ارزیابی آسایش حرارتی فضای باز همگانی با تأکید بر تقویت مناسبات اجتماعی در محله های شهری(مطالعه موردی: کوی قدس، زاهدان)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 استادیار اقلیم‌شناسی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

2 استاد اقلیم‌شناسی، گروه جغرافیای طبیعی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

10.22103/JUSG.2021.2043

چکیده

تبیین موضوع: فضاهای باز همگانی در محلات مسکونی شهرها، یکی از بسترهای شکل گیری تعاملات اجتماعی می ­باشد. از این رو، مشخصه های اقلیمی و هندسی فضا های باز شهری می بایست همسو و شکل ­گیری روابط اجتماعی در محلات شهری را تسهیل نمایند. این مقوله، به ویژه در محیط های گرم و خشک اهمیت دوچندان پیدا می کند. هدف این مقاله، بررسی آسایش حرارتی فضای باز شهری و مؤلفه های تأثیرگذار بر آن در شکل گیری مناسبات اجتماعی در محله قدیمی قدس (کوی قدس) در شهر زاهدان است.
روش: مقاله حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش تجربی- همبستگی می­باشد. برای سنجش آسایش حرارتی فضای باز از شاخص های دمای معادل فیزیولوژیک و متوسط آراء پیش ­بینی­ شده بر پایه مدل ریمن و شاخص اقلیم حرارتی جهانی بر پایه مدل بیوکلیما استفاده شده است. سپس یک مدل ریاضی جدید بر­اساس همبستگی متغیرهای محیطی و واکنش ­های شخصی در محیط نرم افزار متلب توسعه داده شده است. مطالعات میدانی شامل اندازه ­گیری پارامترهای هواشناسی، سنجش ادراک شهروندان و بررسی هندسه فضای باز شهری، بخش تکمیلی این پژوهش را شامل می گردد.
یافته ‎ها: یافته ­ها نشان می ­دهد که محدوده زمانی آسایش حرارتی فضای باز شهری در محله قدس زاهدان در ساعات بعدازظهر در فصل تابستان به فراوانی موجود است. میکرواقلیم عصرگاهی محله تابعی از کالبد آن بوده و پتانسیل بالقوه شکل ­گیری زمینه ­های تعاملات اجتماعی را دارا می باشد. مدل ریاضی پیشنهادی برآورد آسایش حرارتی در محیط ­های گرم و خشک بر مبنای همبستگی متغیرهای محیطی و احساس­ های واقعی افراد به خوبی قادر به بیان احساس ­های حرارتی واقعی از آسایش در فضای باز می­ باشد.
نتایج: بنابراین جهت انجام اقدامات لازم به منظور توسعه و ترویج تعاملات اجتماعی محله­ می ­بایست، زیرساخت های فیزیکی همانند مبلمان فضای باز توسعه و نهادهای اجتماعی محله­ تقویت گردد. نتایج این اقدامات می ­تواند از آسیب های اجتماعی شهر بکاهد.

