ارزیابی وضعیت شهرگرایی در روستاهای پیراشهری (مطالعه موردی: روستاهای پیرامون شهر داراب)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 گروه جغرافیا ، دانشکده ادبیات ، دانشگاه زابل ، زابل ، ایران

2 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه زابل، زابل، ایران.

10.22103/JUSG.2021.2038

چکیده

تبیین موضوع: در سال‌های اخیر، جوامع روستایی با رشدی روزافزون در عرصه‌های مختلف زندگی، متأثر از فرآیندهای شهرگرایی بوده‌اند. بی‌تردید واقع‌شدن روستاها در پیرامون نقاط شهری، بر شدت روندهای شهرگرایی آن‌ها اثرگذار خواهد بود. بر این اساس، هدف تحقیق حاضر ارزیابی وضعیت شهرگرایی در روستاهای پیرامون شهر داراب می ­باشد.
روش: این تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی است که از روش اسنادی برای بررسی سوابق و تبیین مسئله و از روش پیمایشی برای جمع‌آوری اطلاعات مرتبط با شهرگرایی در روستاهای پیراشهری استفاده‌ شده است. در این راستا، با توجه به تعداد 3719 خانوار ساکن در روستاهای موردمطالعه و استفاده از فرمول کوکران و تصحیح، تعداد 318 خانوار به‌عنوان حجم نمونه محاسبه گردید. انتخاب خانوارهای نمونه به­منظور تکمیل پرسشنامه ­های تحقیق با روش تصادفی ساده صورت گرفته است. تجزیه‌ و تحلیل داده‌ها با روش‌های آمار توصیفی، استنباطی و مدل Vikor و با کمک نرم‌افزارهای Excel، SPSS و ArcGIS انجام گردیده است.
یافته‎ ها: یافته­ ها پژوهش مؤید آن است که با اطمینان 99 درصد، در روستاهای مورد بررسی اختلاف معناداری بین سطح متغیرهای شهرگرایی وجود دارد و مؤلفۀ مربوط به وضعیت ساخت‌ و سازها دارای بالاترین سطح از شهرگرایی می‌باشد. همچنین نتایج آزمون کروسکال ­والیس مؤید آن است که در سطح خطای 1 درصد، تفاوت معناداری در بین هریک از روستاهای مورد مطالعه وجود دارد. به‌طوری‌ که بر مبنای نتایج رتبه‌بندی مدل مورداستفاده، روستای تنگه‌کتویه در بالاترین و روستای اکبرآباد در پایین‌ترین سطح از وضعیت شهرگرایی ارزیابی شده‌اند.
نتایج: بنابراین شهرگرایی در بین روستاهای مورد مطالعه متفاوت بوده و میزان آن در هر روستا با دو متغیر فاصله تا شهر و جمعیت هر روستا، دارای همبستگی معناداری می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


Alston, M (2007). Globalisation, rural restructuring and health service delivery in Australia: policy failure and the role of social work. Health & Social Care in the Community, 15(3), pp. 195-202.‏ (In English)

Anabestani, A.A., Shayan, H., Ahmadzadeh, S (2011). Estimating the Effectiveness of Women's Participation in Social Capital in Rural Areas (Case Study: Darzabad village, Mashhad). Journal of Applied Geosciences Research, No. 21, pp. 90-69. (In Persian)

Asghari Lafmejani, S., Nazari, Y., Sargezi, Z (2016). The Role of Environmental Constraints on Spatial-physical Development of cities and Its Impact on the Surrounding Villages (Case Study: Javanrood Town). Regional Planning Quarterly. Sixth year No. 22. pp. 190-177. (In Persian)

Azizi, J., Taimoori, S.R., Papzan, A., Allahyari, M (2011). The Impacts of Globalization on Rural Communities of Kermanshah Township, Iran. Life Science Journal, 8(1), pp. 13-19. (In Persian)

Azkia, M., Hosseini Rudbaraki, S (2009). Changes of lifestyle generation in rural society. Journal of Social Welfare, 10(37), pp. 264-241. (In Persian)

