تحلیلی بر توزیع فضایی خدمات ورزشی در محلات شهر اصفهان

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیا دانشگاه یزد، یزد، ایران.

2 استادیار گروه جغرافیا دانشگاه یزد، یزد، ایران.

3 دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه یزد، یزد، ایران.

10.22103/JUSG.2021.2036

چکیده

تبیین موضوع: ورزش و تربیت ­بدنی به عنوان یک مقوله مهم علمی و تربیتی در توسعه قوای جسمی و روحی روانی افراد می‌باشد. میزان دسترسی به پارک‌ها و باشگاه‌های ورزشی، رابطه مستقیمی با تمایل شخص به شرکت در فعالیت‌های بدنی به اندازه توصیه شده دارد. بر این اساس این پژوهش به سنجش عدالت فضایی در توزیع مکانی خدمات ورزشی شهری در محلات شهر اصفهان پرداخته شد.
روش: نوع تحقیق بر اساس هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش توصیفی- تحلیلی است. داده‌های مورد نیاز به روش کتابخانه‌ای و با مراجعه به منابع و سازمان‌های مربوطه گردآوری شد. توابع تحلیل نزدیکترین همسایگی، شاخص موران محلی، شاخص موران جهانی و تحلیل لکه‌های داغ برای تجزیه و تحلیل چگونگی الگوی توزیع فضایی خدمات ورزشی، پلیگون‌های تیسن برای بررسی مطلوبیت شعاع عملکردی این خدمات و شاخص دو متغیره موران در محیط نرم‌افزاری GeoDa، جهت تحلیل خودهمبستگی فضایی متغیر جمعیت شهر اصفهان در ارتباط با میزان پراکنش و مساحت خدمات ورزشی در سطح محلات شهر اصفهان به کار گرفته شدند.
یافته‎ ها: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که الگوی پراکنش خدمات ورزشی شهری به صورت پراکنده توزیع یافته است. ارزیابی تأثیرگذاری الگوی توزیع فضایی این خدمات بر میزان مطلوبیت شعاع عملکردی بیانگر نامطلوبی مناطق و محلات پیرامون شهری از خدمات ورزشی می‌باشد. سنجش ارتباط بین توزیع خدمات ورزشی و میزان جمعیت محلات نیز ارتباط بسیار ضعیف این دو متغیر را تأیید می‌کند و عدم توجه به عامل جمعیت و نیاز شهروندان در راستای توزیع خدمات ورزشی را نشان می‌دهد.
نتایج: در مجموع نتایج تحقیق حاکی از نابرابری‌های اجتماعی و نبود عدالت در توزیع خدمات ورزشی در سطح محلات شهر اصفهان است.

