تحلیل عوامل کالبدی-عملکردی مؤثر بر پتانسیل وقوع جرمِ سرقت (مورد مطالعه محله بهاران شهر مشهد)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه شهرسازی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

2 کارشناسی ارشد جغرافیا برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه بین المللی امام رضا (ع)، مشهد، ایران.

چکیده

مقدمه: اﻣﺮوزه به دﻟﯿﻞ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﺎﻻی ﺟﻤﻌﯿﺖ و فعالیت‌های بزرگ‌مقیاس و ﻓﺮاواﻧﯽ خودروها و تغییر نوع جرائم نسبت به گذشته، ﺗﺄﻣﯿﻦ آراﻣﺶ و اﻣﻨﯿﺖ ﺷﻬﺮوﻧﺪان به امری سخت و نیازمند هزینه با صرف وقت فراوانی تبدیل شده است. اﻣﻨﯿﺖ به‌عنوان ﯾﮑﯽ از مؤلفه‌های اﺻﻠﯽ کیفیت‌بخش ﺑﻪ ﻓﻀﺎﻫﺎی شهری، ﯾﮏ مسئلۀ ﭘﯿﭽﯿﺪه و دارای اﺑﻌﺎد اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، اﻗﺘﺼﺎدی و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ است. از طرفی به دلیل وجود رابطه بین فضا و جرم نباید از نقش مولفه­های کالبدی غافل شد.
داده و روش: ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺎس ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎضر ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻞ عوامل کالبدی-عملکردی مؤثر بر پتانسیل وقوع جرم سرقت در محله بهاران شهر مشهد می پردازد. روش ﺗﺤﻘﯿﻖ در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻫﺪف، ﮐﺎرﺑﺮدی و ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ماهیت، کمی و از نوع ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ- ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ می‌باشد. ﺑـﺮای ﺗﺤﻠﯿـﻞ دادهﻫـﺎ از نرم‌افزارهای GIS  و SPSS  استفاده‌شده اﺳﺖ. در این پژوهش برای شناسایی عوامل کالبدی-عملکردیِ مؤثر بر پتانسیل وقوع جرم پس از انجام مطالعات کتابخانه‌ای با استفاده از روش پرسشنامه دلفی، از نظر 11 کارشناس استفاده‌شده است.
یافته‌ها: یافته‌های ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻧﺸﺎن می‌دهد ﮐﻪ 9 عامل: نور، دسترسی بصری، حمل‌ونقل عمومی، کاربری زمین، پوشش گیاهی، فرم کالبدی، معابر ، دانه‌بندی و فشردگی بافت و بلوک‌بندی بر وقوع جرم درمحدوده محله بهاران موثرند.
نتیجه‌گیری: با توجه به نحوه ﺗﻮزﯾﻊ ﻓﻀﺎﯾﯽ مؤلفه‌های 9گانه، در سطح محله بهاران با استفاده از تحلیل یکپارچه مکانی، حوزه‌های دارای پتانسیل جرم بالا شناسایی شدند که مولفه های نور (با میانگین رتبه ای 7/13)، دسترسی بصری (با 6/45)، حمل‌ونقل عمومی (با 5/22)، کاربری زمین (با 5/04) دارای بیشترین تاثیر در پتانسیل وقوع جرم این محدوده بوده ­اند. بر این اساس محور جانباز، شهید ساجدی و طوس به عنوان محدوده های آسیب ­پذیر از منظر وقوع سرقت شناسایی شدند. برای کاهش وقوع جرم نیز پیشنهاداتی نظیر افزایش روشنایی پیاده ­رو، تزریق فعالیت به اراضی بایر بزرگ مقیاس محدوده، کنترل ورود موتورسیکلت و نظارت پذیر نمودن بافت با هرس مناسب درختان ارائه گردید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ادﯾﺒﯽ ﺳﻌﺪیﻧﮋاد، ﻓﺎﻃﻤﻪ؛ ﻋﻈﯿﻤﯽ، آزاده. (1390). ﺗﺒﯿﯿﻦ اﻣﻨﯿﺖ در ﻣﺤﯿﻂ ﺷﻬﺮی ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎی ﮐﺎﻟﺒﺪی و ﻃﺮاﺣﯽ: مطالعه‌ی ﻣﻮردی ﺷﻬﺮ ﺑﺎﺑﻠﺴﺮ. آﻣﺎﯾﺶ ﻣﺤﯿﻂ، (4) 15، 105-81.