کلیدواژه‌ها


احمدپور، محمدیوسف؛ طاوسی، تقی؛ نظری ­پور، حمید (1399). جا به ­جایی مناطق اقلیمی کوپن-گایگر در فلات بلوچستان پاکستان و چالش ­های بالقوه آن بر ایران. فصلنامه جغرافیای طبیعی، دورة 13، شمارة 47، صص 33-19.
پاک­ نهاد، حدیثه؛ پژوهان ­فر، مهدیه (1396).  بهبود الگوهای کیفیت فضایی پارک ­های شهری به منظور افزایش تعاملات اجتماعی شهروندان. نمونه موردی: پارک­های شهر گرگان، آمایش جغرافیایی فضا، دورۀ  7، شمارۀ  26، صص 198- 183.
جعفری، مریم؛ تابان، محسن؛ صفاری ­پور، محسن (1398).  ارزیابی آسایش حرارتی در خیابان شهری (نمونه موردی: خیابان چمران کرمانشاه). فصلنامه علوم محیطی، دورة 45، شمارة 4، صص 603-589.
حیدری، شاهین؛ منعام، علیرضا (1392). ارزیابی شاخصه­ های آسایش حرارتی در فضای باز. فصلنامه جغرافیا و توسعه ناحیه ­ای، دورة 11، شمارة 20، صص 216-197.
روضاتی، سید حمیدرضا؛ قنبران، عبدالحمید (1393).  ارزیابی آسایش در فضای باز شهری براساس شاخص­های آسایش باد(مطالعه موردی: شهر اصفهان). فصلنامه علوم محیطی، دورة 12، شمارة 4، صص 112-105.
ضرابی، اصغر؛ رخشانی­ نسب، حمیدرضا؛ سرگلزایی جوان، طیبه (1395). تحلیل فضایی شاخص­ های کیفیت زندگی در محله­ های پیرامونی شهر زاهدان با استفاده از مدل تصمیم ­گیری چند معیاره ویکور. فصلنامه برنامه ­ریزی فضایی، دورة 6، شمارة 4، صص 64-45.
عباس­ زاده، شهاب؛ تمری، سودا (1391).  بررسی و تحلیل مؤلفه ­های تأثیرگذار بر بهبود کیفیات فضایی پیاده ­راه ­ها به منظور افزایش سطح تعاملات اجتماعی، مطالعه موردی؛ محورهای تربیت و ولیعصر تبریز. مطالعات شهری، دورۀ 1، شمارۀ 4، صص 104-95.
قائدرحمتی، صفر؛ رضاعلی، منصور؛ هاشمی­زهی، سودابه؛ جوان، فرهاد (1396).  بررسی عوامل مؤثر بر ارتقای تعاملات اجتماعی در پارک ­های شهری(مطالعه موردی: شهر زابل). پژوهش ­های جغرافیای انسانی، دورۀ  49، شمارۀ  4، صص 915-901.
قنبران، عبدالحمید؛ جعفری، مرضیه (1393). بررسی عوامل مؤثر بر ارتقاء تعاملات اجتماعی در کیان ساکنان محله مسکونی (نمونه موردی: محله درکه-تهران). نشریة معماری و شهرسازی ایران، دورة 5، شمارة 1، صص 64-57.
مجیدی، فاطمه­ السادات؛ حیدری، شاهین حیدری، شاهین؛ قلعه ­نویی، محمود؛ قاسمی سیچانی، مریم (1398).  ارزیابی و تحلیل وضهیت آسایش حرارتی فضای باز محلات مسکونی با استفاده از شاخصه­ های حرارتی. نشریة معماری و شهرسازی ایران، دورة 10، شمارة 2، صص 126-113.
نجفی، سید محمد­علی؛ نجفی، نجمه (1391).  بررسی آسایش حرارتی با استفاده از روش ­های PMV و PPD (مطالعه موردی: بازار وکیل شیراز). فصلنامه هفت حصار، دورة 1، شمارة 1، صص 70-61.
Anna, B., Milica, P., Błażejczyk, K., Olesya, S (2020). Weather suitability for outdoor tourism in three European regions in first decades of the twenty-first century. International Journal of Biometeorology, 1-18.
Błażejczyk, K (1994). New climatological and physiological model of the Human Heat Balance outdoor (MENEX) and its applications in bioclimatological studies in different scales. Zeszyty Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, (28), pp. 27-58.
Błażejczyk, K., Bröde, P., Fiala, D., Havenith, G., Holmer, I., Jendritzky, G., Kampmann, B (2010). UTCI–new index for assessment of heat stress in man. Polish Geographical Review, 82(1), pp. 49-71.
Bogdanović-Protić, I. S., Vukadinović, A. V., Radosavljević, J. M., Alizamirc, M., Mitković, M.P (2016). Forecasting of outdoor thermal comfort index in urban open spaces: The Nis fortress case study. Thermal Science, 20(suppl. 5), pp. 1531-1539.
Dalman, M., Salleh, E., Sapian, A.R., Tahir, O.M., Dola, K., Saadatian, O (2011). Microclimate and thermal comfort of urban forms and canyons in traditional and modern residential fabrics in Bandar Abbas, Iran. Modern Applied Science, 5(2), 43.
Fanger, P.O (1973). Assessment of man's thermal comfort in practice. Occupational and Environmental Medicine, 30(4), pp. 313-324.
Farajzadeh, H., Saligheh, M., Alijani, B (2016). Application of universal thermal climate index in Iran from tourism perspective. Journal of Natural Environmental Hazards, 5(7), pp. 117-138.
