ارزیابی مولفه های مؤثر بر کیفیت مبادی ورودی شهر (مطالعۀ موردی: ورودی شمال غربی شهر زیراب)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه فنی و حرفه ای، تهران، ایران.

2 سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان مازندارن، ساری، ایران.

3 عضو هیات علمی گروه معماری و شهرسازی، دانشگاه فنی و حرفه ای، تهران، ایران.

چکیده

مقدمه: کاهش شاخص ­های کیفی در مبادی ورودی شهرها به عنوان یکی از فضاهای عمومی شهری، یکی از مشکلاتی است که شهرها با آن روبه ­رو هستند. امروزه ورودی شهرها با وجود کاربری­ های ناسازگار و بدمنظر و عدم وجود سلسل ه­­مراتب بین محیط خارج و محیط شهری به فضایی ناکارآمد و بیهوده بدل شده ­اند. هدف از پژوهش حاضر در گام اول شناخت مؤلفه ­های مؤثر بر کیفیت فضای ورودی شهرها و در گام بعدی اولویت­بندی و ارزیابی این مؤلفه ­ها در محدودۀ مورد مطالعه است.
داده و روش: پژوهش از نوع پیمایشی و با رویکردی توصیفی- تحلیلی با استفاده از پرسشنامۀ محقق ­ساخته انجام شده است. جامعه­ی آماری با توجه به محدودیت­ های تحقیق، 65 نفر از میان متخصصین معماری و شهرسازی که با محدودۀ مورد مطالعه آشنا بوده ­اند؛ انتخاب شدند. در ادامه در قالب مصاحبه ­ای از آن­ ها خواسته شد که با مشاهده تصاویر محدودۀ مورد مطالعه، میزان اثرگذاری متغیر مطرح شده در هر سؤال را در ورودی شمال غربی زیراب به درصد بیان کنند. برای تحلیل از آزمون فریدمن، تحلیل عاملی و آزمون T استفاده شده است.
یافته‌ها: نشان ­دهندۀ آن است میانگین کل شاخص­ های ورودی با کیفیت از منظر متخصصین با مقدار 51 از 100 در وضعیت نامطلوبی قرار دارد. در همین حال یافته­ ها نشان داده­ اند که «نورپردازی در شب» و «حفظ فرم و شکل طبیعی زمین» بالاترین اثر در حفظ کیفیت ورودی شهر را دارند.
نتیجه‌گیری: به نظر می ­رسد که باید اهمیت حیات شبانه و زیبایی­ های شهر، ایجاد حس امینت در شب و همچنین توجه به بستر زمینه و طبیعی زیبای مناطق در برنامه­ ریزی ­ها و طراحی ­های شهری مد نظر قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ترابی، زهره؛ سیما، یلدا. (1393). طراحی ورودی شهر با رویکرد هویت بخشی به فضای شهری؛ نمونه موردی: ورودی شرقی شهر زنجان. نشریه مدیریت شهری، شماره 36، 83 - 104.
بهروزی نیا، طهمورث؛ زنگانه، احمد؛ زنگانه، احمد؛ محمودی، مهدی؛ سلیمانی، محمد. (1393). کیفیت محیط شهری: دیدگاه ادراک محیطی مطالعه موردی محله نارمک منطقه چهار شهرداری تهران. مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای (توقف انتشار). 6(22), 1-2
پاکزاد، جهانشاه. (1393). راهنمای طراحی شهری در ایران. انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی.
پیرمرادی، پوریا. (1395). مبانی نظری در طراحی ورودی. چاپ اول، تهران، انتشارات شهر.
پورمحمدی، محمدرضا. (1382). برنامه ریزی کاربری اراضی شهری. تهران، انتشارات سمت. 
چینگ، فرانسیس. (1397). معماری، فرم، فضا، نظم. مترجمان: علیرضا تغابی و صدیقه قویدل، نشر وارش.
حبیبی، کیومرث؛ شیعه، اسماعیل؛ سعیدی، مهدی. (1398). سنجش کیفیت های محیطی در دروازة شهر و اولویت بندی آن ها با استفاده از فرایند تحلیل شبکه ای. نشریة علمی پژوهشی معمـاری و شهرسـازی ایـران، 14(17)، 5-23.
دانشپور، عبدالهادی؛ ماستیانی، مهدی. (1393). تدوین راهبردهای طراحی مبادی ورودی شهرها با رویکرد کیفیات ادراکیبصری نمونه مورد مطالعه: ورودی جنوب شرقی کلان شهر تهران. نشریه علمی پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، شماره 7، 5-22.
دهخدا، علی‌اکبر؛  شهیدی، سیدجعفر؛ معین، محمد؛ احمدی‌گیوی، حسن. (1377). لغت نامه، انتشارات دانشگاه تهران.
رحیمی، اکبر؛ نقشبندی، سید رامین. (1402). ارتقاء کیفیت محیطی ورودی‌ شهرها با توجه به دیدگاه مردم (نمونه موردی: ورودی‌های شهر سقز). نشریه جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، 32(3).
رضایی، محمدرضا.  (1397). بررسی کیفیت کالبدی و عملکردی مبادی ورودی شهر یزد ازنظر گردشگران.فصلنامه شهـر پایـدار، 1 (2) ، 113-128.
