بررسی تطبیقی سرزندگی شهری و نشاط شهروندان در محلات جدید و قدیم شهر زاهدان (محلات منتخب منطقه یک و چهار)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی‌ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

2 استاد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

3 پژوهشگر دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

مقدمه: امروزه تأمین شادی، نشاط اجتماعی و سرزندگی شهری به یکی از دغدغه ­های اصلی نظام ­های مدیریت شهری به ­ویژه در کشورهای توسعه ­یافته تبدیل شده است. تأمین سرزندگی شهری به مثابه یک آرمان مشروع، در صدر بسیاری از اسناد رسمی شهرسازی به چشم می­ خورد که خود برخاسته از اهمیت سرزندگی شهری و نشاط شهروندان به صورت توأمان به مثابه یک هدف و یک وسیله است. بنابراین، هدف پژوهش پیش­رو، بررسی تطبیقی سرزندگی شهری و نشاط شهروندان در بین محلات جدید و قدیم شهر زاهدان است.
داده و روش: پژوهش از حیث هدف، کاربردی و از نظر ماهیت، توصیفی– تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش، شهروندان محلات منتخب مناطق یک و چهار شهر زاهدان با جمعیت 212717 نفر است که با بهره ­گیری از فرمول کوکران، حجم نمونه 383 نفر محاسبه شد. برای گردآوری داده ­ها، نمونه­ گیری به شیوه خوشه ­ای چندمرحله ­ای بوده که در داخل خوشه­ های انتخاب شده نمونه ­ها به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. برای تحلیل از آزمون­ تی مستقل و  تحلیل واریانس یک طرفه و همبستگی اسپیرمن  و همچنین برای ترسیم نقشه ­ها از نرم ­افزار ArcGIS استفاده شد.
یافته‌ها: نتایج به دست آمده از آزمون تی مستقل برای شاخص­های سرزندگی نشان می ­دهد که شاخص سرزندگی اجتماعی در محلات منتخب منطقه یک با میانگین 3.05 و در محلات منتخب منطقه چهار با میانگین 2.72، شاخص سرزندگی اقتصادی در محلات منتخب منطقه یک 3.11 و منطقه چهار 2.78، شاخص سرزندگی کالبدی در محلات منتخب منطقه یک 3.12 و منطقه چهار 2.28، شاخص سرزندگی زیست­ محیطی در محلات منتخب منطقه یک 2.85 و در منطقه چهار 2.31 بوده است. در شاخص‌های نشاط اجتماعی هم شاخص نشاط عاطفی در محلات متخب منطقه یک با میانگین 2.53 و در منطقه چهار 3.49، شاخص نشاط شناختی در محلات منتخب منطقه یک با میانگین 2.63 و در منطقه چهار3.0، شاخص نشاط اجتماعی در محلات منتخب منطقه یک 2.56 و در منطقه چهار 3.32 بوده است.
نتیجه‌گیری: در میان محلات منتخب مناطق یک و چهار شهر زاهدان به لحاظ شاخص‌های سرزندگی شهری و نشاط شهروندان تفاوت معنی­ داری وجود دارد. به این صورت که شاخص­ های سرزندگی در محله ­های منطقه یک وضعیت بهتری نسبت به محله­ های منطقه چهار دارند، اما در مقابل، شاخص­ های نشاط در محله­ های منطقه چهار وضعیت بهتری نسبت به منطقه یک دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابراهیم­زاده، عیسی؛ نیری، ناصر. (1397). سنجش و ارزیابی وضعیت شاخص­های شهر خلاق (مطالعه موردی: مناطق پنج­گانه شهر زاهدان). فصلنامه جغرافیا و توسعه، 16(52)، صص 1-22.
ابراهیم­زاده، عیسی؛ کاظمی­زاده، شمس­الله. (1392). سنجش میزان رضایت­مندی و تمایل به مشارکت شهروندان در اجرای پروژه­های زیربنایی شهرداری (مورد: شهرداری زاهدان). جغرافیا و توسعه، 11(30)، صص 1-21.
