شناسایی و تحلیل پیشران های کلیدی موثر بر شکوفایی شهر یزد با رویکرد آینده پژوهی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

4 دانشجوی دکتری برنامه ریزی آمایش سرزمین، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

مقدمه: امروزه با توجه به رشد فزایندۀ شهرنشینی، به ویژه در کشورهای در حال توسعه، ابتکار شکوفایی شهری یکی از مسائل کلیدی توسعه انسانی پیش­روی جهان است. شکوفایی، مفهومی گسترده است که در ارتباط با توسعه متعادل و هماهنگ در محیطی همراه با انصاف و عدالت مطرح می ­شود.
داده و روش: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی – توسعه ­ای  و از نظر ماهیت و روش تحلیلی – اکتشافی است. داده ­ها و اطلاعات مورد نیاز در این پژوهش، در بخش نظری با استفاده از روش کتابخانه ­ای و در بخش میدانی با استفاده از (پرسشنامه) مبتنی برتکنیک دلفی جمع ­آوری شده است. جامعه آماری ما در این پژوهش متخصصان و خبرگان شهر یزد بوده است که با استفاده از روش نمونه­گیری غیر احتمالی هدفمند تعداد 30 نفر به عنوان نمونه از جامعه آماری انتخاب شدند. سپس 43 متغیر اولیه به روش دلفی با استفاده از پرسشنامه توسط کارشناسان شناسایی شد. درمرحله بعد ماتریس تأثیرات متقاطع برای سنجش میزان تأثیرگذاری متغیرها بریکدیگر طراحی شده و در اختیار خبرگان قرار گرفت. نتایج با بهره­گیری از تکنیک تحلیل ساختاری و نرم ­افزار MICMAC مورد بررسی قرارگرفت که در نهایت ازمجموع 43 متغیر اولیه تأثیرگذار بر شکوفایی شهری یزد، تعداد10 عامل به عنوان پیشران های کلیدی شناسایی شدند.
یافته‌ها: نشان می ­دهد که بیشترین تأثیر­گذاری در بین ابعاد پنج گانه به ترتیب مربوط به 1- برابری و شمول با28/93 درصد 2- کیفیت زندگی 23/21 درصد 3- بهره ­وری 71 /18درصد است. همچنین بیشترین تأثیرپذیری در بین ابعاد پنج گانه به ترتیب مربوط به 1- برابری و شمول با24/29درصد 2-کیفیت زندگی 58/23 درصد 3- بهره وری 40/17 درصد می ­باشد.
نتیجه‌گیری: نشان­ دهنده آن است که در بین پیشران ­های کلیدی مؤثر بر آینده شکوفایی شهر یزد متغیرهای، مساحت بافت فرسوده (372)، دسترسی به منابع آب (372)، بیکاری جوانان (352)، نرخ فقر (348)، مشارکت مردم در حکومت (338)، میانگین درآمد(331)، درصد خانوارهای حاشیه ­نشین (331)، درصد اشتغال زنان (321)، نسبت اشتغال به جمعیت (310) و نرخ پس انداز (307) بیشترین اثرگذاری را دارا بوده ­اند. همچنین نتایج حاکی از آن است که سیستم شکوفایی شهری در شهر یزد، وضعیت ناپایداری دارد و کمبود متغیرهای اثر گذار پایداری سیستم را تهدید می­ کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


