. Oxforg.
Cristina, C.,  Giovanni, P. (2016). The migration response to increasing temperatures. Journal of Development Economics, vol. 122, issue C, 127-146.
Delgado-BonalA., MarshakY., YangL., Oreopoulos. (2021). Global Daytime Variability of Clouds From DSCOVR/EPIC Observations. Journal of Geophysical Research: Atmospheres.
Feriha, U. D., Lerzan, A. (2019). Measuring Social Sustainability with the Developed MCSA Model: Güzelyurt Case. Sustainability, 11(9), 11- 250.
Forrester, JW. (1994). System dynamics, systems thinking, and soft OR. System Dynamics Review, 10: 245-256.
Franco, C., Dyner, I et al. (2000). Microworld for training traders in the Colombian electricity market. Proceedings of the 2000 International Conference of System Dynamics Conference Society. Bergen, Norway.
Girard, C., Rinaudo, JD., Pulido-Velazquez, M., Caballero, Y. (2015). An interdisciplinary modelling framework for selecting adaptation measures at the river basin scale in a global change scenario. Environmental Modelling & Software, 69: 42-54.
Greiving, S., Fleischhauer, M. (2012). National climate change adaptation strategies of European states from a spatial planning and development perspective. Eur. Plan. Stud. 20, 27e48.
Hassanzadeh, E., Elshorbagy, A., Wheater, H.,  Gober, P. (2014). Managing water in complex systems: An integrated water resources model for Saskatchewan. Canada. Environmental Modelling & Software, 58, 12-26.
Helman, D., Zaitchik, BF. (2020). Temperature Anomalies affect Violent Conflicts in African and Middle Eastern Warm Regions. Global Environmental Change. 63: 102118.
Homer-Dixon, T., Percival, V. (1996). Environmental Scarcity and Violent Conflict: Briefing Book. American Association for the Advancement of Science, Toronto.
IPCC. (2007). IPCC assessment report 4. Retrieved August 8, 2016, from Intergovernmental Panel on Climate Change: http://www.ipcc.ch/publications _ and _ data/ar4/syr/en/contents.html
Jalaladdini, S., Oktay, D. (2012). Urban public spaces and vitality: A socio – spatial analysis in the streets of Cypriot towns. social and behavioral sciences, vol. 35, 664-674.
Jon, B. (2003). Security and climate change. Global Environmental Change 13 (2003) 7–17.
Kaplan, R. (1994). The coming anarchy. Atlantic Monthly, 273 (2), 44–76.
King, A. D., Harrington, L. J. (2018). The inequality of climate change from 1.5 to 2°C of global warming. Geophys. Res. Lett. 45, 5030–5033. doi: 10.1029/2018GL078430.
Kotir et al. (2016). A system dynamics simulation model for sustainable water resources management and agricultural development in the Volta River Basin. Ghana. Science of The Total Environment 573(2), 444-457. DOI:10.1016/j. scitotenv. 2016.08.  081.
Maheshwari, B., Singh, V., Thoradeniya, B. (2016). Balanced Urban Development: Options and Strategies for Liveable Cities; Springer: Berlin, Germany, 2016.
Mansouri Daneshvar, M.R., Ebrahimi, M., Nejadsoleymani, H. (2019). An overview of climate change in Iran: facts and statistics. Environmental Systems Research volume 8, Article number, 7 (2019).
Milhahn, K. (2019). Cities: a ‘cause of and solution to’climate change. UN News. Retrieved January, 15, 2022.
Mohammad, p., Goswami, A. (2019). Temperature and precipitation trend over 139 major indian cities; An assessment over a century. Modeling Earth Systems and environment, 5(4), 1481-1493.
Nguyen, Thi Huong Tra. (2017). Education to increase climate change adaptation for a Vietnamese community's coastal members. PhD thesis, James Cook University.
Novotny, E., Stefan, H. (2007). Stream flow in Minnesota: Indicator of climate change. Journal of Hydrology, 334 (3–4), 319–333.
Ove Hoegh- Guldberg, et al. (2008). Coral Reefs Under Rapid Climate Change and Ocean Acidification. Science 318 (5857),1737-42.
Paavola J. (2017). Health Impacts of Climate Change and Health and Social Inequalities in the UK. Environmental Health. 2017; 16(1): 61 - 68.
Pelling, M. (2003). The Vulnerability of Cities: Natural Disasters and Social Resilience. Earthscan.
Popi, P., Achmad, D. (2012). Ritual and Space Structure: Pilgrimage and Space Use in Historical Urban Kampung Context of Luar Batang (Jakarta, Indonesia Procedia) - Social and Behavioral Sciences 36:350–360. DOI:10.1016/j.sbspro.2012.03.039.
Robin, M., Leichenko, K. O'. (2008). Environmental Change and Globalization: Double Exposures. Oxford University Press. https://academic. oup.com/book/ 9720? login= true.
Sanchez Rodriguez, R., Ürge-Vorsatz, D., Barau, A. S. (2018). Sustainable Development Goals and climate change adaptation in cities. Nature Climate Change, 8(3), 181-183.
Satterthwaite. (2007). Adapting to Climate Change in Urban Areas. Human Settlements Discussion Paper Series. https://doi.org/10.4324/9781849770361.
Shirvani, A. (2015). Change point analysis of mean annual air temperature in Iran. Atmospheric Research, 160 (15), 91–98.
Stern, N. (2006). The Economics of Climate Change. United Kingdom
Suna, S., Barrauda, S., Castebruneta, H., Aubina, J., Marmonierb, P. (2015). Long-termstormwater quantity and quality analysis using continuous measurements in a French urban catchment. Water Research. 85 (15), 432–442.
Terriff, Terry. (1999). Security Studies Today, USA: Blackwell, Publisher: Polity Press.
UN-HABITAT. 1117. UN-HABITAT pitches for urban planning, Bonn.
Wamsler, C., Lawson, N. (2012). Complementing institutional with localised strategies for climate change adaptation: a South-North comparison. Disasters 36, 28e53.
Wolf, A. (1999). Water wars’ and water reality: conflict and cooperation along international waterways. In: Lonergan, S. (Ed.), Environmental Change, Adaptation, and Security. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, pp. 251–265.