Froehlich, D., Matzarakis, A (2015). Estimation of human-biometeorological conditions in south west Germany for the assessment of mitigation and adaptation potential. In ICUC9-9th international conference on urban climate jointly with 12th symposium on the urban environment.
Höppe, P (2002). Different aspects of assessing indoor and outdoor thermal comfort. Energy and buildings, 34(6), pp. 661-665.
Lai, D., Lian, Z., Liu, W., Guo, C., Liu, W., Liu, K., Chen, Q (2020). A comprehensive review of thermal comfort studies in urban open spaces. Science of the Total Environment, 140092.
Lai, D., Liu, W., Gan, T., Liu, K., Chen, Q (2019). A review of mitigating strategies to improve the thermal environment and thermal comfort in urban outdoor spaces. Science of the Total Environment, 661, pp. 337-353.
Lenzholzer, S (2012). Research and design for thermal comfort in Dutch urban squares. Resources, Conservation and Recycling, 64, pp. 39-48.
Lucchese, J.R., Mikuri, L.P., de Freitas, N.V., Andreasi, W.A (2016). Application of selected indices on outdoor thermal comfort assessment in Midwest Brazil. International Journal of Energy and Environment, 7(4), 291.
Matzarakis, A (2001, December). Climate and bioclimate information for tourism in Greece. In Proceedings of the first international workshop on climate, tourism and recreation, ed. by A. Matzarakis and C. R. de Freitas. International Society of Biometeorology, Commission on Climate Tourism and Recreation, pp. 171-183.
Matzarakis, A., Rutz, F (2007). RayMan: a tool for tourism and applied climatology. Development in Tourism Climatology, pp. 129-138.
Nasir, R.A., Ahmad, S.S., Ahmed, A.Z (2012). Psychological adaptation of outdoor thermal comfort in shaded green spaces in Malaysia. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 68, pp. 865-878.
Pantavou, K., Chatzi, E., Theoharatos, G (2014). Case study of skin temperature and thermal perception in a hot outdoor environment. International journal of biometeorology, 58(6), pp. 1163-1173.
Rahimi, J., Ebrahimpour, M., Khalili, A (2013). Spatial changes of extended De Martonne climatic zones affected by climate change in Iran. Theoretical and applied climatology, 112(3), pp. 409-418.
Ruiz, M.A., Correa, E.N (2014). Developing a thermal comfort index for vegetated open spaces in cities of arid zones. Energy Procedia, 57, pp. 3130-3139.
Sangkertadi, S., Syafriny, R (2014). New Equation for Estimating Outdoor Thermal Comfort in Humid-Tropical Environment. European Journal of Sustainable Development, 3(4), pp. 43-43.
Setaih, K., Hamza, N., Townshend, T (2013). Assessment of outdoor thermal comfort in urban microclimate in hot arid areas. In 13th International Conference of International Building Performance Simulation Association, Chambery, France.
Spagnolo, J., De Dear, R (2003). A field study of thermal comfort in outdoor and semi-outdoor environments in subtropical Sydney Australia. Building and environment, 38(5), pp. 721-738.
Urban, A., Kyselý, J (2014). Comparison of UTCI with other thermal indices in the assessment of heat and cold effects on cardiovascular mortality in the Czech Republic. International journal of environmental research and public health, 11(1), pp. 952-967.
Woolley, H., Lowe, A (2013). Exploring the relationship between design approach and play value of outdoor play spaces. Landscape Research, 38(1), pp. 53-74.
Yahia, M.W., Johansson, E (2013). Evaluating the behaviour of different thermal indices by investigating various outdoor urban environments in the hot dry city of Damascus, Syria. International journal of biometeorology, 57(4), pp. 615-630.
Zare, S., Hasheminejad, N., Shirvan, H. E., Hemmatjo, R., Sarebanzadeh, K., Ahmadi, S (2018). Comparing Universal Thermal Climate Index (UTCI) with selected thermal indices/environmental parameters during 12 months of the year. Weather and climate extremes, 19, pp. 49-57.