آینده پژوهی و شناسایی پیشران های کلیدی بازآفرینی بافت های ناکارآمد شهری (مورد مطالعه: بافت تاریخی شهر کرمان)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیای و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانشیار جغرافیای انسانی دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

3 استاد جغرافیای انسانی دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

مقدمه: پیچیدگی و چندبعدی بودن مشکلات و مسائل شهری همراه با رشد سریع فناوری و جهانی‌شدن الگوهای تولید، فزونی یافته و عدم ثبات شرایط و احتمال وقوع آینده ­های گوناگون سبب دشواری تصمیم­گیری و برنامه ­ریزی در خصوص مسائل شهری شده است. در چنین شرایطی بازآفرینی شهری پایدار با رویکرد آینده ­پژوهی می­تواند راهکاری برای مشکلات بافت ­های ناکارآمد شهری و به‌طور خاص بافت ­های تاریخی باشد.
داده و روش: پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی، از نظر ماهیت بر اساس روش­های جدید علم آینده ­پژوهی، تحلیلی و اکتشافی است که با به‌کارگیری ترکیبی از مدل­های کمی و کیفی انجام گرفته است. داده ­های تحقیق با استفاده از روش پیمایشی و ماتریس تأثیرات متقاطع جمع ­آوری شده است. تحلیل اکتشافی ماتریس تأثیرات متقاطع با استفاده از نرم ­افزار Micmac انجام گرفته است.
یافته‌ها: بر اساس نمودار و پراکندگی متغیرها بر روی نقشه متغیرهای تحقیق حاضر به پنج  دسته متغیرهای تأثیرگذار ورودی، متغیرهای دووجهی ریسک و هدف و متغیرهای وابسته و متغیرهای مستقل تقسیم می­شوند. بر اساس شدت تأثیرگذاری و تأثیرپذیری مستقیم و غیرمستقیم متغیرها درنهایت 9 پیشران کلیدی و به‌عنوان عوامل اصلی بازآفرینی بافت تاریخی شهر کرمان شناسایی شدند که همان متغیرهای دووجهی و تأثیرگذار محسوب می ­شوند.
نتیجه‌گیری: پیشران‌های کلیدی بازآفرینی بافت تاریخی شهر کرمان عبارت­ند از: حفظ اصالت طرح و اثر، ایجاد مدیریت یکپارچه بافت تاریخی، استفاده مجدد از ابنیه و معاصرسازی کاربری ­ها، تنوع عملکردی و ایجاد سرزندگی، ایجاد ابزارهای حقوقی و قانونی، مشارکت مردم و بخش خصوصی در فرآیند بازآفرینی، پرداخت یارانه و تسهیلات بانکی و ایجاد معافیت‌های مالیاتی، الگوی جامع برنامه ­ریز و مدیریت و نقش فرهنگ و صنایع فرهنگی در بازآفرینی.

کلیدواژه‌ها


اسلاتر، ریچارد. (1386). نواندیشی برای هزاره‌ی نوین: مفاهیم، روش‌ها و ایده‌های آینده‌پژوهی. ترجمه ملکی­فر، عقیل، وحیدی مطلق، وحید؛ ابراهیمی، سید احمد، انتشارات موسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی.
ایزدفر، الهام؛ ساسانپور، فرزانه؛ تولایی، سیمین؛ سلیمانی، محمد. (1399). عوامل کلیدی مؤثر بر آینده بازآفرینی پایدار شهری (مورد پژوهی: بافت ناکارآمد منطقه 91 شهر اصفهان). فصلنامه کاوش­های جغرافیایی مناطق بیابانی، 8(2)، 216 – 187.
ایزدفر، نجمه؛ رضایی، محمدرضا. (1399). شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر بازآفرینی پایدار شهری با رویکرد آینده‌پژوهی (مورد شناسی: بافت ناکارآمد شهر یزد). فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری – منطقه­ای، 10(34)، 130 – 109.
