مدل‌یابی علی و تفاوت های جنسیتی برای احساس بیگانگی در فضاهای شهری(مطالعه موردی: کلانشهر اهواز)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی شهری دانشگاه شهیدچمران اهواز، اهواز، ایران،

2 دانشیار گروه برنامه‌ریزی شهری، دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهیدچمران اهواز، اهواز، ایران.

3 استادیار گروه علوم تربیتی، دکتری سنجش و اندازه گیری(روان سنجی) دانشگاه شهیدچمران اهواز، اهواز، ایران.

چکیده

مقدمه : احساس جدایی مادی و معنوی فرد از فضای یک شهر، بیگانگی او را از فضای شهری رقم می‌زند. احساس بیگانگی در فضای شهری می‌تواند، معلول دلبستگی مکانی، سرزندگی شهری و حتی امنیت و زیست ­پذیری شهر باشد.
داده و روش: در این پژوهش کمی، ساختار علی احساس بیگانگی در فضای شهری و تفاوت این احساس در جنسیت زن و مرد، به کمک نمونه 480 نفری  که از شهر اهواز گردآوری شد بررسی گردید. از مدل­ یابی معادلات ساختاری و مدل ­یابی تفاوت‌های گروهی برای تحلیل داده‌ها بهره گرفته شده است.
یافته‌ها: نشان ­دهنده آن است که سرزندگی شهری، امنیت و زیست ­پذیر شهری مهم‌ترین عواملی هستند که هم به طور مستقیم و هم غیر مستقیم بر احساس بیگانگی در فضای شهری تأثیر می‌گذارند، البته این علیت را دلبستگی مکانی تعدیل کرده است. مدل ساختاری علی احساس بیگانگی در فضای شهری بین زنان و مردان متفاوت عمل می‌کند.
نتیجه‌گیری: تأثیرپذیری احساس بیگانگی زنان در فضای شهری از هرسه عامل زیست‌پذیری، امنیت و سرزندگی شهر بیشتر از مردان می‌باشد. ساختار فیزییولوژیک زنان، احساسات و توانایی آنان، سیاستگذاری‌های مردانه شهر، عدم تناسب فضاهای شهری با جنسیت زنان، فضاهای رها شده و اضطراب­آور در شدید‌تر شدن این ارتباط نقش مهمی ایفا کرده است. همچنین از دیدگاه‌ شهروندان اهوازی فضاهایی که بیشترین احساس بیگانگی را القاء می‌کنند در محدوده‌های مرکز، غرب و جنوب غربی و کمترین در محدودۀ شمال شهر اهواز یعنی محلاتی است که کمترین خدمات شهرداری در آن‌ها وجود دارد می‌باشند. به همین خاطر توجه بیشتر طراحان شهری به فضاها، عملکرد فضا، توانایی و محدودیت افراد، و از همه مهم‌تر جنسیت آن‌ها می‌تواند موجب کاهش احساس بیگانگی شهروندان در فضای شهری شود.

