رتبه بندی شاخص‌های کمّی و کیفی مسکن با کاربست فن دیمتل فازی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری معماری، گروه تخصصی معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استاد گروه هنر و معماری، گروه تخصصی معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 استاد گروه شهرسازی، گروه تخصصی معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

4 دانشیار گروه هنر و معماری، گروه تخصصی معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

10.22103/JUSG.2021.2032

چکیده

تبیین موضوع: تأمین مسکن شهری مناسب به ویژه برای اقشار کم‌درآمد، از مهمترین مسایل و چالش‌های پیش‌روی کشورهای جهان است. تقریباً همه کشورها در این زمینه با معضلات جدی مواجه هستند. از این رو توجه به شاخص‌های مسکن و ارتقاء آنها می‌تواند برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری در این بخش را تسهیل نماید. هدف این پژوهش، رتبه‌بندی شاخص‌های مسکن اقشار کم درآمد است.
روش: مقاله حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی- تحلیلی می‌باشد. برای گردآوری داده‌ها از نظرات خبرگان این رشته که از طریق نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شده بودند، استفاده شد. پس از شناسایی شاخص‌های مؤثر بر شکل‌گیری مسکن از دل پیشینه تحقیق، برای تحلیل وضعیت روابط میان این شاخص‌ها از فن دیمتل فازی بهره‌گیری شد.
یافته ‎ها: در این پژوهش با استفاده از فن دیمتل فازی به رتبه‌بندی شاخص‌های مؤثر بر شکل‌گیری مسکن، پرداخته شد؛ دو مبحث مهم که از دست آوردهای این روش آماری است، یکی اثر گذارترین شاخص، در مقابل اثر پذیرترین شاخص که بر اساس تحلیل ستون D-R و دیگری درجه اهمیت شاخص که از نتیجه تحلیل ستون D+R بدست می آید.
نتایج: نتایج نشان می‌دهد که در طراحی مجتمع‌های مسکونی با تراکم بالا، توجه به تامین امنیت، حفظ حریم خصوصی، طراحی فضاهایی جهت تعاملات اجتماعی ساکنین، ایجاد زمینه مشارکت کاربران، در طرح ها در درجه اول اهمیت رتبه‌بندی شاخص‌ها، از نظر خبرگان قرار دارد؛ لذا استفاده از دستاوردها در برنامه‌ریزی مسکن کم‌درآمدها، می‌تواند به‌ بهبود‌ کیفیت ‌مسکن کنونی، منجر شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