ایزدی، نجمه؛ ایزدی، الهام. (1400). تدوین مدل مفهومی تحقق بازآفرینی پایدار شهری از منظر آینده­پژوهی. فصلنامه علمی سیاست­گذاری محیط شهری،  1(1)، 44-27.
بحرینی، سید حسین؛ ایزدی، محمد سعید؛ مفیدی، مهرانوش. (1392). رویکردها و سیاست‌های نوسازی شهری (از بازسازی تا بازآفرینی شهری پایدار . فصلنامه مطالعات شهری. 3(9)، 30-17.
پوراحمد، احمد؛ حبیبی، کیومرث؛ کشاورز، مهناز. (1389). سیر تحول مفهوم شناسی بازآفرینی شهری به‌عنوان رویکردی نو در بافت‌های فرسوده شهری. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 1(1)،  92-73.
پوراحمد، احمد. (1370). جغرافیا و ساخت شهر کرمان. چاپ او، انتشارات دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی.
پیرزاده، حسین (1387). اصلاح نظام مدیریت توسعه شهری در ایران بر اساس رویکرد برنامه­ریزی راهبردی. وزارت مسکن و شهرسازی، معاونت شهرسازی و معماری، تهران.
خاکپور، امین. (1394). برنامه­ریزی راهبردی سناریویی بافت­های فرسوده شهری بر اساس رویکرد بازآفرینی پایدار شهری (نمونه موردی: ناحیه جوادیه منطقه 16 تهران). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تهران.
ربانی، طاها. (1392). آینده­پژوهی رویکردی نوین در برنامه­ریزی، با تأکید بر برنامه­ریزی شهری. اولین همایش ملی شهرسازی و معماری درگذر زمان.
رهنما، محمدرحیم؛ شاکرمی، کیان؛ عباسی. (1397). شناسایی و تحلیل پیشران‌های مؤثر بر توسعۀ منطقه‌ای استان البرز با رویکرد برنامه‌ریزی سناریو مبنا. مجله آمایش سرزمین, 10(1), 166-139.
زنگی­آبادی، علی. (1370). جغرافیا و برنامه­ریزی شهری کرمان. جلد اول، بافت قدیم و برنامه­ریزی شهری، مرکز کرمان‌شناسی، چاپخانه اطلاعات سال 1370.
طرح بهسازی و نوسازی شهر کرمان. (1385). مهندسین مشاور هفت شهر آریا.
طرح راهبردی شهر کرمان. (1385). مهندسان مشاور دیارگاه.
قدیری، بهرام؛ آراسته، شیوا. (1385). ساختارهای جدید در محیط­های تاریخی. انتشارات دفتر پژوهش­های فرهنگی، تهران.
مرکز آمار ایران. (1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن.
مرکز مطالعات فرهنگستان علوم. (1393). درآمدی بر آینده پژوهی. انتشارات پارس ضیاء اصفهان.
نجفی، عباس؛ لطفی، حیدر؛ مجتهدزاده، پیروز؛ عزتی، عزتی. (1399). تحلیل و بررسی جغرافیای مرزی ایران در خلیج‌فارس (مورد مطالعه: گردشگری). فصلنامه نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، 12(2)، 382-361.
واحد آمار و اطلاعات شهرداری کرمان. (1390).
Aberbach, C. A. (2007). Empowerment in tourism: A review of peer-reviewed literature. Tourism Review International, 21(4), 333-346.
Andersen, A. D., Andersen, P. D. (2014). Innovation system foresight. Technological Forecasting and Social Change, 88, 276-286.
Awad, J., Jung, C. (2022). Extracting the planning elements for sustainable urban regeneration in Dubai with AHP (analytic hierarchy process). Sustainable Cities and Society, 76, 103496.‏
Batey, P. (2000). urban regeneration in Britain: progress, principles and prospects. In International symposium on Regeneration of City down Town.‏
Battisti, A., Barnocchi, A., Iorio, S. (2019). Urban regeneration process: The case of a residential complex in a suburb of Rome, Italy. Sustainability, 11(21), 6122.‏
Bina, O. Ricci, A. (2015), Building Scenarios for Sustainable Urbanisation: balancing, Can”, “Need”, and “Want”, Urbanisation and Global environmental change”, Ugec Viewpoints, 30 July.
