نقش موقوفات گنجعلی خان در ارتقای رفاه اجتماعی شهروندان کرمانی با رویکرد کاهش فقر

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 استاد جامعه شناسی و استاد گروه تعاون و رفاه اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

2 دانشیار مدیریت دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

3 دانشیار فلسفه دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

4 دانشجوی دکتری رفاه اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

10.22103/JUSG.2021.2034

چکیده

تبیین موضوع: رفاه اجتماعی بخشی از زندگی و فرهنگ انسانی تلقی می‌شود و گسترش نظریه های انسان‌دوستی با تأکید بر مسؤلیت همگان نسبت به یکدیگر و همچنین پیشرفت علوم اجتماعی و زیستی در پیدایش نگرش ­های جدید در خصوص رفاه اجتماعی و کاهش فقر مؤثر بوده است. هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش موقوفات گنجعلی ­خان در رفاه اجتماعی شهروندان کرمانی با رویکرد کاهش فقر است.
روش: جامعه آماری مطالعة حاضر، کلیة شهروندان بالای ۱۸ سال شهر کرمان بودند. بر این اساس، با استفاده از فرمول کوکران ۳۸۴ نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند (این تعداد را به ۴۰۰ مورد افزایش داده شد که در نهایت ۳۹۰ مورد در تحلیل نهایی مورد استفاده قرار گرفتند). نمونه‌گیری بر اساس خوشه‌ای چندمرحله‌ای در بین مناطق، بلوک‌ها و در نهایت خانوارهای کرمانی انجام گرفت. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه محقق ساخته (بر اساس مضامین برگرفته از قسمت کیفی) بود. از روش آمار توصیفی مانند میانگین و درصد فراوانی برای توصیف متغیرهای اصلی تحقیق و از روش ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره و تحلیل عاملی تأییدی برای بررسی روابط بین متغیرها استفاده شد، داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار Spss و Amos تجزیه‌وتحلیل شدند.
یافته‎ها: نتایج آزمون رگرسیون چند متغیره نشان داد که رفاه اجتماعی شهروندان بر اساس مدیریت موقوفات با مقدار 0/410  قابل تبیین است که نتیجه آن کاهش فقر خواهد بود. در خصوص مقدار ضرایب بتای استاندارد هر یک از متغیرها نیز بیشتر ضریب به اولویت­بخشی به نیازها برمی­گردد که  0/452 است. کمترین مقدار به متغیر نوآوری سازمانی مربوط می­شود که 0/4 است. این مقدار برای متغیر قابلیت مدیریتی 0/338، دانش تخصصی 0/423، درک از موقوفات 0/431 و در نهایت برای قابلیت سازمانی 0/327 است.
نتایج: نتایج این مطالعه نشان می ­دهد موقوفات گنجعلی ­خان نقش مهمی را در رفاه عینی و ذهنی شهروندان کرمانی ایفا می‌نمایند و در کاهش فقر نقش به­سزایی بر عهده‌ دارند لذا مدیریت منابع وقفی در زمان تحریم و شرایط اقتصادی موجود اگر به‌صورت بهینه انجام گیرد به رفاه شهروندان و در نتیجه کاهش فقر می‌تواند کمک بسیار مهمی ‌می ­نماید.