کلیدواژه‌ها


اتحادی‌نیا، مجتبی (1390). تحلیل فضایی اماکن ورزشی استان خراسان شمالی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS). پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت ورزشی، استاد راهنما: دکتر مهدی طالب پور، دانشگاه فردوسی مشهد.
احدنژاد­روشنی، محسن؛ موسوی، میرنجف؛ محمدی­حمیدی، سمیه؛ ویسیان، محمد (1395). بررسی و تحلیل عدالت اجتماعی در برخورداری از خدمات شهری (مورد مطالعه: دسترسی به خدمات آموزشی مقطع راهنمایی شهر میاندوآب). مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، دورۀ 3، شمارۀ 1، صص 33-51.
اکاتی، صادق (1393). ارزیابی و تحلیل توزیع کمی و کیفی امکانات و خدمات شهری با رویکرد عدالت اجتماعی (مطالعه موردی شهر زابل). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما: دکتر غلامعلی خمر، دانشگاه زابل.
امان پور، سعید؛  ملکی، سعید؛ حسنی­شه­پریان، نبی­الله (1396).  بررسی و تحلیل پراکنش خدمات شهری با رویکرد عدالت فضایی در کلانشهر اهواز (با استفاده از تکنیک ادغام). فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دورۀ  7، شمارۀ 25، صص 55-67.
انصاری، میترا؛ مهدی­نسب، مهدی؛ عموزاده، معصومه (1392). تحلیلی بر توزیع مکان گزینی پارک­های شهر پل دختر. فصلنامه آمایش محیط، شمارۀ 22، صص 141-159.
بلیانی، یدالله؛ حکیم­دوست، سید یاسر (1393). تحلیل پراکنش مکانی خدمات شهری بر مبنای خواست مردم (مطالعه موردی: شهر استهبان). جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دورۀ 24، پیاپی 49، شمارۀ 1، صص 201-214.
بهرامی، سرگل (1387).  تحلیل شبکه خدمات و فوریت‌های پزشکی با استفاده از GIS(مطالعه موردی: شهر اصفهان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا، گرایش برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، استاد راهنما: علی زنگی‌آبادی.
بهوندی، سارا (1391). تحلیل نظام توزیع فضایی و الگوی ‌ابی کاربری‌های ورزشی، مطالعه موردی: منطقه 16 شهر تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما: دکتر اسماعیل علی اکبری، دانشگاه پیام نور.
تابعی، نادر؛ موحد، علی؛ تولایی، سیمین؛ کمانرودی­کجوری، موسی (1395).  بررسی نقش عدالت فضایی در مدیریت شهری (محدوده مطالعه: محلات منطقه 6 تهران). فصلنامه برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، دورۀ 6، شمارۀ 2، صص 23-36.
تاجیک، زینب (1388). تحلیل فضایی و مکان‌یابی مجموعه‌ها و مراکز ورزشی شهر اصفهان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا، گرایش برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما: دکتر علی زنگی آبادی، دانشگاه اصفهان.
تیربند، مجید؛  اذانی، مهری (1391). بررسی توزیع امکانات و خدمات شهری بر اساس عدالت اجتماعی (مورد شهر یاسوج). فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی، دورۀ 23، شمارۀ 2، صص 109-138.
چرزه‌یانی، محمدصادق (1393).  ارزیابی توزیع فضایی اماکن ورزشی شهر ایذه با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و رویکرد ANP. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما: دکتر عبدالرحمن مهدب‌پور، دانشگاه شهید چمران اهواز.
حسینی­ همای، سارا (1394). تأثیر فرم شهری بر رفتار سفر شهروندان، نمونه موردی (شهر اصفهان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه مازندران، استاد راهنما: مصطفی قدمی.
خنجری، سمانه؛ شعاعی، حمیدرضا؛ بهمن‌پور، هومن (1396). مکان‌یابی و جانمایی فضاهای ورزشی در شهرستان شاهرود با استفاده از تکنیک تلفیقی روش تجزیه و تحلیل سلسله­مراتبی AHP و سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS،  ماهنامه علمی تخصصی شباک، دورۀ 3، شمارۀ 1 (پیاپی 20)، صص 1-15.
ربانی‌کیا، الهام (1392).  بررسی وضعیت الگوی فضایی کابری‌های ورزشی و طراحی مدل بهینه مکان‌یابی شهری با استفاده از GISو FAHP(مطالعه موردی: شهر سبزوار). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته تربیت­بدنی، استاد راهنما: دکتر سید محمد­حسین رضوی، دانشگاه شهید مازندران.
رجبی، مرضیه؛  خستو، مریم (1398).  تحقق حکمروایی خوب شهری با تأکید بر مفهوم عدالت فضایی و اجتماعی (نمونه موردی: شهر رشت). شمارۀ 54، صص 197- 214.
رضایی، میثم؛ شمس‌الدینی، علی (1398).  تحلیلی بر روابط حکمروایی خوب شهری و عدالت اجتماعی در فضاهای شهری (مورد مطالعه: شهر فردوسیه- شهرستان شهریار). فصلنامه آمایش محیط، شمارۀ 45، صص 25-48.
ساعدنیا، فاطمه (1394). بررسی تأثیر عدالت فضایی در کیفیت زندگی شهروندان شهر همدان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه حکیم سبزواری، استاد راهنما: سیدهادی حسینی.