Borgonovi, F., Andrieu, E. (2020). Bowling together by bowling alone: Social capital and Covid-19. Social Science & Medicine, 265, 113501.
Bourdieu, P. (2018). Social space and the genesis of appropriated physical space. International Journal of Urban and Regional Research, 42(1), 106-114.
Bourdieu, P. (2020). Haute couture and haute culture Fashion Theory (pp. 46-52): Routledge.
Braesemann, F., Stephany, F. (2021). Between bonds and bridges: Evidence from a survey on trust in groups. Social Indicators Research, 153(1), 111-128.
Brown, H Carolyn Peach, Sonwa, Denis J. (2015). Rural local institutions and climate change adaptation in forest communities in Cameroon. Ecology and Society, 20(2).
Calof, J., Miller, R., Jackson, M. (2012). Towards impactful foresight: viewpoints from foresight consultants and academics. foresight, 14(1), 82-97.
Caprotti, F. (2019). Spaces of visibility in the smart city: Flagship urban spaces and the smart urban imaginary. Urban Studies, 56(12), 2465-2479.‏
Chaline, S. (2004). Empowerment of women in South Asia, concepts and practices. New
Coccossis,, S. (2004). Empowerment and entrepreneurship: A theoretical framework. International Journal of Entrepreneurial Behaviour & Research, 19(5), 503-524.
Dean, K., Trillo, C. (2019). Assessing sustainability in housing led urban regeneration: Insights from a housing association in Northern EnglandArchitecture_MPS15(2), 1-18.‏
dos Santos Figueiredo, Y. D., Prim, M. A., Dandolini, G. A. (2022). Urban regeneration in the light of social innovation: A systematic integrative literature reviewLand Use Policy113, 105873.‏
Dufva, M., Könnölä, T., Koivisto, R. (2015). Multi-layered foresight: Lessons from regional foresight in Chile. Futures, 73, 100-111.
Hall, J. A. (2016). Transformational leadership and work engagement: Exploring the mediating role of structural empowerment. European Management Journal, 20(4), 320-340.
Kaufmann, D. (2004). Change through innovation in family businesses: Evidence from an Italian sample. World Review of Entrepreneurship. Management and Sustainable Development, 9(2), 195–215.
Lindgren, M., Bandhold, H. (2003). Scenario planning-The Link Between Future and Strategy.
Loosim, (1996). Urban conversation policy and the preservation of historical and cultural heritage cit- ies, vol 13. No 6.
Peter, M. K., Jarratt, D. G. (2015). The practice of foresight in long-term planning.Technological Forecasting and Social Change, 101, 49-61.
Rosemary, D. f. Bromley, Andrew R. Tallon & Colin j. Thomas. (2005). City centre regeneration through residential development: Contributing to sustainability, Urban Studies, 42(13).
Russo, C. (2015). A critical analysis of four South East Queensland city futures initiatives. Journal of Futures Studies, 19(3), 29-48.
Sanders, Christopher John, Martin, Timothy B, Chaudhri, Imran, Newman, Lucas C, Kelly, Sean Boland, Alsina, Thomas M, Gautier, Patrice O. (2020). Management of local and remote media items. Google Patents.
Thurner, T. (2017). Introduction to the special issue: Science, Technology, and Innovation (STI) prospects for Russia. foresight, 19(2).
Trillo, R. (2019). Empowerment planning in regional development. European Planning Studies, 18(11), 1805-1819.
Yawer, A. S., Bakr, A. F., Fathi, A. A. (2023). Sustainable urban development of historical cities: Historical Mosul City, Iraq. Alexandria Engineering Journal, 67, 257-270.‏