ارزیابی شاخص های پایداری اجتماعی در محلات منطقۀ پانزده کلان‌شهر تهران

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 گروه جامعه شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 گروه جامعه شناسی، واحد گرمسار سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران، نویسنده مسئول.

3 گروه برنامه ریزی و توسعه دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.22103/JUSG.2020.2027

چکیده

تبیین موضوع: پایداری اجتماعی جزء اساسی از توسعه پایدار و مباحث اجتماعی جزء جدایی ناپذیر طرح های شهری محسوب می شود؛ بنابراین ابعاد پایداری اجتماعی یکی از مهمترین و کلیدی ترین ابزار در برنامه ریزی و سیاست گذاری شهری استفاده می­شود. هدف،  ارزیابی  و تحلیل سطوح برخورداری محلات منطقه 15 (کلان شهر تهران)  از نظر شاخص های اجتماعی  و رتبه بندی محلات است.
روش: پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش، بنا بر ماهیت موضوع توصیفی – تحلیلی می باشد. ابتدا با استفاده از ابزار پرسشنامه داده­های مورد نظر برای شاخص­سازی گردآوری شده و سپس برای برای  تحلیل داده ها از روش تحلیل شبکه ANP استفاده گردیده است. پس از آن جهت رتبه بندی محلات از روش تایپسیس استفاده شد.
یافته‎ها: یافته ها حاکی از آن است که در در بین شاخص های اجتماعی، عدالت اجتماعی با وزن 098/0بیشترین وزن، رضایت از میزان کمی دسترسی به خدمات با وزن 097/0 رتبۀ دوم و اعتماد فردی با وزن 084/0 رتبۀ سوم در بین شاخص­های پایداری اجتماعی  کسب کرده است. در روش تایپسیس مشیریه  رتبۀ اول، ابوذر رتبۀ دوم و خاورشهر  رتبۀ سوم را کسب کردند.
نتایج: در این پژوهش برای رسیدن به پایداری اجتماعی سه مولفه (امنیت، مشارکت و کیفیت زندگی) معرفی شدند. این سه مؤلفه در قالب شش معیار و پانزده زیرمعیار در نظر گرفته شد. در این بین، عدالت اجتماعی رتبۀ اول را کسب کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آزاد ارمکی، تقی؛ مبارکی، مهدی؛ شهبازی، زهره (1391). بررسی و شناسایی شاخص‌های کاربردی توسعه اجتماعی  (با استفاده از تکنیک دلفی). مطالعات توسعه اجتماعی و فرهنگی، دورۀ 1، شمارۀ 1، صص 30-7.
براتی، ناصر؛ تنکابنی، بهاران؛ سلیمان نژاد، محمـدعلی (1389). سنجش پایداری محله شهر آرای تهران با  به کارگیری تلفیقی از معیارهای جهانی و نظر مـردم). نخسـتین  همـایش توسعه شهری پایدار در ایران، تهران.
توسلی، غلامعباس (1374). نظریه­های جامعه شناسی. تهران: انتشارات سمت.
جمعه­پور، محمود؛ نجفی، غلامرضا؛ شفیعا، سعید (1391). بررسی رابطه تراکم و پایداری اجتماعی در مناطق شهرداری تهران. نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دورۀ 23، شمارۀ 4، صص 200-185.
زارنجی، ژیلافرزانه­سادات؛ یزدانی، محمدحسن (1398). تحلیلی بر وضعیت پایداری محلات اسکان غیررسمی شهر اردبیل. فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه­ای، دورۀ 9، شمارۀ 32، صص 32-17.
زبردست، اسفندیار (1389). کاربرد فرآیند تحلیل شبکه‌ای در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای با استفاده از تحلیل شبکه. نشریه هنرهای زیبا معماری و شهرسازی، دورۀ 2، شمارۀ 41، صص 90-79.
سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس (1398). روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: انتشارات آگه.
شفیعا، سعید (1395). بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و توسعه پایدار اقتصاد محله بررسی: فعالان اقتصادی محله غیررسمی شمیران نو. اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران.
ظهیری، هوشنگ؛ جمعه­پور، محمود (1394). ارزیابی نقش طرح ارتقاء کیفی میدان بهارستان تهران در توسعه پایدار شهری. نشریه مدیرت شهری، شمارۀ 41، صص 228-213.
عبدالهی، علی­اصغر؛ رختابناک، شهره (1393). ارزیابی عوامل مؤثر بر پایداری توسعه محله در فرایند برنامه­ریزی شهری(نمونه موردی:محله سنگ سیاه شیراز). نشریه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، دورۀ 5، شمارۀ 17، صص 122-103.
عزیزی، محمدمهدی (1385). محله مسکونی پایدار مطالعه موردی نارمک. نشریه هنرهای زیبا، دورۀ 27، شمارۀ 27، صص 46-35.
فاضلی، محمد (1396). ارزیابی تاثیرات اجتماعی، برنامه‌ها و سیاست‌ها (جامعه شناسان). تهران: انتشارات تیسا.
ملکی، سعید؛ زارعی،جواد؛ شاهرخ زاد، خواجه (1397). ارزیابی شاخص‌‌‌های حکمروایی مطلوب شهری با رویکرد مدیریت محله‌‌محور (موردشناسی: محلات شهر همدان). فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه­ای، شماره 29، صص 74-61.
موسایی، میثم (1388). رابطۀ توسعه اجتماعی و توسعه اقتصادی. راهبرد یاس، شمارۀ 20، 117-96.