کلیدواژه‌ها


ادهمی، جمال. (1397). عوامل مؤثر بر بیگانگی اجتماعی و فرهنگی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج. مسائل اجتماعی ایران، 9(1)، 27-5.
اکبری، مهدی؛ صادقی، مظفر؛ شیراوند، مهران. (1393). تحلیل فضایی-زمانی وقوع جرایم در فضاهای شهری(عرضه، خرید و فروش و سوء مصرف مواد مخدر در منطقه 16 کلانشهر تهران). مدیریت شهری، شماره 37، 72-57.
امان پور، سعید؛ ظریفی، کوکب. (1391). ابعاد اقتصادی حاشیه نشینی در شهر اهواز. چهارمین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری، مشهد، صص1-18.
ایزدی، محمد سعید؛ حقی، محمدرضا. (1394). ارتقای احساس امنیت در فضاهای عمومی با بهره‌گیری از طراحی شهری. نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی, 20(2), 5-12. doi: 10.22059/jfaup.2015.56713
بندرآباد، علیرضا. (1397). جنسیت و تفاوت در ادراک محیط شهری؛ انگاره ها و معیارها. جغرافیا (فصلنامه علمی  پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیای ایران) 16(59).
پیز، باربارا؛ پیز، آلن. (2001). چرا مردان گوش نمی­دهند وزنان نمیتوانند نقشه بخوانند. ترجمه: ناهید رشید و نسرین گلدار، انتشارات آسیم، چاپ هفتم.
جهانی فر، مجتبی؛ درفش، حجت اله. (1399). ارزیابی ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه فارسی پرسشنامه نگرش‌ها درباره یادگیری علوم با بهره‌گیری از مدل سوال پاسخ چند ارزشی. فصلنامه روانشناسی شناختی ۸ (۱)، 26-1.
جهانی فر، مجتبی. (1401). سنجش تفاوت­های جنسیتی در مدل خودپنداره تحصیلی درس فیزیک. علوم تربیتی, 29(1)، 102-81. doi: 10.22055/edus.2022.39113.3300
حبیبی، کیومرث؛ نسترن، مهین؛ محمدی، مهرداد. (1395). سنجش و ارزیابی سرزندگی فضاهای عمومی شهری و نقش آن در ارتقای کیفیت زندگی جوانان موردشناسی: خیابان نظر شرقی شهر اصفهان. جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای, 6(19), 161-180. doi: 10.22111/gaij.2016.2545.
رضازاده، راضیه؛ محمدی، مریم. (1388). بررسی عوامل محدود کننده حضور زنان در فضاهای شهری. نشریه هنرهای زیبا، شماره38.
رنگزن،کاظم؛ فیروزی، محمدعلی؛ تقی زاده، ایوب؛ مهدی زاده، رامین. (1390). بررسی و تحلیل نقش کاربری اراضی در شکل گیری جزایر حرارتی با استفاده از Rc, Gis:   نمونه موردی"شهر اهواز". اولین سمینار ملی کاربردGIS در برنامه ریزی اقتصادی، اجتماعی و شهری، 21ص.
سجادیان، ناهید؛ شجاعیان، علی؛ کرملاچعب، حسین. (1391). بررسی مکانی کانون های انواع جرائم سرقت در شهر اهواز. فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس، 4(13)، 188-165.
فرزانه، فرانک. (1390). درآمدی بر تعامل مفاهیم جنسیت و فضا،مجله علمی معماری و شهرسازی. دانشکده شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی. 21(2)، 110-99.
قنبری، محمد؛ اجزاء شکوهی، محمد، رهنما، محمد رحیم؛ خوارزمی، امید علی. (1400). تحلیلی بر زیست پذیری شهری با تاکید بر شاخص مسکن (مطالعه موردی: کلان شهر مشهد).. جغرافیا و توسعه فضای شهری، 8(1)، 121-101. doi: 10.22067/jgusd.2021.44445.0
کوهی رستمی، منصور؛ جهانی فر، مجتبی. (1401). تدوین و اعتباریابی مقیاس سنجش رفتار اطلاعاتی در بحران. علوم و فنون مدیریت اطلاعات، 8(2)، 454-427. doi: 10.22091/stim.2021.6466.1511
کوهی،خدیجه. (1399). الگوی جنسیتی شدن معکوس فضاهای شهری در تعارض با حقوق و حضور زنان در نظام حقوقی ایران. ششمین کنفرانس بین­المللی پژوهش­های مدیریت و علوم انسانی در ایران.
مدنی­پور، علی. (1379). ترجمه فرهاد مرتضایی، تهران، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری.
میرزاحسین، سارا؛ احمدی، ملیحه؛ ذاکرحقیقی، کیانوش. (1400). ارزیابی زیست­پذیری مبتنی بر متغیرهای حس تعلق به مکان(مطالعۀ موردی: منطقۀ 1 کلان شهر تهران). پژوهش­های جغرافیای برنامه­ریزی شهری، 9(2)، 385-361.
نقدی، اسدالله؛ دارابی، سارا. ( 1393 ). دسترسی زنان به فضاهای شهری (مطالعه موردی: زنان شهر ایران). زن در فرهنگ و هنر، 6(4).
یوسفی، علی؛ محمدی، فردین؛ میرزایی، آیت الله. (1397). اشکال بیگانگی شهری در نظر جامعه شناسان شهر. مطالعات جامعه­ شناختی، 52(2)، 504-481.
 
