تحلیل نابرابری فضایی شهر کرمان با استفاده ازآمار فضایی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید باهنر، کرمان،ایران.

2 عضو هیات علمی گروه جغرافیا، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.

چکیده

مقدمه: شهرها همان­گونه که یک پدیده اجتماعی، جغرافیایی و اقتصادی­ اند، یک پدیده فضایی مهم نیز می ­باشند و در واقع شهر یک واحد فضایی است که در آن سیاست و قدرت، ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند و شهر­ها نیازمند سیاست ­گذاری برای توسعه هستند و محیط زندگی شهری، نیازمند حجم عظیمی از سیاست اندیشی و مداخله های توسعه ­ای است. تداوم مشکلات عمده در حوزه شهری مانند (مهاجرت یا اسکان غیر رسمی) از دهه ­های پیش تاکنون نشان می­دهد که معضلات کلانی وجود دارند که سیاست ­ها و برنامه ­های توسعه شهری، از توجه به آن­ ها و حل­شان بازمانده ­اند.
داده و روش: نوع تحقیق کاربردی­_توسعه ­ای است و روش بررسی آن توصیفی _تحلیلی است و داده­ های مورد استفاده در این تحقیق از دو طریق منابع کتابخانه ­ای و نقشه های کاربری اراضی شهر کرمان گرد­آوری شدند و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات با انتقال به محیط نرم ­افزاری (Arc GIS) مورد تجزیه ون تحلیل قرار گرفته ­است و جهت بررسی و شناخت میزان پراکندگی و یا خوشه ­بندی وگسترش شهر کرمان و شناخت الگوی توسعه فیزیکی آن از روش ­های تحلیل آمار فضایی مانند میانگین نزدیکترین همسایگی (Average Nearest Neghbior)، خوشه ­بندی زیاد و کم High/Low Clustering(Getis-Ord General G)، روش خود همبستگی فضایی (موران) Spatial Autocorrelation(Morans I)، گروه بندی عوارض Grouping Analysis، تحلیل لکه ­های داغHot Spot Analysis(Getis-Ord Gi*) ، و نمایش آماری تراکم  جمعیت از روش تحلیل خوشه و ناخوشه Cluster and Outlier Analysis (Anselin Local Morans I) و روش تحلیل لکه­ های داغ بهینه شده Optimized Hot Spot Analysis  استفاده شده ­است.
یافته‌ها: یافته ­ها نشان می دهد که الگوی توزیع فضایی شهر کرمان به ­صورت خوشه­ ای است و شدت میزان خوشه­ بندی فضاهای شهر کرمان کم می ­باشد و فضاهای شهر کرمان در نقاط خاصی در شهر تمرکز دارند و در سطح شهر به صورت یکنواخت توزیع نشده ­اند و بررسی­ ها نشان داد الگوی توزیع فضاهای مرکز شهر به صورت خوشه ­ای می ­باشد و هرچه از مرکز به حاشیه و اطراف آن می­رویم نشان می­ دهد الگوی توزیع فضایی شهر به ­صورت پراکنده می ­باشد و در بررسی توزیع جمعیت شهر کرمان نشان می ­دهد بیشتر تراکم جمعیت شهر در حاشیه و اطراف آن می ­باشد.
نتیجه‌گیری: نشان­دهندۀ این است که توسعه شهر کرمان به صورت افقی بوده و الگوی توسعه شهر کرمان در مرکز شهر، پیوسته و متراکم می ­­باشد و نتایج نشان داد هرچه از مرکز شهر به حاشیه شهر می ­رویم الگوی توزیع فضایی شهر پراکنده است و توسعه در خارج از حصار قدیمی و حد فاصل دو کمربندی شمالی و جنوبی صورت گرفته است و همچنین بعضی روستاها به علت نزدیکی زیاد به شهر عملاً جز مناطق شهری کرمان به حساب می­آیند و در داخل محدوده قانونی نیز قرار دارند مانند طاهرآباد در غرب و سراسیاب در شرق شهر و ... این آبادی ­ها هم از نظر شکل و ساختار فضایی و هم از نظر اشتغال ساکنین حالت نیمه شهری و نیمه روستایی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آزادخانی، پاکزاد؛ سلیمانی، سمیه؛ امیدی، مهدی. (1397). بررسی مدل توسعه کالبدی فضایی شهر ایلام با استفاده از مدل آنتروپی شانون و هولدرن. مجله مطالعات توسعه شهری، شماره 3، صص 25-4.
انصاری لاری، احمد؛ نجفی، اسماعیل؛ نوربخش، سیده فاطمه. (1389). قابلیت­ها و محدودیت­های ژئومورفولوژیکی توسعة فیزیکی شهر ایلام. فصلنامة آمایش محیط، شمارة 15.
احمدی­پور، زهرا؛ قادری حاجت، مصطفی. (1393). سازمان سیاسی فضا و گسست شبکه شهری در ایران. تهران: هفتمین کنگره انجمن ژئوپلیتیک ایران (جغرافیای سیاسی شهر).
پوراحمد، احمد؛ حسام، مهدی؛ آشور، حدیثه؛ محمدپور، صابر. (1389). تحلیلی بر الگوی گسترش کالبدی-فضایی شهر گرگان با استفاده از مدل­های آنتروپی شانون و هلدرن. مجله پژوهش­ و برنامه­ریزی شهری، 1(3)، صص18-1.