اﮐﺒﺮی، رﺿﺎ؛ ﭘﺎک ﺑﻨﯿﺎن، ﺳﻤﺎﻧﻪ. (1391). تأثیر ﮐﺎﻟﺒﺪ ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺑﺮ اﺣﺴﺎس اﻣﻨﯿﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ زﻧﺎن (ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮردی: محله ﻧﺎرﻣﮏ و ﺷﻬﺮک اﮐﺒﺎﺗﺎن ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان). ﻧﺸﺮﯾﻪ ﻫﻨﺮﻫﺎی زﯾﺒﺎ، 17 (2)، 64-53.
بازرگان، مهدی؛ رهنما، محمدرحیم؛ شکوهی، محمداجزا؛ زرقانی، سیدهادی. (1396). شناسایی و تحلیل فضایی کانون های جرم خیز سرقت در کلانشهر مشهد. پژوهش­های جغرافیای سیاسی، 2(4)، 46-21.
ﺑﻤﺎﻧﯿﺎن، ﻣﺤﻤـﺪرﺿـﺎ؛ ﻣﺤﻤـﻮدیﻧـﮋاد، ﻫﺎدی. (1387). ﺗﺤﻘﯿﻘـﯽ در ﺳـﻨﺠﺶ ﻋﻮاﻣـﻞ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﺮ اﺣﺴﺎس اﻣﻨﯿﺖ ﺷﻬﺮی. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣۀ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺷـﻬﺮی، 19(1)، 71-59.
ﺑﻨﺘﻠﯽ، اﯾﺎن؛ اﻟﮑﮏ، آﻟﻦ؛ ﻣﻮرﯾﻦ، ﭘﺎل؛ ﻣﮏ ﮔﻠﯿﻦ، ﺳﻮ؛ اﺳﻤﯿﺖ، ﮔﺮاﻫﺎم. (1390). ﻣﺤﯿﻂ­ﻫﺎی ﭘﺎﺳﺨﺪه. ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺑﻬﺰادﻓﺮ، ﭼﺎپ ﻫﻔﺘﻢ، اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﻋﻠﻢ و ﺻﻨﻌﺖ اﯾﺮان.
ﭘﺎﮐﺰاد، ﺟﻬﺎﻧﺸﺎه. (1389). ﻣﺒﺎﻧﯽ ﻧﻈﺮی و ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﻬﺮی. ﭼﺎپ ﭼﻬﺎرم، اﻧﺘﺸﺎرات ﻣﺴﮑﻦ و ﺷﻬﺮﺳﺎزی.
پورجعفر، محمدرضا؛ محمودی نژاد، هادی؛ رفیعیان،مجتبی؛ انصاری، مجتبی. (1387). ارتقا اﻣﻨﯿﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ و ﮐﺎﻫﺶ ﺟﺮاﺋﻢ ﺷﻬﺮی ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿـﺪ ﺑـﺮ روﯾﮑـﺮد ﭘﯿﺸـﮕﯿﺮی از ﺟﺮم ﺑﺎ ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﺤﯿﻄﯽ. فصلنامه بین المللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید، 19(6)، 82-73.
ﺟﯿﮑﻮﺑﺰ، ﺟﯿﻦ؛ ﭘﺎرﺳﯽ، ﺣﻤﯿﺪ رﺿﺎ. (1392). ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﯽ ﺷﻬﺮﻫﺎی ﺑﺰرگ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﯽ. ﭼﺎپ ﺳﻮم، اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان.