جیلیان­ممتاز، شیوا؛ رفیعیان، مجتبی؛ آقاصفری، عارف (1397).  بررسی مؤلفه­های فردی رضایت­مندی سکونتی در پروژه ها­ی مسکن اقشار کم درآمد (مورد شناسی: مسکن مهر قرقی). فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری انسانی، 29، صص 228-215.
آصفی، مازیار؛ ایمانی، الناز (1395). بازتعریف الگوهای طراحی مسکن مطلوب ایرانی- اسلامی معاصر با ارزیابی کیفی خانه­های سنتی. فصلنامه پژوهش­های معماری اسلامی، 11، صص 75-56.
اجلی، مهدی؛ عظیمی، حسین؛ قاسمیان­صاحبی، ایمان (1394). ارائه رویکرد ترکیبیANP-DEMATELفازی برای تحلیل عوامل فرا سازمانی مؤثر در بروز فساد  اداری و  مالی در  سازمان های  دولتی. نشریه پژوهش­های مدیریت راهبردی، دورۀ 22، شماره 5، صص 51-29.
اسلامی، غلامرضا؛ کامل­نیا، حامد (1393).  معماری جمعی،  از نظریه تا عمل.  انتشارات دانشگاه تهران.
اهری، زهرا و همکاران (1367).  مسکن حداقل. تهران، مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن،  وزارت مسکن و شهرسازی.
بردی، رحیم؛ مرادنژاد، آنا (1394). ارزیابی ویژگی­های کمی و کیفی مسکن در ایران در طی سال­های 1345-1390. مجله پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 20،  صص 50-35.
بهمنی، افشین؛ قائدرحمتی، صفر (1395). ارزیابی مسکن مهر از نظر شاخص­های کیفی مسکن مناسب (نمونه موردی: مسکن مهر 22 بهمن شهر زنجان). نشریه جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، دورۀ 4، شمارۀ 1،  صص 65-47.
پوردیهیمی، شهرام (1394) .  منظر انسانی در محیط مسکونی. نشر آرمان شهر.
پورمحمدی،  محمدرضا (1393).  برنامه­ریزی مسکن. چاپ ششم، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها، انتشارات سمت.
حبیبی، سیدمحسن؛ سعیدی رضوانی، هادی (1384).  شهرسازی مشارکتی کاوشی نظری در شرایط ایران. هنرهای زیبا، شمارۀ 24.
داودپناه، زهره؛ ابراهیم­زاده، محمدباقر (1393). عرضهمسکنملکی؛راهکارمناسب برایحمایتاجتماعیازمسکن. مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه علم وصنعت ایران، صص 21-1.
ذبیحی، حسین؛ حبیب، فرح؛  رهبری­منش، کمال (1390). بررسی رابطه بین میزان رضایت از مجتمع­های مسکونی و تأثیر مجتمع های مسکونی بر روابط انسان. هویت شهر، دورۀ 5، شمارۀ 8، صص 118-103.
راپاپورت، آموس (1391).  فرهنگ،  معماری و طراحی.  ترجمه: برزگر، ماری؛ یوسف نیاپاشا، مجید؛  نشر شلفین.
راپاپورت، آموس (1392).  انسان شناسی مسکن (آموس راپاپورت). ترجمه: افضلیان، خسرو، نشرحرفه هنرمند
رضایی­خبوشان، رضا؛  نعمتی­مهر، مرجان (1394). سنجش کیفیت محیط مسکونی در برنامه مسکن مهر بر اساس نشانگرهای کیفیت زندگی (مورد پژوهش: مسکن مهر شهر جدید پردیس). مجله صفه، دورۀ 25، شمارۀ 69،  صص 70-53.
روستایی، شهریور؛ احدنژاد، محسن؛ راصغری، اکبر؛ زنگنه، علیرضا (1391).  بررسی شاخص­های کالبدی- اجتماعی مسکن در تعیین بلوک­های فقیرنشین با استفاده از مدل تحلیل عاملی(مطالعه­موردی: شهرکرمانشاه). فصلنامه پژوهش­های جغرافیایی انسانی، 81، صص 156-141.
زیاری،کرامت ­ا...؛ پرهیز، فریاد؛ مهدنژاد، حافظ (1389). ارزیابی مسکن گرو­ه­های درآمدی و ارائه برنامه تأمین مسکن اقشار کم­درآمد (نمونه موردی: استان لرستان). فصلنامه پژوهش­های جغرافیایی انسانی، 74، صص 21-1.
سایت وزارت راه و شهرسازی جمهوری اسلامی ایران،  مسکن اجتماعی،  به آدرس    https://www.mrud.ir.  
سلطان­پناه، هیرش؛ حسینی، سعید (1391). کیفیت(QFD) در ارزیابی کیفی پروژه­های ساختمانی (مطالعه موردی: پروژه مسکن مهر سنندج).فصلنامه مدیریت صنعتی دانشکده علوم انسانی، 21،  صص 66-55.
شفیعیان­داریانی، فائزه؛ پورجعفر، محمدرضا؛ قبادی، علیرضا (1393). مفهوم ماندگاری در معماری اسلامی و مقایسه آن با مفهوم پایداری در معماری معاصر.  فصلنامه پژوهش­های معماری اسلامی، دورۀ 2، شمارۀ 4،  صص 48-32.
صارمی،حمید­رضا؛ ابراهیم­پور، ­مریم (1391). بررسی شاخص­های مسکن ایران و جهان (مطالعه موردی: ایران، انگلیس و فرانسه). مجله هویت شهر، 10،  صص 102-91.  
عزیزی، م (1383) . جایگاه شاخص های مسکن در فرآیند برنامه­ریزی مسکن. هنرهای زیبا 17، صص 42-31.
عزیزی، م (1384).  تحلیلی بر جایگاه و دگرگونی شاخص­های مسکن در ایران. هنرهای زیبا 32، صص 34-25.
عزیزی، محمد­مهدی؛ رحمانی، مهرداد  (1393).  ارزیابی کیفیت محیط در مجموعه­های مسکونی اقشار کم درآمد: موردپژوهی مجموعه های مسکونی مهر شهر تاکستان. نشریه صفه، دورۀ 24، شمارۀ 64،  صص 74-61.
علی­الحسابی، مهران؛ یوسف­زمانی، مهرداد (1389).  فرآیند طراحی معماری، تعامل میان طراح و بهره­بردار (مدل­یابی مشارکت در طراحی مسکن­های شخصی­ساز). نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 43.
عینی­فر، علیرضا  (1382).  الگویی برای تحلیل انعطا­ف­پذیری در مسکن سنتی ایران. هنرهای زیبا، 13، صص 77-64.