بوچانی، محمد حسین؛ قادری ، علی. (1397). شکوفایی شهری. انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، تهران.
جهانی، داریوش؛ نظم فر، حسین؛ معصومی، محمدتقی؛ صمدزاده، رسول. (۱۳۹۹). سنجش کیفیت زندگی بر اساس شاخص شکوفایی شهری در شهر اردبیل. فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، ۱۰(۳۷)، 60-45.
حسین زاده، نعمت؛ استعلاجی، علیرضا؛ دانیالی، تهمینه؛ امینی، الهام. (۱۴۰۰). سنجش عوامل موثر بر ارتقای کیفیت زندگی شهری در محلات بافت فرسوده (مورد مطالعه: منطقه ۱۹ شهرداری تهران). فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، ۹(۳۵)، 83-102. Doi: 10.52547/iueam.9.35.83
حاضری، صفیه؛ احدنژاد روشتی، محسن؛ مشکینی، ابوالفضل؛ پیری، عیسی. (۱۴۰۰). سنجش وضعیت مولفه های شکوفایی شهری (مطالعه موردی: کلانشهر تبریز). مجله مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی، ۱۶(۵۴)، ۶۳-80.
رضایی، محمد رضا؛ خاوریان گرمسیر، امیررضا. (1393). برنامه ریزی راهبردی توسعه شهرک صنعتی شهر یزد با استفاده از چارچوب استراتژیک، SOAR. فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق خشک 5 (18)، 77-94.
ریاحی، فریبا؛ زاهدی، شمس سادات؛ فرجادی، غلامعلی؛ نجفی، سعید. (1398).  تاثیر حاکمیت نهادی بر پایداری زیست محیطی انرژی از راه پایداری اقتصادی و اجتماعی. فصلنامه فرایند مدیریت و توسعه، ۳۲(۲)، ۹۱-۱۳۳.
زیاری، کرامت ا...؛ قدیری، محمود؛ دستا، فرزانه. (1393(. سنجش و ارزیابی الگوی گسترش فیزیکی شهر یزد. پژوهشهای جغرافیای انسان ، 46 (2)، 272-255.  
زنگنه شهرکی، سعید؛ مجیدی هروی، آنیتا؛ آزاده، کاویانی. (1391) . تبیینی جامع بر علل و عوامل موثر بر پراکنش افقی شهرها (مطالعه موردی:شهر یزد). فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 12 (25)، 173-193.
فنی، زهره؛ شریفی، بایزید؛ مصطفوی صاحب، سوران؛ حیدری، سیامک. (۱۳۹۹) . مدلسازی و اولویت بندی عوامل کلیدی در دستیابی به شکوفایی شهری (مطالعه موردی: شهر سنندج). فصلنامه مطالعات عمران شهری، ۳ (۱۰)، 93-105.
صرافی، مظفر؛ هاشمی، نصیبه. (1397) . بازنگری و کاربست شاخص نیک بختی شهری (CPI) با توجه به ویژگی های جامعه ایران (مطالعه موردی: شهرهای بالای ۱۰۰ هزار نفر منطقه شمال غرب کشور). فصلنامه پژوهش های جغرافیای انسانی، 50 (105) ، ۵۵۵-۵۷۲ .
محمد یارزاده، سجاد؛ شمس الهی، بهنوش. (۱۳۹۷). نقش فضاهای عمومی در تحقق شکوفایی شهری و توسعه پایدار. فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، ۶ (۲۳) ، ۱۱۱-۱۲۴.
محمدخانی، مرتضی؛ کرکه ابادی، زینب؛ ارغان، عباس. (1400). سنجش و ارزیابی مناطق کلان‌شهر تهران از نظر شاخص های شکوفایی شهری. فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری، 12 (44)، 75-92. .
محمدی ده چشمه، مصطفی؛ حاجی پور، نازنین. (1400). تحلیل تطبیقی شکوفایی شهری در مدل ادغامی کپلند (مطالعه موردی: مناطق شهری کرمانشاه). فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری، 12(44)، 1-20.
ملکی، سعید؛ مودت، الیاس؛ اشکذری، سید محمد زارع. (۱۳۹۳) .آسیب شناسی اکولوژیک شهری (نمونه موردی شهر یزد). فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، ۵(۱۷)، 101-116
 Alshamndy, A. A. (2017). November). Quality of Life Indices as Components of City Prosperity Initiatives & Their Role in Enhancing Livability & Sustainability of Egyptian Cities. In 1st International Conference on Towards a Better Quality of Life.
Ajibike, W. A., Adeleke, A. Q., Mohamad, F., Bamgbade, J. A., Nawi, M. N. M., Moshood, T. D. (2021). An evaluation of environmental sustainability performance via attitudes, social responsibility, and culture: A mediated analysis. Environmental Challenges, 4, 100161.Caron, J., Cargo, M., Daniel, M., & Liu, A. (2019). Predictors of quality of life in montreal, canada: a longitudinal study. Community mental health journal, 55(2),189-201.
Arbab, P. (2017). City Prosperity Initiative Index: Using ahp Method to recalculate the weights of dimensions and sub-dimensions in reference to Tehran metropolis. European Journal of Sustainable Development, 6(4), 289-289.
Arimah, B. (2017). Infrastructure as a Catalyst for the Prosperity of African Cities. Procedia Engineering, 198, 245-266.
Bakker, V., Verburg, P. H., van Vliet, J. (2021). Trade-offs between prosperity and urban land per capita in major world cities. Geography and Sustainability, 2(2), 134-138.
Glaeser, E. L., Joshi-Ghani, A. (2014). Overview--the urban imperative: toward shared prosperity. World Bank Policy Research Working Paper, (6875).
Habitat, U. N. (2013). State of the world's cities 2012/2013: Prosperity of cities. Routledge.
Jones, S., Tefe, M., Appiah-Opoku, S. (2014). Incorporating stakeholder input into transport project selection–A step towards urban prosperity in developing countries? Habitat international,45,20-28.
Kaliyath, A.(2017). Multi-dimensional Prosperity Index  Review of the first 20 Smart Cities of India. National Institute of Urban Affairs, Delhi.
Mohtashami, N., Mahdavinejad, M., Bemanian, M. (2016). Contribution of city prosperity to decisions on healthy building design: A case study of Tehran. Frontiers of Architectural Research,5(3),319-331.
Sabokbar, H. F., Hosseini, A. (2021). Spatial heterogeneity modeling of city prosperity using GWt-test: The case study of Tehran. Habitat International, 109, 102325.
Safaee Pour, M., Maleki, S., Hataminejad, H., Modanlou, M. (2017). Evaluation of City Prosperity Index in Iranian-Islamic Cities: A Case Study of Ahvaz Metropolis. Chinese Journal of Urban and Environmental Studies, 5(04), 1750025.
Sasaki, R. (2014). Urban prosperity without growth? sustainable city development with focus on human flourishing. Master Thesis Series in Environmental Studies and Sustainability Science.
WIJAYA, I. (2019). OPPORTUNITY TO USE CITY PROSPERITY INDEX FOR INDONESIAN MUNICIPAL DEVELOPMENT PLANNING PROCESS. Geographia Technica, 14.
Yigitcanlar, T., Dur, F., & Dizdaroglu, D. (2015). Towards prosperous sustainable cities: A multiscalar urban sustainability assessment approach. Habitat International, 45, 36-46.
Narayanan, A., Jenamani, M., Mahanty, B. (2021). Determinants of sustainability and prosperity in Indian cities. Habitat International, 118, 102456.
Zhang, D., Chen, Y. (2021). Evaluation on urban environmental sustainability and coupling coordination among its dimensions: A case study of Shandong Province, China. Sustainable Cities and Society, 75, 103351. www.unstats.un.org