داﻧﺸﭙﻮر، ﻋﺒﺪاﻟﻬﺎدی؛ ﻓﺨﺎری، ﺳﺎره. (1391). ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎی زﯾﺒﺎﯾﯽ- ﺷﻨﺎﺳﯽ در ﻓﻀﺎﻫﺎی ﮐﻬﻦ ﺷﻬﺮی اﯾﺮان. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎد ﮔﻠﺴﺘﺎن، 6(20)، 32-28.
رضایی، نورمحمد؛ مهدنژاد، حافظ؛ بزرگوار، علیرضا. (1399). تحلیل مؤلفه­های تأثیرگذار بر احساس امنیت ساکنان در شهرهای جدید. پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، 8 (32)، 146-117.
ریحان، محمد. (1392). بررسی و تحلیل مکانی  فضایی کانونهای جرم و بزهکاری ( نمونة موردی: سرقت از منزل در شهر ارومیه با استفاده از GIS : ). فصلنامة دانش انتظامی آذربایجان غربی، 21، 129-103.
شهسواری، محمدسینا؛ صمدزاده، حسن؛ محمدی، علیرضا؛ قربانی سپهر، آرش. (1398). ارزیابی و پایش تاثیر طراحی محیطی در پیشگیری از جرم و اثر آن در احساس امنیت شهروندان با رویکرد CPTED موردمطالعه؛ محله نعمت آباد، تهران). پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، 7 (26)، 114-89.
ﻃﺒﺴﯽ، ﻣﺤﺴﻦ؛ اﺳﻤﺎﻋﯿﻠﯽ، ﻋﻠﯽ. (1390). ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎی ارﺗﻘﺎی ﺑﺼﺮی ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﺎ روﯾﮑﺮد ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﺑﺼﺮی ﺷﻬﺮ ﻣﻘﺪس ﻣﺸﻬد. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ادﺑﯿﺎت و ﻫﻨﺮ دﯾﻨﯽ، 1(2)، 148-133.
فرﯾﺪ ﻃﻬﺮاﻧﯽ، ﺳﺎﯾﻪ. (1390). ﺗﺮس در ﻓﻀﺎی ﺷﻬﺮی. ﭼﺎپ اول، اﻧﺘﺸﺎرات آرﻣﺎﻧﺸﻬﺮ.
ﻗﺮاﯾﯽ، ﻓﺮﯾﺒﺎ؛ راد ﺟﻬﺎﻧﺒﺎﻧﯽ، ﻧﻔﯿﺴﻪ؛ رﺷﯿﺪﭘﻮر، ﻧﺎزﯾﺎل. (1389). ﺑﺮرﺳﯽ و ﺳﻨﺠﺶ ﺣﺲ اﻣﻨﯿﺖ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﻬﺮی، آرﻣﺎنﺷﻬﺮ، 3(4)، 32-17.
ﮐﺮﻣﻮﻧﺎ، ﻣﺘﯿﻮ؛ ﺗﯿﺰدل، اﺳﺘﯿﻮ. (1390). ﺧﻮاﻧﺶ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﻬﺮی. ﻣﺘﺮﺟﺎن ﮐﺎﻣﺮان ذﮐﺎوت، ﻓﺮﻧﺎز ﻓﺮﺷﺎد، ﭼﺎپ اول، اﻧﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﯿﺪ ﺑﻬﺸﺘﯽ.
ﮐﺮﻣﻮﻧﺎ، ﻣﺘﯿﻮ؛ ﻫﯿﺖ، ﺗﯿﻢ؛ ﺗﻨﺮاک؛ ﺗﯿﺰدل، اﺳﺘﯿﻮن. (1391). ﻣﮑﺎن­ﻫﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺷﻬﺮی (اﺑﻌﺎد ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﻬﺮی). ﻣﺘﺮﺟﻤﺎن ﻓﺮﯾﺒﺎ ﻗﺮاﺋﯽ، ﻣﻬﺸﯿﺪ ﺷﮑﻮﻫﯽ، زﻫﺮا اﻫﺮی، اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺻﺎﻟﺤﯽ، ﭼﺎپ دوم، اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان.
