تبیین علل شکل گیری کانون های جرم خیز در بافت های فرسوده بر اساس نظریه مکان انحرافی در منطقه 12 کلان شهر تهران

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه سیدجمال الدین اسدآبادی، اسدآباد، ایران.

2 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

3 دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

مقدمه: فرصت­ ها و موانع مکانی- فضایی، اجتماعی و اقتصادی به عنوان عوامل تشویق ­کننده یا بازدارنده در مقابل وقوع جرایم عمل می­ کنند. براساس آمار رسمی، میزان جرایم ارتکابی منطقة 12، بیش از سایر مناطق شهر تهران است. منطقه 12 دارای 17/3 درصد کل جمعیت و 7/2 درصد  کل مساحت شهر تهران است، اما 32/9  درصد جرایم شهر تهران در آن رخ داده است. هدف پژوهش حاضر تبیین علل شکل­ گیری کانون ­های جرم ­خیز در منطقه 12 کلانشهر تهران بر اساس مؤلفه­ های نظریۀ مکان انحرافی (مشتمل بر فقر، فرسودگی، تراکم، کاربری اراضی و سیالی جمعیت) است.
داده و روش: پژوهش حاضر بر اساس هدف، کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی می ­باشد. جامعة آماری پژوهش، شامل محدودۀ قانونی منطقۀ 12 در سال 1395 است. حجم نمونه شامل 70 نفر از خبرگان، کارشناسان، مدیران، انجمن‌های مدیریت و مشارکت شهری ـ شهروندی و منطقه شهرداری ۱۲ است که به صورت گلوله برفی انتخاب شده ­اند. همینطور جرایم به وقوع پیوسته در سال 1395، مبنای تحلیل ­های آماری قرار گرفته ­اند. از روش­ های آماری گرافیک ­مبنا در محیط سامانۀ اطلاعات جغرافیایی و آمارۀ T استفاده شده است. از نرم ­افزارهای Arc GIS و SPSS برای تحلیل داده ­ها استفاده شده است.
یافته‌ها: بر اساس یافته ­های پژوهش، تمرکز جرم در پهنه ­های ارگ پامنار، فردوسی-لاله زار، بهارستان سعدی، مختاری تختی، ژاله آبسردار قیام، کوثر، دروازه غار شوش و سیروس است. بیشترین درصد جرایم در بلوک ­های  60 -40، 80-60، 100-80 درصد بی­ دوام رخ داده است. به ترتیب بیشترین جرم در کاربری­ های تجاری (55 درصد کل جرایم)، مسکونی (07/21 درصد)، خدماتی (82/9 درصد)، صنعتی و کارگاهی (96/6 درصد)، حمل و نقل و انبارداری (46/4 درصد) و فضای سبز (78/1 درصد) اتفاق افتاده است. سیال بودن جمیعت شب (240 هزار نفر) و روز(2 میلیون نفر)  موجب پدیده  شب ­مردگی و جرایم شهری در این منطقه شده است.
نتیجه‌گیری: بر اساس آزمون t تک‌نمونه ‎ای، مقدار معناداری مولفه­ های نظریۀ مکان انحرافی کمتر از 05/0 است، بنابراین بین آن ها و شکل­ گیری کانون­ های جرم ­خیز در منطقۀ 12 رابطۀ معنادرای وجود دارد. عدم مطلوبیت مؤلفه ­های فقر، فرسودگی، تراکم، کاربری اراضی و سیالی جمعیت (کمتر از 3)، به علت منفی بودن آماره ­های t، حدهای بالا و پایین و پایین بودن میانگین در منطقه ۱۲ تأیید شده است.