Bagheri, H., Sahraie, F., Ibn Al-Reza, S.M (2016). Identifying the Strategies of Globalization of Economics in Urban Diplomacy (Case Study: Tehran Metropolis). Journal of Urban Economics and Management, 4(4), Successive 61, pp. 106-87. (In Persian)

Bozorgmehr, K., Sharifi, S.M (2015). Investigating the Impact of Towns Globalization on the Quality of Life of Citizens (Case Study of Ramsar). Second National Conference on Architecture and Sustainable Urban Landscape. (In Persian)

Cairncoss, F (1997). The death of distance. how the communication revolution will change our Lives, Harvard school press. (In English)

Dahshiri, M.R (2015). Globalization and Sustainable Development. Journal of Iran's Social Development Studies, seventh year, No. 4, pp. 66-45. (In Persian)

Daneshpour, S.A., Sarrafi, M., Ashnaiy, T (2016). The evolution of surrounding city in the Tehran metropolitan during 2006 to 1996. towards constructive development or dispersed expansion. Two Journals of Art University, No. 16, pp. 33-5. (In Persian)

Darab City Governor (2017). Geographical Situation Report of city. (In Persian)

Dehghani, A (2017). The Analysis of the Consequences of Globalization on the Dimensions of the Life of the Nomadic Societies Settled (Case Study: Centers of Nomadic settlement in Fars Province). Regional Planning Quarterly, Year 7, Issue No. 27, pp. 46-35. (In Persian)

Dochartaigh, N.Ó (2007). Conflict, territory and new technologies: online interaction at a Belfast interface. Political Geography, 26(4), pp. 474-491.‏

Faramarzi Awri, M. Faramarzi Asli, M. Jamali, S., Starzadeh, D (2019). Localization of New Urbanism Criteria and Their Ranking in Traditional Cities (Case Study of Ardabil). Scientific Quarterly of Geographical Space, 19(67), pp. 263-232. (In Persian)

Friedman, T (2005). The world is flat: A brief history of the twenty-first century. New York. Farrar, Straus & Giroux. (In English)

Fukuyama, F (1989). The End of History. The National Internet, Washington DC: The Nixon Center, (16), pp. 3-18.‏ (In English)

Ghaderi, N., Shams, A. Ahadnejadrooshti, M., Hushmandan Moghaddam Fard, Z (2016). Measurement and Analysis of Agricultural Development Level in Villages of Paveh City Using Vikor Method. Journal of Agricultural Economics and Development, 24(93), pp. 109-81. (In Persian)

Giddens, A., Birdsall, K (2017). Sociology: With a complete and up-to-date revision. Hassan Chavashian's translation, Nay Publishing, Tehran. P. 1074.(In Persian)

Habermas, Y (2013). Globalization and the Future of Democracy: A Post-Theological System. Translator.Kamal Polladi, Markaz Publishing, Tehran, p. 264. (In Persian)

Heidari Sarban, W., Abdpour, A.R (2019). Factors Improving Sustainable Rural Livelihood from the Perspective of Local Residents, Case Study: Ardabil County. Journal of Applied Research in Geographical Sciences, 19(54), pp. 46-23. (In Persian)

Hooper, B (2009). Los Angeles school of post -Modern Urbanism, international Encyclopedia Geography, pp. 293-297. (In English)

Hosseinzadeh Delir, K (2014). Regional Planning, Samt Publications. Tehran, p. 268.(In Persian)

Iranian Statistical Center (2016). Population and Housing Census.(In Persian)

Jomeh pour, M (2017). An introduction on Rural Development Planning: Views and Approaches. Publications of Samt, Tehran, Iran. P. 264.(In Persian)

Lampič, B., Mrak, I., Slavič, I (2012). The impacts of globalization in rural areas of Slovenia: examples from the Pomurje and Goriska regions. Geografski vestnik 84(1), pp. 151–162. (In English)