کلیدواژه‌ها


امام‌جمعه­زاده، سید جواد (۱۳۸۰). نقش وقف در بهبود اوضاع اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی. فصلنامه وقف میراث جاویدان. دورۀ 8، شمارۀ 30، صص ۷۰-77.
اهلرز، اکارت (۱۳۷۴). موقوفات دینی و شهر شرق اسلامی. ترجمه مصطفی مؤمنی و محمدحسن ضیاء توانا، فصلنامه وقف میراث جاویدان، نشر سازمان اوقاف و امور خیریه، شمارۀ ۱۰.
اورشات، ویم­فون؛ اپیلکا، مایکل؛ بریگیت، فواافینگر (۱۳۹۶). فرهنگ و دولت رفاه. ترجمه ابوذر قاسمی نژاد، با همکاری محمدعلی ایرانمنش‌، تهران: موسسه پژوهش تأمین اجتماعی.
بارگاهی، حسین؛ کبیری، نرگس (۱۳۹۴). رفاه ذهنی و تأثیر اعتماد اجتماعی بر آن (مطالعه موردی جوانان ساکن شهر تهران).
جمعی­ از اساتید مدیریت (۱۳۷۸). بهره­وری در مدیریت. تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
دانایی­فر، حسن؛ امامی، مجتبی (۱۳۸۶). استراتژی‌های پژوهش کیفی: تأملی بر نظریه داده بنیاد. اندیشه مدیریت، دورۀ 1، شمارۀ 2، صص ۶۹-97.
دلاور، علی (۱۳۸۸). روش­شناسی کیفی. راهبرد پژوهش، دورۀ 19، شمارۀ 54.
روشه، گی (۱۳۸۹). کنش اجتماعی. هما زنجانی زاده، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
ریاحی، نادر (۱۳۸۷). تحول نهاد وقف. مجموعه مقالات همایش بین­المللی وقف و تمدن اسلامی. جلد سوم، تهران، انتشارات اسوه، صص ۳۶۹-412.
زارعی، محمدابراهیم؛ حیدری بابا کمال، یدالله (۱۳۹۸). بررسی نقش وقف در توسعه و رشد فضاهای شهری در دوره قاجار.پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، شمارۀ ۲۳ ، صص ۱۶۹-188
سورین، ورنرو تانکارد، جیمز (۱۳۸۶). نظریه‌های ارتباطات. علیرضا دهقان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
سیدجوادین، سیدرضا؛ فراحی، محمدمهدی (۱۳۹۲). اثربخش­‌ترین اقدامات مدیریت منابع انسانی در سازمان‌های موفق. فصلنامه مدرس علوم انسانی ( پژوهش­های مدیریت در ایران)، دورۀ 16، شمارۀ 1.
سید­حسینی، سید محمد؛ سالاری، تقی؛ خراسانی، مظلوم (۱۳۹۲). بهبود روش­های مدیریت در سازمان اوقاف و اثر آن در افزایش بهره­وری در حوزة وقف. دو فصلنامه علمی-پژوهشی مدیریت اسلامی، دورۀ 21، شمارۀ 1، صص ۱۲۵-105.
عمید، حسن (۱۳۸۱). فرهنگ عمید. تهران: نشر امیرکبیر.
 جاییان، فیروز؛ دهقان، حداد (۲۰۱۵). ارتباط و تأثیر کیفیت زندگی عینی بر کیفیت زندگی ذهنی (مطالعه‌ی موردی؛ شهر آمل، استان مازندران). مطالعات توسعه اجتماعی-فرهنگی، دورۀ 3، شمارۀ 4، صص ۱۵۷-184.‎
قنبری­نیک، سیف‌الله (۱۳۸۸). آثار و پیامدهای اجتماعی وقف در استان قم. پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبائی، استاد راهنما، جعفر هزارجریبی.
کلانتری، حسین؛ صالحی، احمد؛ رستمی، قهرمان (۱۳۸۹). نقش تاریخی وقف در شکل‌گیری شهر اسلامی. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی- اسلامی، شمارۀ 1، صص ۳۳-43.
محمدی­پور، فاطمه؛ صحرایی بیرانوند، مهدی؛ بیرانوند، شبنم؛ بیرانوند، شکوفه (۱۳۹۷). بررسی رابطۀ رفاه ذهنی پرستاران و رضایت بیماران با نقش میانجی فرسودگی شغلی.
مرتضوی­کاخکی، مرتضی؛ یزدی، حجت­اله (۱۳۸۷). وقف پشتوانه نهادهای علمی در احیای تمدن اسلامی. مجموعه مقالات همایش بین‌المللی وقف و تمدن اسلامی، جلد سوم، تهران، اسوه، صص ۱۶۹-190.
مطعبه­چی، مصطفی (۱۳۸۷). جایگاه وقف در تحولات جامعه ایران: دوره قاجاریه. مجموعه مقالات همایش بین‌المللی وقف و تمدن اسلامی، جلد سوم، تهران، اسوه، صص ۶۵۲-676.
مهدوی، محمدصادق؛ شریفی، منصور (۱۳۸۶). تأملی بر اختلاف پارادایمی روش­های کمی و کیفی در علوم اجتماعی. پژوهشنامه علوم انسانی، 53، صص ۳۸۷- ۴۱۶.
هزارجریبی­دستکی، جعفر؛ صفری­شالی، رضا (۱۳۹۰). رفاه اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه موردی شهر تهران). پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دورۀ 2، شمارۀ 5.
هالس، فایانا؛ همفری، جان (۱۳۷۶). بهبود بهره­وری و فواید آن. ترجمه هور دخت­دانش و سهراب خلیلی­شورینی، تهران: نشر فیروزه.
Abdul-Karim, S (2010). Contemporary shari'ah structuring for the development and management of waqf assets in Singapore (Doctoral dissertation, Durham University).
Ahmad, H (2004). role of zakat and Awqaf in poverty allevation, islamice development bank. islamic research & training institute.
Al-bahussin, S., El, G (2013) .The Impact of Human Resource Management Practices,Organisational Culture, Organisational Innovation and Knowledge Management on Organisational Performance in Large Saudi Organisations: Structural Equation Modeling With Conceptual Framework. International Journal of Business and Management, 8(22), pp. 1-19.
Isa, Z.M., Ali, N., Harun, R (2011).  A Comparative Study of Waqf Management in Malaysia, International Conference on Sociality and Economics Development, IPEDR vol.۱۰,IACSIT Press, Singapore, pp. 561-565.