کلیدواژه‌ها


بزرگوار، علیرضا؛ تمجیدی، زهرا؛ مهدنژاد، حافظ. (1396). سنجش خوشه­ای شدن مکانی جرایم مرتبط با سرقت. فصلنامه انتظام اجتماعی، 9(3)، 26-1.
پرهیز، فریاد؛ مشکینی، ابوالفضل؛ مهدنژاد، حافظ؛ مرادی­نیا، سجاد. (1390). تشکیل پایگاه داده­ای جرایم شهری با استفاده از تکنیک­های گرافیک­مبنا، درون­یابی و سامانه­های اطلاعات جغرافیایی GIS (مورد مطالعه: جرایم ارتکابی شهر زنجان). فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی،  دورۀ جدید، شمارۀ 28، 78-55.
رضایی بحرآباد، حسن. (1389). بافت­های فرسوده شهری، مکان­های جرم­خیز:  تأثیر بافت فرسوده پیرامون حرم رضوی بر وقوع جرم. نشریه مطالعات اجتماعی ایران، 4(4)، 61-48.
سیف­الدینی، فرانک؛ کلانتری، محسن؛ احمدی، سجاد. (1391). بررسی جغرافیایی کانون­های جرم­خیز منطقه ۱۷ شهرداری تهران­؛ مورد مطالعه: جرایم مواد مخدر و سرقت. فصلنامه مطالعات پیشگیری از جرم، 7(24)، 58-35.
عباس­زاده، صغری؛ اسدی، ابوالقاسم؛ سرایی، محمدحسین. (1396). تحلیل جغرافیایی کانون‌های جرم خیز جرائم سرقت در شهر مرزی سرپل ذهاب. فصلنامه علمی علوم و فنون مرزی، 6(1)،   88-75.
کلانتری، محسن؛ پوراحمد، احمد؛ ابدالی، یعقوب. (1398). تحلیل فضایی بزهکاری در بافت های ناکارآمد شهری، مطالعه موردی: محلۀ هرندی منطقۀ 12 تهران. پژوهش­های بوم­شناسی شهری، 10(19)، 60-49.
کلانتری، محسن؛ پوراحمد، احمد؛ ابدالی، یعقوب؛ الله قلی­پور، سارا. (1397). تحلیل فضایی کیفیت زندگی در کانون­های جرم­خیز(مورد مطالعه: بخش مرکزی شهر تهران). پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، 6(21، 30-1.
کلانتری، محسن؛ قزلباش، سمیه؛ یغمایی، بامشاد. (1390). تحلیل الگوهای فضایی بزهکاری در مناطق اسکان غیررسمی شهرها مورد مطالعه: منطقه اسکان غیررسمی بی­سیم در شهر زنجان. فصلنامه جغرافیا و توسعه، 9(44)،  172-192.
محکی، وحید. (1391). قابلیت­سنجی و ارزیابی ایجاد مسیرهای پیاده در بافت­های تاریخی و کهن (نمونه موردی: بافت مرکزی شهر تهران - منطقه 12). پایان نامه کارشناسی‌ ارشد رشته شهرسازی گرایش برنامه ریزی شهری، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.
محمدی امناب، سیامک؛ حسین­زاده دلیر، کریم؛ نوروزی ثانی، پرویز. (1398). پهنه‌بندی و تحلیل فضایی مناطق شهری به لحاظ ناهنجاری‌های اجتماعی و شناسایی کانون‌های جرم‌خیز شهری (مطالعه موردی: کلانشهر تبریز). مطالعات برنامه­ریزی سکونت­گاه­های انسانی، 12(4)،  539-521.
مشکینی، ابوالفضل؛ زیاری، کرامت­اله؛ کلانتری، محسن؛ پرهیز، فریاد. (1392). تحلیل فضایی کالبدی ناهنجاری­های اجتماعی در مناطق اسکان غیررسمی، مطالعۀ موردی­: منطقۀ اسکان غیررسمی اسلام­آباد در شهر زنجان. پژوهش­های جغرافیای انسانی، 45(84)،  16-1.
مهدنژاد، حافظ؛ پرهیز، فریاد. (1400). تعیین مکانی پهنه­های فقر شهری (مورد پژوهی: منطقه 12 کلان شهر تهران). فصلنامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، 53(1)، 321-307.
Aliprantis, D., Hartley, D. (2015). Blowing it up and knocking it down: The local and citywide effects of demolishing high-concentration public housing on crime. Journal of Urban Economics, 88(2015), 67-81.
Andresen, M. A. (2006). A spatial analysis of crime in Vancouver, British Columbia: asynthesis of social disorganization androutine activity theory. Canadian Geographer, 50(4), 487–502.
Bandyopadhyay, L. (2002). The Role of Criminological Theories in the Identification of the Terrorist Personality. Global India Foundation, Kolkata.
Browning, C. R., Byron, R. A., Calder, C. A., Krivo, L. J., Kwan. M., Lee, J., Peterson, R.D. (2010). Commercial density, residential concentration, and crime: Land use patterns and violence in neighborhood context. Journal of Research in Crime and Delinquency, 47(3), 329-357.
Cengage, L. (2011). Part One/Concepts of Crime, Law, and Criminology, Chapter 3: Victims and Victimization. Copyright 2011 Cengage Learning.
Helle, K. M. (2014). The Significance of Place and Gender: An Ohio Violent Crime Victimization Study. Thesis for the Degree of Master of Science in the Criminal Justice Program, Youngstown State University, Youngstown, Ohio, United States.
Hovel, A. (2014). Crime, Income Inequality, and Density at the Neighborhood Level. Honors Theses. College of Saint Benedict/Saint John's University, Bavaria, Germany.
Kitchen, P. (2011). Exploring the Link between Crime and Socio-Economic Status in Ottawa and Saskatoon: A Small-Area Geographical Analysis. Department of Justice Canada, Research and Statistics Division, Ottawa, Canada.
Nwaogu, C., Ole, T., Pechanec, V. (2016). Land-Use and Crime Relationships in Sub-Sahara Africa: A Spatio-Temporal Assessment Using GIS in Apapa CouncilArea. Nigeria, Human Journals, 5 (1), 79-90.
Sohn, D.W. (2016). Residential crimes and neighbourhood built environment: assessing the effectiveness of crime prevention through environmental design (CPTED). Cities. 52(2016), 86–93.
Spano, R., Vazsonyi, A. T., Bolland, J. (2010). Does parenting mediate the effects of exposure toviolence on violent behavior? An ecologicale transactional model of community violence. Journal of Adolescence, 32(5), 1321-41.
Sypion-Dutkowska, N., Leitner, M. (2017). Land Use Influencing the Spatial Distribution of Urban Crime: A Case Study of Szczecin, Poland. International Journal of Geo-information, ISPRS Int. J. Geo-Inf. 6(­74), 1-23.
Talha, K. (2008). Urban Crime and Safe Neighbourhoods: Community Perspectives. Journal of the Afalaysian Institute of Planners, VI (2008), 39 – 55.
Twinam, T. (2017). Danger zone: Land use and the geography of neighborhood. EL classification.K42, R14, R52, 1-47.
Umar, F. (2017). Understanding Spatial Patterns of Urban Crime in a Developing Country. Doctor of Philosophy (Ph.D.), Department of Geography University College London, London, England.
Weisburd, D., Bruinsman, G.J.N., Bernasco, W. (2009). Units of Analysis in Geographic Criminology: Historical Development, Critical Issues, and Open Questions. D. Weisburd, G. J. N. Bruinsman and W. Bernasco (Eds) Putting Crime in its Place. Springer Science.
Webster, C., Kingston, S. (2014). Anti-Poverty Strategies for the UK Poverty and Crime Review. Joseph Rowntree Foundation,   Center for Applied Social Research (CeASR) Leeds Metropolitan University, Leeds, England.