اقلیما، مصطفی؛ ابراهیم نجف­آبادی، اعظم. (1390). بررسی تأثیر میزان سرمایه فرهنگی در میزان احساس شادی زنان جوان (15- 24 ساله) در شهر اصفهان. جامعه پژوهی فرهنگی, 2(1), صص 1-24.
اینگلهارت، رونالد. (1373). تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی. ترجمه مریم وتر، انتشارات کویر، تهران، ایران.
بهزادپور، محمد؛ گرجی مهلبانی، یوسف؛ سهیلی، جمال الدین. (1396). بررسی نقش طبیعت بر حس شادابی ساکنین در مجتمع های مسکونی (راهکارهای بهبود روابط همسایگی؛ نمونه های مورد بررسی مجتمع اکباتان در تهران و مجتمع مهرگان در قزوین). مدیریت شهری، 16(3 (پیاپی 48))، صص 361-375.
پورمحمد، سها؛ ستاری­نژاد، سعیده. (1390). ضوابط مکان­مند در خدمت سرزندگی فضاهای عمومی با رویکرد به فضاهای باز. سومین همایش ملی عمران شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج.
حبیبیان، بهار؛ حاتمی نژاد، حسین. (1399). تبیین اثر پذیری سرزندگی محله­های شهری از ابعاد دلبستگی مکانی نمونه (مورد مطالعه: شهر اهواز). برنامه­ریزی و آمایش فضا 24(1)، صص 151-182.
خوش­فر، غلامرضا؛ جانعلی­زاده، حیدر؛ اکبرزاده فاطمه؛ دهقانی حمید. (1392). تأثیر سرمایۀ اجتماعی بر شادی جوانان (مطالعۀ موردی شهر بابلسر). رفاه اجتماعی. 13(51)،صص 314-283.
دوله، فاطمه. (1393). نشاط؛ دستمایه ارزشمند زندگی اجتماعی. گروه تحقیق و تفسیر خبر، کد خبر(81284301)، منتشر شده در وب­سایت http://www.irna.ir
سجادیان، ناهید؛ دامن باغ، صفیه. (1400). تحلیل جغرافیایی نقش مکان بر احساس نشاط شهروندان اهواز براساس شهر شاد. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری, 9(3)، صص 761-799.
سرگزی, زهرا؛ محمدی, علیرضا؛ خمر، غلامعلی. (1400). تحلیل فضایی نابرابری‌های اجتماعی- اقتصادی براساس شاخص‌های رفاه چند بُعدی (مطالعۀ موردی: محلات شهری زاهدان). فصلنامه جغرافیا و توسعه, 19(63)، صص 67-94.
سیادتی، فریال سادات؛ کریمی فرد، لیلا. (1397). بررسی و بازخوانش تداوم زندگی شهری در شب مبتنی بر شادابی و سرزندگی فضاهای شهری 24 ساعته (موردپژوهی: محله دربند). مدیریت شهری، 17(50)، صص 99-123.
صمدی تودار، فواد. (1394). تبیین نقش کیفیت کالبدی در سرزندگی اقتصادی سکونتگاه های روستایی با تأکید بر فضای کارآفرینی (مطالعه موردی: دهستان خاوومیرآباد، شهرستان مریوان). پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه زنجان، ایران.
غفاری، غلامرضا؛ شیرعلی، ابراهیم. (1395). بررسی وضعیت نشاط اجتماعی در بین شهروندان و رابطه آن با احساس امنیت اجتماعی. فصلنامه علمی مطالعات امنیت اجتماعی, 7(45)، صص 33-57.
کایینی، لیلا. (1394). طراحی مرکز فرهنگی تجاری با رویکرد سرزندگی در فضای عمومی. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، ایران.
مازوچی طاهره؛ جدی آرانی،طیبه سادات؛ عسکری،زینب. (1391). شادی از منظر مکتب اسلام و روانشناسی سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت. نشریه علمی پژوهشی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی،(1)، صص120-139.
محمدخانی، فاطمه؛ حیدرنتاج، وحید. (1395). راهکارهای تأثیرگذار بر سرزندگی مجتمع مسکونی با به کارگیری عناصر طبیعی آب، گل و درخت در فضای باز. چهارمین کنگره بین­المللی عمران ، معماری و توسعه شهری، تهران، ایران.