Axtmann, R (2004). The state of the state: The model of the modern state & its contemporary transformation. International Political Science Review 25, pp. 259-279.
Bäckström, A. Davie, G. Edgardh, N., Pettersson, P (2010). Welfare& religion in 21 stcentury Europe. Volume 1, Configuring the connections.Burlington, VT: Ashgate.
Bak. M (2004). Can Developmental Social Welfare Change an Unfair World? The South African Experience. International Social Work. 47, p. 81.
Bannet. F (2004). Development of social Security. Social Policy Review. University of Bristol. Grear Britain: The Policy Press.
Birnbaum, R (2003). How colleges work: the cybernetics of academic organization and leadership. (H. Arasteh, Trans). Tehran: Institute for Research and planning in Higher Education.(In Persian).
Coffin, B (2000). Where religion & public values meet: Who will contest? In M. Bane, B. Coffin, R. Thiemann (Eds.), Who will provide? The changing role of religion in American social welfare. Boulder, CO: Westview Press.
Creswell, J.W (2005). Educational Research: Planning, Conducting, and Evaluating. Quantitative and Qualitative Research (۲ndedition).
Edgardh, N (2004). Welfare, church & gender in eight European countries. Working paper 1, from the project Welfare & religion in a European perspective.Uppsala: Institute for Diaconal & Social Studies, Edinburgh University Press.
Glaser, B.G., Strauss, A.L (1967). The Discovery of Grounded Theory: Strategies for Qualitative Research. Chicago: Aldine Pub. Co.
Haneef, M.A., Pramanik, A.H., Mohammed, M.O., Bin Amin, M.F., Muhammad, A.D (2015). Integration of waqf-Islamic microfinance model for poverty reduction: The case of Bangladesh. International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 8(2), pp, 246-270.
Hasan, K (2010). An integrated poverty alleviation model combining Zakat, Awqaf andMicrofinance. ۷th International Conference – The Tawhidi Epistemology: Zakat and Waqf Economy, Bangi 2010, University of New Orleans, New Orleans, LA.
Hashim, H., Mazlan, A.R., Abu Bakar, A (2013). The structuring for development and management Waqf properties in Malaysia. Journal of Human Development and Communication (JoHDEC), 2, pp. 45-59.
Heyneman, S.P (2004). Islam and social policy, Vanderbilt University Press.
Krafess, J (2005). The influence of the Muslim religion in humanitarian aid, International Review of the Red Cross, Vol. 87 No. 858, pp. 327-342.
Lipset, S (1996). American exceptionalism: A dou, ble-edged sword. NY: W.W. Norton.
Makdisi, G (1981). The Law of Waqf.” In The Rise of Colleges: Institutions of Learning in Islam and the West. by George Makdisi, pp. 35-74.
Mohd Thas Thaker, M.A.,B. Mohammed, M.O., Duasa, J., Abdullah, M.A (2016). Developing cash waqf model as an alternative source of financing for micro enterprises in Malaysia. Journal of Islamic Accounting and Business Research, 7(4),  pp. 254-267.
Morgan, K (2006). Working mothers & the welfare state: Religion & the politics of work-family in Western Europe & the United States. Palo Alto, CA: Stanford University Press.
Saleem Muhammad, Y (2010). Towards Institutional Mutawallis for the Management of Waqf Properties. Islamic Economics & Finance Pedia (http://www.iefpedia.com), pp. 1-12.
Sami, H (2006). Muslim Philanthropy and Social Security: Prospects, Practices, and Pitfalls. University of Technology, Sydney A paper presented at the 6 th ISTR Biennial Conference held in Bangkok, pp. 9-12 .
Shaikh, S.A., Ismail, A.G., Mohd Shafiai, M.H (2017). Application of waqf for social and development finance. ISRA International Journal of Islamic Finance, 9(1), pp. 5-14.
Weber, M (1956). The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism. London, Unwin.
Yumna, A., Clarke, M (2011). Integrating zakat and Islamic charities with microfinance initiative in the purpose of poverty alleviation in Indonesia. International Conference on Islamic Economics and Finance, Center for Islamic Economics and Finance, Qatar Faculty of Islamic Studies, Qatar Foundation.
Yusuf. A.S (2008). Social Capital and Household Welfare in Kwara State. Nigeria. J. Hum. Ecol. 23.