ﮐﻼﻧﺘﺮی، ﻣﺤﺴﻦ؛ ﺣﯿﺪرﯾﺎن، ﻣﺴﻌﻮد؛ ﻣﺤﻤﻮدی، ﻋﺎﻃﻔﻪ. (1390). اﯾﻤﻦ­ﺳﺎزی ﻓﻀﺎی ﮐﺎﻟﺒﺪی ﺷﻬﺮﻫﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺰﻫﮑﺎری ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از راﻫﺒﺮدﻫﺎی ﭘﯿﺸﮕﯿﺮی ﺟﺮم ﺑﺎ ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﺤﯿﻄﯽ. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ داﻧﺶ اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ، 12(3)، 74-51.
ﮔﻠﮑﺎر، ﮐﻮروش. (1387). ﻣﻔﻬﻮم ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺳﺮزﻧﺪﮔﯽ در ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﻬﺮی. ﻣﺠﻠﻪ ﺻﻔﻪ، 11(44)، 75-66.
ﮔﻮﻫﺮی، ﺳﺎوﯾﺲ. (1389). تأمین اﻣﻨﯿﺖ ﺷﻬﺮی از ﻃﺮﯾﻖ ﺳﯿﺎﺳﺖ­ﻫﺎی ﺷﻬﺮﺳﺎزان. انتشارات دانشگاه تهران.
لطیفی، غلامرضا؛ قلندریان، ایمان؛ سرگزی، صدیقه. (1396). بررسی تأثیر اماکن مذهبی در احساس امنیت زنان (مورد مطالعه : امامزاده یحیی شهر ساری). فصلنامه برنامه­ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 8 (33)، 167-135.
لینچ، ﮐﻮﯾﻦ. (1389). ﺳﯿﻤﺎی ﺷﻬﺮی، ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ ﻣﺰﯾﻨﯽ. اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان، ﭼﺎپ ﻧﻬﻢ.
ﻣﻮﯾﺪی، ﻣﺤﻤﺪ؛ ﻋﻠﯽ ﻧﮋاد، ﻣﻨﻮﭼﻬﺮ؛ ﻧﻮاﯾﯽ، ﺣﺴﯿﻦ. (1392). ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻘﺶ ﻣؤﻟﻔﻪ­ﻫﺎی ﺷﻬﺮی در ارﺗﻘﺎی ﺳﻄﺢ اﺣﺴﺎس اﻣﻨﯿﺖ در ﻓﻀﺎﻫﺎی ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺷﻬﺮ(ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮردی، ﻣﺤﻠﻪ اوﯾﻦ ﺗﻬﺮان). ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ مطالعات اﻣﻨﯿﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، (35)، 159-191.
Brunsdon, Ch., Gilroy, R., Madani Pour, A., Roe, M. (1995). Ian Thompson and Tim Townshend. Safety, crime, vulnerability and design: a proposed agenda of study. University of Newcastle Upon Tyne, Department of Town and County Planning.
Collins, George, R., Camillo, S., Crasemann Collins, CH. (2006). Camillo Sitte: the birth of modern city planning. Courier Corporation, 2006.
Lay, M.C., Dias Reis, A., Dreux, V., Becker, D. (2007). Urban security and spatial behavior: syntactic and perceptual analysis of the central area of Porto Alegre. In Proceeding of the 6th International Space Syntax Symposium, Istambuł, eds. AS Kubat, O Ertekin, YI Guney & E Eyuboglu, Istanbul Technical University, Istanbul, pp. 128-1.
Sypion-Dutkowska, N., Leitner, M.  (2017). Land use influencing the spatial distribution of urban crime: A case study of Szczecin, Poland. ISPRS International Journal of Geo-Information 6, no. 3: 74.