مرکز ملی آمار ایران (1395)، سرشماری نفوس و مسکن شهر زاهدان.
نصری، سید رضا؛ حسنخانی، مهنوش. (1396). شهر و سرزندگی (پژوهشی در باب مؤلفه­های سرزندگی فضاهای شهری). انتشارات گوهر دانش، تهران، ایران.
ویسی، اکبر؛ قیسوندی، آرمان. (1390). نقش کاربری و طراحی شهری در نشاط اجتماعی. اولین کنفرانس بین­المللی دوچرخه­سواری، تهران، ایران، صص 1-18.
هدایت نژاد کاشی، سیدمصطفی؛ هادیانی، زهره؛ حاجی نژاد، علی؛ عسگری، علی. (1398). سرزندگی شهری مفهومی میان رشته­ای (واکاوی اصول، ابعاد و شاخص­ها). مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 6(20)، صص 75-103.
Angner, E., Ray, M. N., Saag, K. G., Allison, J. J. (2009). Health and happiness among older adults: a community-based study. Journal of health psychology, 14(4), 503-512.
David, S. A., Boniwell, I., Ayers, A. C. (Eds.). (2014). The Oxford handbook of happiness. Oxford University Press.
Elsawy, A. A., Ayad, H. M., Saadallah, D. (2019). Assessing livability of residential streets–case study: el-Attarin, Alexandria, Egypt. Alexandria Engineering Journal, 58(2), 745-755.
Hall, J., & Helliwell, J. F. (2014). Happiness and Human Development. UNDP Human Development Report Office. Occasional Paper. Available at: http://hdr. undp. org/sites/default/files/happiness_and_hd. pdf (accessed: January 1, 2015).
Haller, M., Hadler, M. (2006). How social relations and structures can produce happiness and unhappiness: An international comparative analysis. Social indicators research, 75, 169-216.
Kaushik, V., Jaggi, P. (2011). Predicting Happiness in Urban males and females Through Perception of resource adequacy. Studies on Home and Community Science, 5(1), 39-44.
Kooshali, A. D., Azeri, A. R. K., Parvizi, R., Hosseini, S. B. (2015). Effect of environmental physical elements in creating residential complex's vitality for the enhancement of social interactions. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 201, 255-264.
Lan, F., Gong, X., Da, H., Wen, H. (2020). How do population inflow and social infrastructure affect urban vitality? Evidence from 35 large-and medium-sized cities in China. Cities, 100, 102454.
Mouratidis, K., Yiannakou, A. (2022). What makes cities livable? Determinants of neighborhood satisfaction and neighborhood happiness in different contexts. Land Use Policy, 112, 105855.
Mouratidis, K., Poortinga, W. (2020). Built environment, urban vitality and social cohesion: Do vibrant neighborhoods foster strong communities? Landscape and Urban Planning, 204, 103951.
Myers, D. G. (2000). The funds, friends, and faith of happy people. American psychologist, 55(1), 56.
Rey, L., Extremera, N., Durán, M. A. (2012). Core self-evaluations, meta-mood experience, and happiness: Tests of direct and moderating effects. Personality and Individual Differences, 53(3), 207-212.
Shi, J., Miao, W., Si, H., Liu, T. (2021). Urban vitality evaluation and spatial correlation research: a case study from Shanghai, China. Land, 10(11), 1195.
Stanislav, A., Chin, J. T. (2019). Evaluating livability and perceived values of sustainable neighborhood design: New Urbanism and original urban suburbs. Sustainable cities and society, 47, 101517.
Uchida, Y., Norasakkunkit, V., Kitayama, S. (2004). Cultural constructions of happiness: theory and emprical evidence. Journal of happiness studies, 5(3), 223-239.
Zarekani, M. (2015). A Framework for Measuring Accessibility as a Metric of Quality of Life in Polycentric Cities.
Zhan, D., Kwan, M. P., Zhang, W., Fan, J., Yu, J., Dang, Y. (2018). Assessment and determinants of satisfaction with urban livability in China. Cities, 79, 92-101.