Bacon, D. R., Sauer, P. L., Young, M. (1995). Composite Reliability in Structural Equations Modeling. Educational and Psychological Measurement, 55(3), 394–406. https://doi.org/10.1177/0013164495055003003
Bin Bishr, A. (2019). Happy Cities Agenda. Global Happiness and Wellbeing Policy Report 2019, Chapter 7, 112 -139.
Carmen, M. (2020). The more-than-human right to the city: A multispecies reevaluation. Journal of Urban Affairs, Published online: 03 Apr 2020.
Feldt, L. S., Brennan, R. L. (1989). Reliability. In Educational Measurement, 3rd ed. (pp. 105–146). American Council on Education.
Gharai, F.(2012). Identification of environmental factors by relying on physical and aesthetic characteristics and its impact on the presence of women in public spaces of the city. 1th Conference on Women and urban life. Tehran.
Goussous, J., Tayoun, L. (2020). A Holistic Approach to Slum Reduction: Finding Gaps in Cairo’s ‘How-to-Deal’model with International Collected Experience. Cities & Health, 31(4), 1-15.
Madanipour, A., Shucksmith, M., Brooks, E. (2021). The concept of spatial justice and the European Union’s territorial cohesion. European Planning Studies, 1-18.
Hashem Sahan. A. ( 2021). Alienation in the urban structure and its impact on the individualand society. Journal of Legal. Ethical and Regulatory Issues.
Hurubeana, A. (2113). Gender Equality Policies, Social Citizenship and Democratic Deficit in the Post-communist Romanian Society. Lumen International Conference Logos Universality.
Kline, R. B., Little, T. D. (2016). Principles and practice of structural equation modeling. Guilford Press.
Lacasse, Y., Godbout, C., Sériès, F. (2002). Health-related quality of life in obstructive sleep apnoea. European Respiratory Journal, 19(3), 499 https://doi.org/10.1183/09031936.02.00216902
Mendonça, R., Roebeling, P., Martins, F., Fidélis, T., Teotónio, C., Alves, H., Rocha, J. (2020). Assessing Economic Instruments to Steer Urban Residential Sprawl, Using a Hedonic Pricing Simulation Modelling Approach. Land Use Policy, 92, 104458.
Rae, G. (2008). A note on using alpha and stratified alpha to estimate the reliability of a test composed of item parcels. British Journal of Mathematical and Statistical Psychology, 61(2), 515–525. https://doi. org/10.1348/000711005X72485
Seeman, M. (1959). On the Meaning of Alienation. American sociological Review, 24: 783-791.
Tabachnick, B. G., Fidell, L. S. (2019). Using multivariate statistics. Pearson. http://queens.ezp1.qub.ac.uk/login?url=http://ebookcentral.proquest.com/lib/qub/detail.action?docID=5581921
Williams, D.R., Vaske, J.J. (2003). The Measurement of Place Attachment: Validity and Generalizability of a Psychometric Approach. Forest Science, 49, 830-840.
Zayari, K., Torkamanniya, N. (2019). Evaluating women use of urban transport system (Case study: 6th. district of Tehran). Urban - Regional Studies and Research Journal. Vol. 5 – No. 19 .pp149-168(Persian).