سرایی، محمدحسین، دستا، فرزانه؛ حاضری، مهین (1395). تحلیل توزیع فضایی خدمات آموزشی سطح شهر یزد. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، دورۀ 31، شمارۀ 2، صص 62-75.
سرایی، محمدحسین؛ حشمتی جدید، مهدی؛ بیرانوندزاده، مریم؛ شرفی، سیامک (1391). مکان‌یابی فضاهای ورزشی در شهر خرم‌آباد با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی. فصلنامه آمایش محیط، شمارۀ 18، صص 85- 108.
سلطانی، لیلا (1391). تحلیل فضایی بهره‌مندی زنان از شاخص‌های توسعه شهری (مطالعه موردی: شهر اصفهان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، استاد راهنما: علی زنگی‌آبادی.
شاهسونی، محمدجاسم (1391). تحلیل مسیریابی و مکان‌یابی ایستگاه‌های متروهای شهری با استفاده از GIS(نمونه موردی: شهر اصفهان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، استاد راهنما: علی زنگی‌آبادی.
ظاهری، محمد؛ سلیمانی‌راد، اسماعیل؛ حسینی­شه‌پرنیان، نبی‌ا...  (1396).  ارزیابی کاربری اراضی کلانشهر اهواز بر پایه عدالت فضایی با استفاده از مدل LQi. فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، دورۀ 9، شمارۀ 29،  صص 75-87.
عسگری، علی (1390). تحلیل آمار فضایی با ArcGIS. انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران، چاپ اول.
علوی، سیدعلی؛ احمدآبادی، علی؛ مولائی ­قلیچی، محمد؛ اسدی، صالح (1397). بررسی و تحلیل الگوی توزیع مراکز ورزشی و ساماندهی فضایی آن (موردشناسی: منطقه 10 تهران). جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، دورۀ 8، شمارۀ 28، صص 17-32.
فرهودی، رحمت­الله، نعمتی­ کوتنایی، ناهید (1389). بررسی و مکانیابی بهینه مراکز آموزشی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، مطالعه موردی: مدارس راهنمایی منطقه 1 قائم شهر. مجله کاربرد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی در برنامه‌ریزی، دورۀ 1، شمارۀ 2، صص 27-46.
فضلی، رحیمه (1393). ارزیابی توسعه‌یافتگی نواحی شهر اردبیل از منظر عدالت فضایی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، استاد راهنما: حسین نظم‌فر.
فیروزی­ مجنده، ابراهیم (1395). عدالت فضایی توزیع کاربری‌های عمومی در نواحی مسکونی شهر اردبیل. پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گرایش برنامه‌ریزی مسکن، دانشگاه محقق اردبیلی، استاد راهنما: محمدحسن یزدانی.
کرمی، کامیل (1390). تحلیل تویع فضایی و مکانیابی کاربری‌های ورزشی با استفاده از GIS (نمونه موردی منطقه 11 تهران). پایان‌نامه کارشناسی ارشد کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما: دکتر اکبر پرهیزکار، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی.
کشاورز، امین (1392). بررسی قابلیت‌ها و محدودیت‌های ژئومورفولوژیکی در روند توسعه فیزیکی شهرها (نمونه موردی: شهر اصفهان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، استاد راهنما: جال محمدی.
گشول، حسین (1395)، گسترش پیاده‌مداری و احساس امنیت اجتماعی گردشگران در بافت‌های تاریخی (نمونه موردی: محور تاریخی، فرهنگی، گردشگری شهر اصفهان)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه کاشان، استاد راهنما: رسول حیدری سورشجانی.
نظم‌فر، حسین؛ فضلی، رحیمه (1393).  ارزیابی توزیع خدمات عمومی از منظر عدالت فضایی در محلات منطقه 2 شهر اردبیل. همایش علوم جغرافیایی ایران ICGS، مؤسسه جغرافیا.
نعیمی، کیومرث؛ بابایی ­اقدم، فریدون (1396).  شهر و عدالت فضایی؛ تحلیلی بر پراکنش خدمات عمومی شهری در نواحی بیست و دوگانه شهر سنندج. مجله آمایش جغرافیایی فضا، دورۀ 7، شمارۀ 23، صص 173-186.
وارثی، حمیدرضا؛ صفرآبادی، اعظم (1393). نقش عوامل اجتماعی گردشگری در توسعه گردشگری شهری (مورد مطالعه: شهر اصفهان)، مطالعات جامعه­شناختی شهری، دورۀ 4، شمارۀ 12، صص 101-128.
وارثی، حمیدرضا؛ کریمی، لیلا (1396). تحلیل جغرافیایی ساختمان‌های بلندمرتبه؛ مطالعه موردی: مناطق جنوب رودخانه زاینده‌رود در شهر اصفهان. مجله آمایش فضا، دورۀ 7،  شمارۀ 24، صص 1-13.
Belanche, D., Luis, V., Casalo, C.O (2018). City attachment and use of urban services: Benefits for smart cities. Cities 50, pp. 75–81.
Berger, B.G., Pargman, D., Weinberg, R.S (2007). Practice guidelines for optimal psychological benefits: Exercise frequency, intensity, and duration. In Foundations of exercise psychology. Morgantown, WV: Fitness Information Technology, 27. pp. 389-413.
Boyne, A., Georg, Martin, A.P (2002). Territoial Justice Spatial Justice and Local covernment Finance. University of Herhordshire & university of clamorgan.