Lee, Y.J (2008). Subjective quality of life measurement in Taipei. Building and Environment, 43(7), pp. 1205-1215.‏ (In English)

Malekpour Asel, B (2019). Rethinking the relationship between urban design and planning: going back to the roots. Journal of Urban Planning Knowledge, 3(2), pp. 31-15. (In Persian)

Manjunatha, K (2014). Impact of Globalization on Indian rural and urban life. Int J Eng & Mgt Sci, 5(4), pp. 274-76.‏ (In English)

Mirkatuli, J., Kanaani, M. R (2011). Evaluation of Developmental Levels and Regional Inequality with Multi-Criteria Decision Making (Case Study of Rural Settlements of Mazandaran Province). Journal of Geographic Planning, 1(2), pp. 36-18.(In Persian)

Mohammadi, S. Moradi, A., Hosseini, S (2020). Identifying and analyzing the effects of urban creep on the development status of the surrounding rural areas (Case study: villages around the city of Marivan). Journal of Applied Research in Geographical Sciences, 20(56), pp. 74-55. (In Persian)

Morgan, K (2001). The exacerbated death of geography: localized learning. innovation and uneven development, paper presented to the future of innovation studies conference. Eindhoven University of technology, 20- 23. (In English)

Murry, W.E (2009). Globalization Geography, Translated by Jafar Javan and Abdollah Abdollahi. Charpar Publishing, Tehran, p. 459. (In Persian)

Najarzadeh, M (2012). Investigating the Differences in Lifestyle of Urban and Rural Groups in Relation to Cultural Globalization (Case Study: Esfahani and its Villages). Journal of Applied Sociology, 23(4), pp. 143-164.(In Persian)

Nasimi, H.R (2017). Investigating the Status of Conductor Plans and Their Effects in Rural Areas (Case Study: Central District of Darab). Master's Thesis in Geography and Rural Planning, Department of Literature and Humanities, Zabol University. (In Persian)

Ohmae, K (1990). The borderless world. The End of the Nation State.‏ London: Collins. (In English)

Qasemi, M., Omidvar, N., Ashoori, E., Nasimi, Z (2017). Comparative Study of the Quality of Life of Migratory Villagers to Sorrounding Villages (Case Study: Tabadkan Village of Mashhad). Geography and Regional Development Magazine, Year 15, Number One, Successive 28, pp. 149-123. (In Persian)

Rafiee, M.T., Dabaghi, M (2016). Various Approaches to Globalization of Women's Rights. Quarterly. Journal of FamilyStudies, 12th Year, 48 No., pp. 647-613. (In Persian)

Ramandei, L (2020). Differences of Organizational Effectiveness Between Sapordanco Village and Bonkawir Village District of Waisai City Raja Ampat Regency. Pakistan Journal of Social Sciences, 17(2), pp. 142-148.‏ (In English)

Roberts, Q.W (2008). Learning from the media: Perceptions of “America” from Chinese students and scholars. University of Maryland, College Park.‏ (In English)

Sieverts, T (2003). Cities without cities: an interpretation of the Zwischenstadt. Routledge.‏ (In English)

Ssojasi Qeidari, H (2016). Formulation of Strategies for Managing the Globalization Process in Rural Areas of the country. Journal of Strategic Studies of Basij, ninth year, No. 70, pp. 216-189. (In Persian)

Ssojasi Qeidari, H., Sadeqlu, T., Shahdadi, A (2015). The effects of globalization on lifestyle changes in rural areas. Journal of Interdisciplinary Studies in the Humanities, Volume 7, Issue 4, pp. 188-153. (In Persian)

Sun, P.L., Xu, Y.Q., Liu, Q.G., Liu, C., Wang, H.L (2017). Spatiotemporal evolution and driving forces of changes in rural settlements in the poverty belt around Beijing and Tianjin: a case study of Zhangjiakou city. Hebei Province. Journal of Mountain Science, 14(5), pp. 980-997.‏ (In English)