گال، مردیت؛ بورگ، والتر؛ گال، جویس (1396).  روش­های تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روان‌­شناسی. (جلد اول )، ترجمه جمعی از مؤلفان زیر نظر دکتر احمدرضا نصر اصفهانی. انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. 
مفیدی، مجید؛ کامران کسمایی، حدیثه؛ مفیدی، محمدرضا (1395).  مسکن اجتماعی (تبلور هویت، فرهنگ، پایداری). تهران: علم معمار.
ملکی، سعید (1390). بررسی وضعیت شاخص­های کمی و کیفی اجتماعی مسکن در شهرستان اهواز. فصلنامه علمی پژوهشی فضای جغرافیایی، 36، صص 130-103.
نجاتی،صادق؛ علوی، سیدعلی؛ قائدرحمتی،صفر (1397). تحلیل فقر مسکن شهری از بعد اجتماعی(مطالعه موردی: محلات منطقه 17 شهر تهران). نشریه­ جغرافیای اجتماعی شهری، دورۀ 5، شمارۀ 2، صص 106-88.
نقره­کار، عبدالحمید، حمزه­نژاد، مهدی؛ فروزنده، آیسان (1383). راز جاودانگی آثار معماری (تحلیلی بر نگرش نوگرا و فرانوگرا و رویکردهای فراگیر).  مجله علمی پژوهشی باغ نظر، دورۀ 6، شمارۀ 12، صص 44-31.
نقی­زاده، محمد (1379). ویژگی­های کیفی مسکن مطلوب (مبانی طراحی و رو­ش­های تحصیل آن). نشریه صفه، دورۀ 10، شمارۀ 103،  صص 90-31.
وزارت راه و شهرسازی؛ مشاور شرکت ره­پوساخت شارستان (1393).  ارزیابی طرح مسکن مهر. نشر آذرخش.
هومن، حیدر علی (1395). راهنمای عملی پژوهش کیفی. تهران، انتشارات سمت.
یوسف­زاده، محمدصادق (۱۳۹۵). بررسی طرح مسکن اجتماعی دولت. رویدادهای معماری [نسخه الکترونیکی]. کد خبر:۱۳۸۷۸. برگرفته از سایت https://memari.online/13878/1395/10/19.
Afshar, A., Alaghbari, W., Salleh, E., Salim, A (2012). Affordablr housing design with application of vernacular architecture in Kish Island,Iran.  International Journal of Housing Markets and Analysis, Emerald Group Publishing, 5(1), pp. 89-107.
AlbaFuertes, A., Pieterde, W (2019). The impact of defects on energy performance of buildings: Quality management in social housing developments. Energy Procedia, February 2019, pp. 4357-4362.    
Bordbar, G., Mousavi, M., Moradi, B (2011). Analysis of the training needs of empliyees using fuzzy TOPSIS. Fuzzy DEMATEL (The case of: Suth Khorasan). Studies of Educational planning, 1(1), pp. 105-129.
Duvier, C., Neagu, D., Oltean-Dumbrava, C., Dickens, D (2018). Data quality challenges in the UKsocial housing sector. International Journal of information management 38, pp. 196-200.
Gallent, N., Robinson, S (2011). Local perspectives on rural housing affordability and implications for the localism agenda in England. Journal of Rural Studies, 27(3), pp. 297-307.
Giannetti, B. F., Demétrio, J. C., Agostinho, F., Almeida, C. M., Liu, G (2018).  Towards more Sustainable social housing projects:recognizing the importance of using local resources. Journal of Building and Environment, pp. 187-203.
Karimzadeh, A., Shahryari, S., Keshtkaran, P (2015). The study of low income housing residents satisfaction(case study:comparative effordable housing of Sarvestan and Abadeh-Iran).International Conference Technology,Innovation and Industrial Management, Bari, Italy, pp. 643-650.
Lin, R.J (2013). sing fuzzy DEMATEL to evaluate the green supplychain management practices. Journal of Cleaner Production, 40, pp. 32-39.
Napoli, G., T., Maria, R., Giuffrida, S (2018). Housing Affordability and Income-Threshold in Social Housing policy. 2nd Internatinal Symposium “NEW METROPOLITAN PERSPECTIVE’, pp. 181-186.
Raouf, H; Ghiai, M (2015). Designing housing complexes for low income families based on approach of restoring vernacular Architecture in southern coastal shores of southern in Iran. Eropean online journal of Natural and Social Sciences 2015.
Rapoport, A (1981). Identity and Environment, Cross-cultural perspective. Identity and housing: Cross-cultural perspective, edited by James S.Duncan, Landan, Billing and sons limited.
Serrano, A-J., Jesús Lizana ,M.M-H., ÁngelaBarrios-P (2020). Indoor environmental quality in social housing with elderly occupants in Spain: Measurement results and retrofit opportunities. Journal of Building Engineering .Volume 30.
Umbro, M (2016). Social housing: the environmental sustainability on more dimention. 2nd­Internatinal Symposium “NEW METROPOLITAN PERSPECTIVE’, pp. 252-256
Westaway Margaret, S (2006). A Longitudinal Investigation of Satisfaction with Personal and Environmental Quality of Llife in an Informal South African Housing Settlement. Doornkop, Soweto. Habitat International, Vol. 30.