جباری، ندا؛ ثروتی، محمد رضا؛ حسین­زاده، محمد مهدی؛ توکّلی­نیا، جمیله. (1389). بررسی روند توسعة فیزیکی بخش شمال غرب شهر تهران- مطالعة موردی: حصارک. فصلنامة جغرافیای طبیعی، 3(10)، صص 52-33.
حسین­زاده دلیر، کریم؛ صفری، فاطمه. (1391). تأثیر برنامه­ریزی هوشمند بر انتظام فضایی شهر. جغرافیا و توسعه شهری، شماره اول، صص133-99.
حافظ نیا، محمد­رضا. (1396). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک. چاپ جدید، مشهد: انتشارات پاپلی.
روستایی، شهریور؛ کریم­زاده، حسین؛ زادولی، فاطمه. (1397). مقایسه تحلیل آمار فضایی با آمار کلاسیک در تحلیل شاخص­های اجتماعی فقر شهری تبریز. فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، 8(31)، صص165-153.
رومینا، ابراهیم؛ لاله­زاری، بهزاد. (1399). تأثیر سیاست بر توسعه کالبدی فضایی شهر کرمان. برنامه­ریزی فضایی سیاسی، انتشارات .TMU
رهنمایی، محمدتقی. (1389). تحلیل نقش مهاجرت در زمینه­سازی برای پیدایش آسیب­های اجتماعی شهرنشینی شتابان در ایران. فصل­نامه علمی پژوهشی جغرافیای انسانی. سال سوم.
سازمان مدیریت، برنامه‌ریزی و بودجه استان کرمان، 1395.
شیعه، اسماعیل. (1389). مقدمه­ای بر مبانی برنامه­ریزی شهری. چاپ 283. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت.
علیجانی،بهلول.(1394). تحلیل فضایی. نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی،، 2(3)، صص14-1.
عسگری، علی. (1389). تحلیل آمار فضا با ArcGIS.. سازمان فناوری اطلاعات و انتشارات ارتباطات شهرداری تهران، ساخت اول 1389، 126 صفحه (به زبان فارسی).
قرخنلونره، مهدی؛ حسام، مهدی؛ عبدالمجید، قرنجیک. (1389). تعیین جهات توسعة فیزیکی شهر گرگان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی. فصلنامة نماد گلستان.
موسی کاظمی، سید مهدی؛ شکویی، حسین. (1389). مبانی جغرافیای شهری. انتشارات  تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
مدنی پور، علی. (1381). تهران ظهور یک کلانشهر. انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
مشهدیزاده دهاقانی، ناصر. (1385). تحلیلی از ویژگی­های برنامه­ریزی در ایران. انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
واحدیان­بیکی، لیلا؛ پوراحمد، احمد؛ سیف­الدینی، فرانک. (1390). اثر توسعة فیزیکی شهر تهران بر تغییر کاربری اراضی منطقة5. فصلنامة نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، 4(1)، صص46-30.
Asgari, A. (2011). Analysis of space statistics with ArcGIS. information technology organisition and Tehran Municipality Communications Publications, first generation2011, 126 pages (in Persian).
Fotheringham, A.S., C. Brunsdon, and M. Charlton, 2004. Geographically Weighted Regression. Hoboken, NJ: Wiley.
Goodchild, M.F., Janelle , D.G. (2004). Thinking spatially in the social sciences. In M.F. Goodchild and D.G. Janelle, editors, Spatially Integrated Social Science. New York: Oxford University Press, pp. 3-22. Gregory, S. 1963. Statistical methods and the geographer. London: Longman.
Haggett, P. (2001). Geography: A Global Synthesis. Prentice Hall, Harlow, 833 pp.
Hiraskar. G.K. (1989). Fundamental of Town Plannings. Published by O.P.Kapur for Danpat Rai & Sons, Delhi.
Li, L., Sato, Y., Zhu, H. (2002). Simulating spatial urban Expension Based on a physical process. Landscape and Urban Planning,164, PP. 67-76.
Mathews, J.A., Herbert, D.T. (eds). (2004). Unifying geography: Common heritage, shared future. Routledge, London.
Masina. Buse Konini phyla. ( 2003). planning the growth of peril urban settlements: use study of mains in switzerland.
Parliament, (1983). Research Center, Law on Definitions and Criteria of Country Divisions of the Islamic Republic of Iran, Approved: 1983.
Statistical Center of Iran. (2018). Country Statistical Yearbook, Tehran: Office of Public Relations and International Cooperation.
Shakuei, H. (2010). New views in urban geography.  first volume, Samt Publishing.
https:www.isna.ir
https:www.google.com