Vosoughi, M., Kazemi, A., Imani, A (2009). Globalization and structural changes in rural society. Journal of Contemporary Sociology, Second Year, No. 1, pp. 34-5.(In Persian)

Weisi, H (2017). Income on the local government, Samt Publishing. Tehran, p. 260.(In Persian)

Wirth, L (1938). Urbanism as a way of LIFE, The American Journal of Sociology, July, Volume XLIV, Number 1, 1-24. (In English)

Woods, M (2011). Rural Geography (Processes, Reactions and Rural Rebuilding Experience). Translators: Mohammad Reza Rezvani, Samet Farhadi, Publisher: Tehran University Press and Publishing, p. 552. (In Persian)

Ziyari, K (2017). Schools, Theories and Models of Regional Planning and Planning. Tehran University Press Publishing, p. 232. (In Persian)

Zokaei, M.S (2007). Culture of Young Studies. Agah publication, p. 184. (In Persian)

ازکیا، مصطفی؛ حسینی‌رودبارکی، سکینه (۱۳۸۸). تغییرات نسلی سبک زندگی در جامعه روستایی. فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، دورۀ 10، شمارۀ 37، صص ۲۶۴-۲۴۱.
اصغری‌ لفمجانی، صادق؛ نظری، یاسر؛ سرگزی، زهرا (1395). نقش محدودیت‌ های محـیطی بر توسـعه  کالبدی فضایی شهرهاو اثرات آن بر روستاهای پیرامون (مطالعه موردی:شهرجوانرود). فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دورۀ 6، شمارۀ، 22، صص 190-177.
باقری، حسین؛ صحرایی، فرامرز؛ ابن‌ الرضا، سید مجید (1395). شناسایی استراتژی‌های شهرگرایی اقتصاد در حوزه دیپلماسی شهری (مطالعه موردی: کلان‌شهر تهران). فصلنامه علمی- پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری، دورۀ 4، شمارۀ 61، صص 106-87.
بزرگ مهر، کیا؛ شریفی، سیدمحمد (1394). بررسی تأثیر شهرگرایی شهرها بر کیفیت زندگی شهروندان (موردپژوهش شهرستان رامسر). دومین کنفرانس ملی معماری و منظر شهری پایدار.
جمعه ­پور، محمود (1396). مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی توسعه روستایی: دیدگاه‌ها و روش‌ها. تهران: انتشارات سمت، ص 264.
حسین‌ زاده ­دلیر، کریم (1393). برنامه‌ریزی ناحیه‌ای. تهران: انتشارات سمت، ص 268.
حیدری ­ساربان، وکیل؛ عبد پور، علیرضا (1398). عوامل بهبود معیشت پایدار روستایی از دیدگاه ساکنان محلی، مطالعه موردی: شهرستان اردبیل. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دورۀ 19، شمارۀ 54، صص 46-23.
دانشپور، سید عبد الهادی؛ صرافی، مظفر؛ آشنایی، تکتم (1395). تحولات پیراشهرنشینی در هاله کلانشهری تهران در دروه 1385 - 1375 خورشیدی به‌سوی توسعه‌ای سازنده یا گسترشی پراکنده. دوفصلنامة دانشگاه هنر، دورۀ 16، صص 33-5.
دهشیری، محمدرضا (1394). شهرگرایی و توسعه پایدار. مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، دورۀ 7، شمارۀ 4، صص 66-45.
دهقانی، امین (1396). تحلیل پیامدهای شهرگرایی بر ابعاد زندگی جوامع عشایری اسکان‌یافته (کانون‌های اسکان عشایری استان فارس). فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دورۀ 7، شمارۀ 27، صص 46-35.
ذکایی، محمد سعید (1386). فرهنگ مطالعات جوانان. نشر آگه، ص 184.
رفیعی، محمد تقی؛ دباغی، مجید (1395). رویکردهای گوناگون نسبت به شهرگرایی حقوق زنان. فصلنامه خانواده پژوهی، دورۀ 12، شمارۀ 48، صص 647-613.
زیاری، کرامت­ الله (1396). مکتب‌ها، نظریه‌ها و مدل‌های برنامه و برنامه‌ریزی منطقه‌ای. انتشارات موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، ص 232.