نسترن، مهین؛ قاسمی، وحید؛ زرگرزاده، وحید (1392). ارزیابی شاخص­های پایداری اجتماعی با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه (ANP). نشریه جامعه شناسی کاربردی، دورۀ 24، شمارۀ 3، صص173-155.
نوریان، فرشاد؛ عبداللهی ثابت، محمدمهدی (1387). تبیین معیارهـا و شاخص­های پایداری در محله مسکونی. نشریه شهرنگار، دورۀ 9، شمارۀ 50، صص 63-49.
نیازی، محسن؛ فرشادفر، یاسمن (1390). بررسی رابطه میان اعتماد اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی در بین  زنان مناطق شمال  و جنوب تهران. نشریه مطالعات جامعه­شناختی شهری، دورۀ 1، شمارۀ 1، صص 178-147.
Barton C (2004). Sustainable Cities in Developing Countries. Urban Planning and Architecture Research Center: 32.
Bramley et al (2006). What is social sustainability and how do our existing urban forms perform in nurturing it.
Choguill, C, L (2016). Developing sustainable neigh bourhoods. Habitat International, 32: 41-48
Clantonio A (2008). Social sustainability: linkage Research topolicy and pra. Oxford Institute for Sustainable Development (OISD), Oxford Brookes University: 3
Conway, G.R (1987). The properties of agroecosystems. Agricultural Systems, 24, pp. 95–117.
Dexon, C (2009). Measuring Socially Sustainable Urban Regeneration in Europe. Oxford Institute for Sustainable Development (OISD) School of the Built Environment.
Elkington, J (1999). Triple bottom line revolution: reporting for the third millennium. Australian CPA, Vol. 69, p. 75.
Flint, Jim (2009). Neigh borhoods and Community. International encyclopedia of human geography, pp. 354 – 359.
Holmberg, J., Sandbrook, R (1992). Sustainable development: what is to be done?’, in Holmberg. J. (ed.) Policies for a Small Planet, Earthscan, London, pp. 19–38.
http://region15.tehran.ir/Portals/0/aghazadeh/region-img/rahyab100.zip­­
 http://region15.tehran.ir/Portals/0/aghazadeh/region-img/rahyab100.zip
Loala A (2005). Corporatesocial Responsibility and social sustainability. A role for local government, Simon Fraser University: 19
Mackenzie, S (2004). Social sustainability: toward some definition. Hawake Research Institute, University of South AustraliaMagill, South Australia: 1
McElroy, M., Jorna, R.J., Van Engelen, J (2007). Rethinking Social Capital Theory: A Knowledge Management Perspective. Journal of Knowledge Management, 10(5): 124-126.
Mutlak, N., Schwarze, R (2013). Elements of a theory of social sustainability. Taking stock of socialscience approaches, unpublished manuscript
Omann, I., Joachim, Spangenberg, H (2012). Assessing Social Sustainability, the Social Dimension of Sustainability in a Socio-Economic Scenario. Presented at the 7th Biennial Conference of the International Society for Ecological Economics in Sousse (Tunisia).
Porta & Sergio (2001). Formal indicators: Quantifying the contribution of form to urban social sustainability. Polytechnic omilan and CAIRE, Italy: 66.
Power, A (2004). Sustainable Communities and Sustainable Development. London: Sustainable Development Commission.
Raco, M (2007). Building Sustainable Communities, Spatial Policy-place Imaginations and Labor Mobility in Post. War Britain. Bristol: Policy Press.
Seabrooke, W., Yeung, S.C.W., Mayong, Li.F.M (2013). Implementing sustainable urbandevelopment at the operational level (with special reference to Hong Kong and Guangzhou). Habitat International, No. 28, pp. 443- 466.
Terner (1988). Conceptualising Socially Sustainable Development. Paper prepared for DFID and the World Bank.
Wingtz, M (2011). Exploring Social Sustainability. Learning from Perspectives on Urban Development and Companies and Products
Woodcraft, S (2012). Social Sustainability and New Communities: Moving from concept   to   practice   in   the   UK.   ASIA   Pacific   International   Conference   on Environment-BehaviorStudies  Mercure  Le  Sphinx  Cairo  Hotel.Giza,  Egypt, Procedia -Social and Behavioral Sciences, No.68, pp.29-42.
Yu, Tao.,  Qiping, Shen., Geoffrey,  Shi.,  Qian,  Zheng.,  Helen, Wei.,  Wang,  Ge.,  Xu,  Kexi (2017). Evaluating social sustainability of urban housing demolition in Shanghai China. Journal of Cleaner Production, pp. 26-40.