رضایی راد، هادی؛ رفیعیان، مجتبی. (1391). سنجش فضایی کیفیت مسکن در شهر سبزوار با استفاده از روش تحلیل عاملی. نشریة علمی پژوهشی نامة معماری و شهرسازی، 3(9)، 95-110.
شاه حسینی، گلاره؛ مولایی، محمدمهدی. (1398). تبیین نقش و جایگاه میراث صنعتی در ارتقای ویژگی های کیفی سلسله مراتب مبادی ورودی شهری (موردپژوهی: کوره های آجرپزی مبادی ورودی شهر همدان). فصلنامه علمی- پژوهشی نقش جهان، (1)، 13-22.
عمید، حسن. (1375). فرهنگ عمید، انتشارات امیرکبیر.
قدمی، مصطفی؛ ملکشاهی، غلامرضا؛  اکبری مهام، امیر؛ محسنی، ایرج. (1390). بررسی کیفیت کالبدی و کارکردی مبادی ورودی شهری نمونه مورد مطالعه شهر بابلسر. نشریه جغرافیا و توسعه، 21، 181-197.
قریب، فریدون. (1382). ضوابط ساماندهی و معیارهای طراحی شهری برای مبادی ورودی شهرها. نشریه هنرهای زیبا، 15، 28-41.
قنبران، عبدالحمید؛ چمن آرا، حمیدرضا. (1395). ارزیابی معیارهای عملکردی موثر بر پیوند فضای شهر با محیط و مبادی ورودی شهرها (نمونه موردی: ورودی های شهر دزفول). نشریه علمی پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، 11، 129-136.
قوام پور، انسیه. (1388). منظر ورودی؛ دریچه ادراک شهر. نشریه منظر،1(3)، 76-77.
گلکار، کوروش. (1379). مولفه های سازنده کیفیت محیط شهری. نشریه علمی-پژوهشی صفه، 32، 38-65.
ماتلاک، جان. (1379). آشنایی با طراحی محیط و منظر. جلد اول، تهران، سازمان پارک ها و فضای سبز.
ماستیانی، مهدی؛ شیخی، محدثه؛ دانشپور، عبدالهادی. (1397). بررسی تطبیقی الزامات ساماندهی کالبدی- فضایی مبادی ورودی شهرها از دیدگاه گروه های استفاده کننده از آن ها با مدل مکان پایدار، مورد مطالعاتی: جنوب شرق تهران. نشریه معماری و شهرسازی آرمانهشر، 23، 251- 264.
محمدی زاده، نسرین. (1395). ارزیابی نقش مؤلّفة کیفیت فضای شهری در مطلوبیت محورهای پیادة گردشگری (مطالعه موردی: محور ورودی بازار شهر کرمان). نشریه مطالعات جغرافیای شهری، 3(2)،7، 93-111.
ملکشاهی، غلامرضا؛ لطفی، صدیقه؛ تقی زاده، نیلوفر. (1398). بررسی اثرات کاربری های صنعتی کارگاهی در مبادی ورودی شهر(مورد شناسی: شهر گرگان). فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه ای، 9( 30)، 39-58.
مظفر، فرهنگ؛ حسینی، مهدی؛ خدادادی، رضا. (1395). نقش هنرهای شهری در بهبود کیفیت محیط زیست شهری. دو فصلنامة علمی ترویجی پژوهش هنر، 7(14)، 73-84.
میرغلامی، مرتضی؛ کتاب اللهی، کسری؛ آزادی، مهوش؛  بلال اسکویی، آزیتا. (1400) . ادراک مبادی ورودی شهرها از منظر تفاوت های جنسیتی کاربران(نمونه موردی: حد ورودی شهر سنندج- محور همدان). فصلنامه هنرهای کاربردی، 1(2)، 52 – 70.
Bigdeli Rad, V., Bin Ngah, I. (2014). Assessment of quality of public urban spaces, Science International, 26(1), 335-338
Directorate, R. (2002). Beautiful Roads-A Handbook of Road Architecture. Denmark: Ministry of Transport.
Edward, T. W. (1999). Path, portal, place: appreciating public space in urban envirnoments: Architectural Media limited.
Nasar, J. L. (1994). Urban Design Aesthetics: The Evaluative Qualities of Building Exteriors. Environment and Behavior, 26(3), 377-401. Doi: 10.1177/001391659402600305
Razavizadeh A., Majedi, H., Habib, F., (2015). Criteria and Indicators of Presence Quality Improvement in Urban Spaces (Case Study: Historical Texture of Kashan city), International Journal of Architecture and Urban Development. 5(3), 53-62.
Seyed Hoseini, F., Mokhtari, M. (2013). Enhancing Quality of Urban Spaces by Approach of Sense of Place (Case study: Tarbiat Street in Tabriz City), World Applied Sciences Journal 22 (10), 1465-1474.
Zhang, D., Huang, Q., He, C., Yin, D., & Liu, Z., (2019). Planning urban landscape to maintain key ecosystem services in a rapidly urbanizing area: A scenario analysis in the Beijing-Tianjin-Hebei urban agglomeration, China. Ecological Indicators, 96, 559-571.