تحلیل فضایی شهرهای کوچک شهرستان بابل بر اساس شاخص های زیست پذیری شهری

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

2 دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

4 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

10.22103/JUSG.2021.2035

چکیده

تبیین موضوع: رشد جمعیت شهری و شهرنشینی قبل از فرآیند برنامه ­ریزی شهری در ایران، شهرها را به شدت از معیارهای زیست پذیری و استانداردهای زندگی دور کرده است. از ­این ­رو پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان زیست پذیری شهرهای کوچک شهرستان بابل بر­اساس ابعاد کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و زیست ­محیطی انجام شده است.
روش: روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است که اطلاعات آن از طریق پرسشنامه ­ای با 4 بعد و 30 شاخص بدست آمد. جهت تجزیه و تحلیل داده ­ها از نرم ­افزار SPSS، آزمون T-Tset، آنتروپی شانون و مدل الکتره استفاده شده ­است.
یافته‎ ها: نتایج بدست آمده از مدل الکتره نشان می ­دهد که شهر امیرکلا با امتیاز (5) بیشترین مطلوبیت و شهرهای خشرودپی و زرگرمحله با امتیاز (5-) کمترین مطلوبیت زیست ­پذیری را نسبت به شهرهای دیگر داشته ­اند. یافته ­های آزمون T-Tset نشان ­دهنده مطلوبیت پایین زیست­ پذیری شهرهای مورد مطالعه در ابعاد کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و زیست ­محیطی بوده که بعد زیست­ محیطی کمترین مطلوبیت را داشته ­است.
نتایج: به ­منظور بهبود وضعیت زیست ­پذیری شهرهای کوچک شهرستان بابل، اتخاذ اقدامات مناسب در ابعاد زیست ­محیطی (افزایش کیفیت جمع آوری زباله، فاضلاب، آب های سطحی و فضای سبز داخل شهرها) و اجتماعی (افزایش امنیت و ایمنی در جاده­ ها، پیاده ­روها و معابر) از اهم ضروریات است.