سجاسی ­قیداری، حمدالله؛ صادقلو، طاهره؛ شهدادی، علی (1394). اثرات شهرگرایی بر تغییرات سبک زندگی در نواحی روستایی. فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، دورۀ 7، شمارۀ 4، صص 188 – 153.
سجاسی­ قیداری، حمداله؛ محمودی، حمیده؛ هوایی، حوری (1397). تحلیل فضایی رضایتمندی روستاییان از کیفیت خدمات آبرسانی شرکت آب و فاضلاب روستایی مطالعه موردی: دهستان فضل شهرستان نیشابور. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دورۀ 18، شمارۀ 49، صص 220-199.
عنابستانی، علی‌اکبر؛ شایان، حمید؛ احمدزاده، سحر (۱۳۹۰). برآورد میزان تأثیرپذیری مشارکت زنان از سرمایه اجتماعی در نواحی روستایی (مطالعه موردی: دهستان درزآب-شهرستان مشهد). مجله تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دورۀ، 11، شمارۀ 21، صص ۹۰-۶۹.
فرامرزی ­عوری، محمد؛ فرامرزی ­اصلی، مهسا؛ جمالی، سیروس؛ ستارزاده؛ داریوش (1398). بومی­سازی معیارهای نوشهرگرایی و رتبه ­بندی آ­ن ­ها در شهرهای سنتی (نمونه موردی شهر اردبیل) .فصلنامه علمی فضای جغرافیایی، دورۀ 19، شمارۀ 67، صص 263-232.
فرمانداری شهرستان داراب (1398)، گزارش وضعیت جغرافیایی شهرستان.
قادری، نسرین، شمس، علی؛ احدنژاد روشتی، محسن؛ هوشمندان ­مقدم ­فرد، زهرا (1395). اندازه‌گیری و تحلیل سطح تـوسـعه کشاورزی دهستان‌های شهرستان پـاوه با استفاده از روش ویکــور. فصلنامه اقتصاد کشـاورزی و توسعه، دورۀ 2، شمارۀ 93، صص 109-81.
قاسمی، مریم؛ امیدوار، نشاط؛ عاشوری، الهام، نسیمی، زهرا (1396). بررسی تطبیقی کیفیت زندگی روستائیان مهاجر به روستاهای پیراشهری (مطالعۀ موردی: دهستان تبادکان شهرستان مشهد). مجلۀ جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، دورۀ 15، شمارۀ 28، صص 149-123.
گیدنز، آنتونی؛ بردسال، کارن (1396). جامعه‌شناسی: با تجدیدنظر کامل و روزآمد شده. ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر نی، ص 1074.
محمدی، سعدی؛ مرادی، اسکندر؛ حسینی؛ شرمین (1399). شناسایی و تحلیل اثرات خزش شهری بر وضعیت توسعه نواحی روستایی پیرامون (مطالعه موردی: روستاهای پیرامون شهر مریوان). نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دورۀ 20، شمارۀ 56، صص74-55.
مرکز آمار ایران (1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن.
ملک­ پور­اصل، بهزاد (1398). بازاندیشی در نسبت طراحی شهری و برنامه‌ریزی: بازگشت به ریشه ­ها. نشریه دانش شهرسازی، دورۀ 3، شمارۀ 2، صص 31-15.
میرکتولی، جعفر؛ کنعانی، محمدرضا (1390). ارزیابی سطوح توسعه و نابرابری ناحیه‌ای با مدل تصمیم‌گیری چندمعیاره (مطالعه موردی سکونتگاه‌های روستایی استا نمازندران). مجله آمایش جغرافیایی فضا، دورۀ 1، شمارۀ 2، صص 36-18.
نجارزاده، محمد (1391). بررسی تفاوت‌های سبک زندگی گروه‌های شهری و روستایی در ارتباط تا شهرگرایی فرهنگی (مطالعه موردی: اصفهانی و روستاهای آن). فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی، دورۀ 23، شمارۀ 4، صص 164-143.
نسیمی، حمیدرضا (1396). بررسی وضعیت طرح‌های هادی و اثرات آن‌ها در نواحی روستایی (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان داراب). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، گروه ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه زابل.
مورای،  وارویک­ای (1388). جغرافیای شهرگرایی، ترجمه جعفر جوان و عبدالله عبداللهی، نشر چاپار، تهران، ص 459.