Brown, G., Morgan, F., Delene, W (2014). Using participatory GIS to measure physical activity and urban park benefits. Journal of Land scape and Urban Planning, 121 (2014), pp. 34–44.
Pamela, W., Kirstin, H., Christoph, B (2013). analyzing the impact of sport infrastructure on sport participation using geo-coded data: Evidence from multi-level models neighborhoods. Journal of Sport Management Review, 16 (1), pp. 54–67.
Brownson, E., A. Baker, R.A., Houseman, R.C. et al (2001). Environmental and policy determinants of physical activity in the united states. Amercian journal of public health. (12), p. 91.
Chang, H.S., Liao, C.H (2011). Exploring an integrated method for measuring the relative spatial equity in public facilities in the context of urban parks. Cities, 04.002, pp.1-11.
Chiesure, A (2004). The role of Urban Parks for the Sustainable City. Land Use and Urban Planning.
Dadashpoor, H., Rostami, f., Alizadeh, B (2016). is inequality in the distribution of urban facilities inequitable?. Exploring a method for indetifying spatial inequity in an Iranian city, Cities, 52, pp. 159-172.
Dixon, J., Ramutsindela, M (2006). Urban resttlement and environmental justice in Cape Town. Cities, 23, pp.129-139.
Doriwala, H., N.C, Sh (2010). GIS- based analysis of facility provision accessible to different socio-economic groups in surat city. world applied sciences journal 9 (7).
Eriksun, B (2001). The armature and fabric as a model for understanding spatial organization. In Roberts, M, and Greed, C.| eds| Approaching urban Design: The Design process, Harlow: Longman, p. 382.
Esmaeili ivaki, Y., Soltani, A (2011). Inequity in the provision of public bus service for socially disadvantaged groups. journal of sustainable Development (Canadian center of science and education) vol. 4, No. 5.
Getis, A (2005). Spatial Pattern Analysis, Encyclopedia of Social Measurement. Volume 3.
Jovanovic, J., Matijasevic R., Mitrovic, D (2009). Sports Facilities In The Function Of Development Of Sport In SERBIA. International Congress Sports Facilities – Curent Position and Perspectives –SPOFA.219-225.
Lorestani, A., Yaghoubpour, Z., Shirzadian, R (2016). Analysis of spatial distribution of Tehran Metropolis urban services using models of urban planning. Capital Urban Manage., 1(2). pp. 83-92.
Mitchel, G. Norman, P (2012). longitudinal environmental justice analysis: Co-evolution of environmental quality and deprivation in England. 1960–2007. Geoforum, No. 43, pp. 44-57.
Nygren, A (2017). Inequality and interconnectivity: Urban spaces of justice in Mexico. Geoforum, pp. 1-10.
Ouyang, W., BoyiWang, L.T., Xinyi, N (2016). Spatial deprivation of urban public services in migrant enclaves under the context of a rapidly urbanizing China: An evaluation based on suburban Shanghai. Cities, pp 1–10.
Parry, Jahangeer, A., Showkat, A., Ganaie, M., Sultan, B (2018). GIS based land suitability analysis using AHP model for urban services planning in Srinagar and Jammu urban centers of J&K. India, Journal of Urban Management 7, pp. 46-56.
Potwarka, L.R., Kaczynski, A.T., Flack, A.L (2008).Places to play: association of park space and facilities with healthy weight status among children, Journal of community health. 33, pp. 344-350.
Scottish, R (1981). Information Natural Heritage Trends. London.
Shilton, T (2001). Promoting physical activity, ten recommendations from the heart foundation. National heart foundation of Australia, pp. 10-12.
Smalen. K (2011). Sustainable urban development: a motivation for better life. Journal of planning progress. 32(8), pp. 44-56.
Sohel Rana, M.D (2009). Status of water use sanitation and hygienic condition of urban slumsAstudy on Rupsha Ferighat slum Khulna". www.elsevier.com, pp.322-328. 75–81.
B
Swyngedouw, E., Heynen, N. C (2003). urban political ecology, justice and the politics of scale. Antipode 35 (5), pp. 898-917.
Terret, T., Sandra, H (2012). Prologue: Sport and Urban Space in Europe: Facilities, Industries, Indentities. International Journal of The History of Sport 29(14).