کلیدواژه‌ها


احدنژاد­روشتی، محسن؛ سجادی، ژیلا؛ یارقلی، وحید (1398). تحلیل و ارزیابی شاخص­های زیست ­پذیری در نواحی شهری مطالعه موردی: نواحی 23 گانه شهر زنجان. فصلنامه برنامه ­ریزی منطقه ­ای، دورۀ 9، شمارۀ 34، صص 148-131.
ایراندوست، کیومرث؛ عیسی­لو، اصغر؛ شاه­مرادی، بهرام (1394). شاخص زیست ­پذیری در محیط­ های شهری (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهر مقدس قم). نشریه اقتصاد و مدیریت شهری، دورۀ 4، شمارۀ 13، صص 120-102.
بازوندی، فرشاد؛ شهبازی، مهرداد (1393). نقش سرزندگی در ایجاد تصویر ذهنی شهروندان و میزان بهره ­گیری از فضای شهری  )مطالعةموردی: پیاده ­راه خیابان سپهسالار تهران(. دو فصلنامة پژوهش های منظر شهر، دورۀ 1، شمارۀ 1، صص 43 -33.
حاتمی­نژاد، حسین؛ مدانلوجویباری، مسعود؛ اخوان­حیدری، کوروش (1398). تحلیل فضایی زیست ­پذیری کالبدی کلانشهر اهواز. نشریه برنامه ­ریزی توسعه کالبدی، دورۀ 4، شمارۀ 1، صص 23-11.
حیدری، محمدتقی؛ شماعی، علی؛ ساسان­پور، فرزانه؛ احدنژادروشتی، محسن (1396). تحلیل عوامل مؤثر بر زیست ­پذیری بافت های فرسوده شهری )مطالعه موردی:بافت فرسوده بخش مرکزی شهر زنجان(. فصلنامه فضای جغرافیا، دورۀ 17، شمارۀ 57، صص 25-1.
رحیمی، محمد؛ پازند، فاطمه (1396). تحلیل و ارزیابی کیفیت زندگی شهری با رویکرد شهر سالم،مطالعه موردی:  شهر کرمان. فصلنامه برنامه ­ریزی منطقه ­ای، دوررۀ 3، شمارۀ 56، صص82-62.
رشیدی، اصغر؛ حصاری، ابراهیم؛ موحد، علی؛ تولایی، سیمین؛ موسوی، میرنجف (1395). تحلیل فضایی منطقه کلا­­ن­شهر تبریز با رویکرد زیست ­پذیری. فصلنامه فضای جغرافیایی، دورۀ 25، شمارۀ 54، صص 176-155.
زیاری، کرامت­اله؛ حاتمی، احمد؛ مصباحی، سحر؛ عاشوری؛ حسن (1398). ارزیابی و تحلیل ابعاد مؤلفه­ های زیست ­پذیری شهرهای کوچک در راستای توسعه پایدار (نمونه موردی: بندر دیلم). فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه­ ای)، دورۀ 9، شمارۀ 4، صص 586- 569.
ساسان­پور، فرزانه؛ علی­زاده، سارا؛ اعرابی­مقدم، حوریه (1397). قابلیت ­سنجی زیست پذیری مناطق شهری ارومیه با مدل RALSPI. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دورۀ 18، شمارۀ 48، صص 258- 241.
سلیمانی مهرنجانی، محمد؛ تولایی، سیمین؛ رفیعیان، مجتبی؛ زنگانه، احمد؛ خزاعی­نژاد، فروغ (1395). زیست ­پذیری شهری: مفهوم، اصول، ابعاد و شاخص ­ها. پژوهش ­های جغرافیای برنامه­ ریزی شهری، دورۀ 4، شمارۀ 1،  صص 50-27.
شماعی، علی؛ بیگدلی، لیلا (1395). ابعاد زیست ­پذیری در منطقه 17 تهران. فصلنامه علمی- پژوهشی و  بین المللی انجمن جغرافیای ایران، دورۀ 14، شمارۀ 5، صص 191-171.
ضرابی، اصغر؛ موسوی، میرنجف (1388). بررسی و کارکرد شهرهای کوچک در توسعه منطقه ­ای (مطالعه موردی: استان یزد). مجله جغرافیا و برنامه ­ریزی محیطی، دورۀ 2، شمارۀ 2،  صص 18-1.
علی­اکبری، اسماعیل؛ اکبری، مجید (1395). مدل­سازی ساختاری  تفسیری عوامل مؤثر بر زیست­ پذیری کلان­شهر تهران. فصلنامه برنامه­ ریزی و آمایش فضا، دورۀ 21، شمارۀ 1،  صص 31-1.
غفاریان­ بهرمان، محمد؛ پریزادی، طاهر؛ شماعی، علی؛ خطیب ی­زاده، محمدرضا؛ شهسوار، امین (1395). تحلیل فضایی زیست ­پذیری محلات شهری مورد مطالعه: منطقه 18 تهران. پژوهش­های محیط­زیست، دورۀ 7، شمارۀ 14، صص 58-45.
مرکز آمار ایران (1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن. شهرستان بابل. WWW.AMAR,ORG.IR.
نیکپور، عامر؛ یاراحمدی، منصوره (1399).شناسایی عوامل مؤثر بر زیست ­پذیری در شهر نورآباد ممسنی. مطالعات ساختار و کارکرد شهری، دورۀ 4، شمارۀ 23، صص 27-7.
Baig, F., Rana, I.F., Talpur, M.A.H (2019). Determining Factors Influencing esidents’Satisfaction Regarding Urban Livability in Pakistan. International Journal of Community Well-Being, 2, pp.91–110 https://doi.org/10.1007/s42413-019-00026-w.
Bosselmann, P (2008). Urban Transformation: Understanding City Design and Form. Washington, D.C: Island Press.
Elsawy, A.A., Ayad, H.M., Saadallah, D (2019).Assessing livability of residential streets – Case study: El-Attarin, Alexandria, Egypt. Alexandria Engineering Journal, 58, pp.745–755. www.elsevier.com/locate/aej Humanities and Social Sciences (IJHSS)\t, 3(1), 61–68 Retrieved from http://www.iaset.us/view_archives.php.
Kennedy, R.J., Buys, L (2012). Dimension of liveability: A tool for sustainable cities. In Proceedings of SB 12mad Sustainable Building Conference.
Maccrea, R., Walters, P (2012). Impacts of Urban Consolidation on Urban Liveability: Comparing an Inner and Outer Suburb in Brisbane. Australia, Jurnal Housing, 29(2), pp.190-206.
National Assoociation of Regional Coucils (2010). The livable communities A et, available. www.narc.com principles and performance outcomes. Journal of environmental management, 91(3), pp 754-766.
Pan, L., Yang, F., Lu, F., Qin, S., Yan, H., Peng, R (2020).  Multi- Agent Simulation of Safe Livability and Sustainable Development in CitiesSustainability 2020, 12, 2070. https://doi.org/10.3390/su12052070.
Pandey, R.U., Garg, Y.K., Bharat, A (2014). Understanding dependency of livability on socio-economic and demographic parameters. International Journal of Humanities and Social Sciences (IJHSS) 3 (1), pp. 61-68.
Teng Chey, K (2012). The CLC framework for livable and sustainable cities. Urban Solutions, 1: pp. 60-74.
Zanella, A., Camanho, A.S., Dias, T.G (2015). The assessment of cities’ livability integrating human wellbeing and environmental impact. Ann. Oper. Res. 2015, 226, pp. 695–726.
Zhan, D., Kwan, M.P., Zhang, W., Fan, J., Yu, J., Dang, Y (2018). Assessment and determinants of satisfaction with urban livability in China. Cities, 79(March), pp. 92–101. https://doi.org/10.1016/j.cities.2018.02.025.
Zhang, X. Q (2016). The trends, promises and challenges of urbanisation in the world.  Habitat International, 54, pp. 241–252. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2015.11.018.