وثوقی، منصور؛ کاظمی، علی؛ ایمانی، علی (1388). شهرگرایی و تحولات ساختاری در جامعه روستایی. مجله جامعه‌شناسی معاصر، دورۀ 2، شمارۀ 1، صص 34-5.
ویسی، هادی (1396). درآمدی بر دولت محلی. تهران: انتشارات سمت، ص 260.
هابرماس، یورگن (1392). شهرگرایی و آینده‌ی دموکراسی: منظومه پساملی. مترجم: کمال پولادی، تهران: نشر مرکز، ص 264.
Alston, M (2007). Globalisation, rural restructuring and health service delivery in Australia: policy failure and the role of social work?. Health & Social Care in the Community, 15(3), pp. 195-202.‏
Azizi, J., Taimoori, S. R., Papzan, A., Allahyari, M (2011). The Impacts of Globalization on Rural Communities of Kermanshah Township. Iran. Life Science Journal, 8(1), pp. 13-19.‏
Cairncoss, F (1997). The death of distance, how the communication revolution will change our Lives. Harvard school press.
Dochartaigh, N. O (2007). Conflict, territory and new technologies: online interaction at a Belfast interface. Political Geography, 26(4), pp. 474-491.‏
Friedman, T (2005). The world is flat: A brief history of the twenty-first century. New York: Farrar, Straus & Giroux.
Fukuyama, F. (1989). The End of History. The National Internet, Washington DC: The Nixon Center, (16), pp. 3-18.‏
Hooper, B (2009). Los Angeles school of post -Modern Urbanism. international Encyclopedia Geography, pp. 293-297.
Lampič, B., Mrak, I., Slavič, I (2012). The impacts of globalization in rural areas of Slovenia: examples from the Pomurje and Goriska regions. Geografski vestnik 84(1), pp. 151–162.
Lee, Y. J (2008). Subjective quality of life measurement in Taipei. Building and Environment, 43(7), pp. 1205-1215.‏
Manjunatha, K (2014). Impact of Globalization on Indian rural and urban life, Int J Eng & Mgt Sci, 5(4), pp. 274-76.‏
Morgan, K (2001). The exacerbated death of geography: localized learning, innovation and uneven development, paper presented to the future of innovation studies conference. Eindhoven University of technology, pp. 20- 23.
Ohmae, K (1990). The borderless world, The End of the Nation State.‏ London: Collins.
Ramandei, L (2020). Differences of Organizational Effectiveness Between Sapordanco Village and Bonkawir Village District of Waisai City Raja Ampat RegencyPakistan Journal of Social Sciences17(2), pp. 142-148.‏
Roberts, Q. W (2008). Learning from the media: Perceptions of “America” from Chinese students and scholars. University of Maryland, College Park.‏
Sieverts, T (2003). Cities without cities: an interpretation of the Zwischenstadt, Routledge.‏
Sun, P.L., Xu, Y.Q., Liu, Q.G., Liu, C., Wang, H.L (2017). Spatiotemporal evolution and driving forces of changes in rural settlements in the poverty belt around Beijing and Tianjin: a case study of Zhangjiakou city. Hebei Province. Journal of Mountain Science, 14(5), pp. 980-997.‏
Wirth, L (1938). Urbanism as a way of LIFE, The American Journal of Sociology. July, Volume XLIV, Number 1, pp. 1-24.