تحلیل فضایی شاخص های مسکن با رویکرد فرم شهری پایدار (مطالعۀ موردی: شهر بابل)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

2 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

3 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

10.22103/JUSG.2020.2018

چکیده

تبیین موضوع: مسکن یکی از عناصر اصلی در شکل گیری ساختار شهر و بستر تحقق عدالت فضایی و اجتماعی در آن است. مهمترین عامل تأثیرگذار در میزان رضایت مندی فرد از سکونت در یک منطقه و نوع زندگی خویش، مسکن و شرایط محیطی آن منطقه است، بنابراین توجه به آن برای تعادل ساختار فضایی شهر و افزایش کیفیت محیط های مسکونی از ضروریات برنامه ریزی شهری به شمار می­رود. هدف از پژوهش حاضر تحلیل فضایی شاخص­های کمی و کیفی مسکن و ارتبط آن با فرم محلات در شهر بابل است.
روش: روش تحقیق مطالعه حاضر توصیفی-تحلیلی و بر اساس هدف کاربردی می باشد. داده هاى خام مقاله از بلوک های آماری شهر بابل استخراج شده و فرم محلات بر اساس لایه های اطلاعات جغرافیایی موجود به دست آمده است. برای تحلیل فضایی شاخص ها، از مدل خودهمبستگی فضاییو شاخص موران و آماره Gi استفاده شده است.
یافته‎ها: یافته های تحقیق نشان داد 36 درصد محلات دارای فرم فشرده بوده و فرم های میانی و پراکنده هر کدام  32 درصد از محلات را در برگرفته­اند. همچنین اکثر شاخص­های مسکن در شهر بابل از خود همبستگی فضایی برخوردار بوده و دارای الگوی خوشه ای می باشند.
نتایج: طبق نتایج حاصل از آمارۀ Gi  شاخص­هایی که نشان­دهنده مطلوبیت مسکن هستند بیشتر در فرم فشرده تشکیل خوشه داده اند و شاخص های نشان دهنده بد مسکنی، بیشتر در فرم میانی و پراکنده متمرکز می باشند. نتایج به دست آمده ضمن توجه به عدالت فضایی در گسترش و توسعه مسکن در بین محلات، ارتباط معنادار شاخص­های مطلوبیت مسکن و فرم فشرده را تأیید می­کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابراهیم زاده، عیسی، موسوی، میرنجف، کاظمی زاده، شمس الله (1390). تحلیل فضایی نابرابری های منطقه ای میان مرزی و مرکزی ایران. فصلنامه ژئوپلتیک، سال هشتم، شماره 1، صص235-214 .
جعفری صمیمی، احمد، علمی، زهرا(میلا)، هادی زاده، آرش (1386). عوامل موثر بر تعیین رفتار شاخص قیمت مسکن. فصلنامه پژوهش های اقتصادی ایران، دوره9، شماره32، صص53-31.
حاتمی نژاد، حسین، سیف الدینی، فرانک، میره، محمد (1385). بررسی شاخص های مسکن غیررسمی در ایران (نمونه موردی: محله شیخ آباد قم). مجله پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره58، صص149-129.
ریاضی، سیدابوالحسن (1381). نقش دولت در برنامه ریزی مسکن، مروری اجمالی بر وضعیت مسکن در ایران طی سالهای 75-1364. مجله اطلاعات سیاسی-اقتصادی، شماره 175و176، ص 233-228.
سامی، ابراهیم و کرباسی، پوران(1396). تحلیلی بر وضعیت مسکن در محلات شهر مراغه با استفاده از مدل های چند معیاره. جغرافیای اجتماعی شهری،‌ دوره 4، شماره 1 - شماره پیاپی 10، بهار و تابستان 1396، صفحه 45-67.
ستارزاده، داوود (1388).  بررسی شاخص های جمعیتی مسکن ایران در سال 1385. فصلنامه جمعیت، شماره67و68، صص80-57 .
سرتیپی پور، محسن (1384). شاخص های معماری مسکن روستایی در ایران. نشریه هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، شماره22، صص51-43.
سرتیپی پور، محسن (1388). بررسی تحلیلی مسکن روستایی در ایران. مجله صفه، دوره19، شماره49، صص60-47.
شکرگزار، اصغر (1385).  توسعه مسکن شهری در ایران. انتشارات حق شناس، رشت
صادقی، الناز(1394). تحلیلی بر نابرابری های مکانی- فضایی محله های شهر ارومیه در برخورداری از شاخص های کمی و کیفی مسکن. پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما ابراهیم سامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه مراغه.
صارمی، حمیدرضا، ابراهیم پور، مریم (1391). بررسی شاخص های مسکن ایران و جهان. مجله هویت شهر، سال ششم، شماره دهم، 102-91.
 طایفی صرآبادی، مهلا و حاتمی نژاد، حسین (1397). تحلیلی بر شاخص های پایداری مسکن(مطالعه موردی: منطقه یک شهرداری مشهد). جغرافیا و برنامه ریزی، شماره 66، 307-327 .
عزیزی، محمدمهدی (1383). جایگاه شاخص های مسکن در فرایند برنامه ریزی مسکن. نشریه هنرهای زیبا، شماره17، 42-31.
عسکری، علی (1390). تحلیل های آمار فضایی با Arc GIS، تهران، سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
فاضلی، نعمت اله (1386). مدرنیته و مسکن(رویکردی مردم نگارانه به مفهوم خانه، سبک زندگی روستایی و تحولات امروزی آن). فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، دوره1، شماره1، صص63-25.
فنی، زهره، دویران، اسماعیل (1387). تأملاتی در مسائل زمین و مسکن. نشریه شهرنگار، شماره50، تهران.
قرخلو، مهدی، کلانتری خلیل آباد، حسین (1385). وضعیت مسکن در بافت تاریخی یزد. مجموعه مقالات همایش برنامه ریزی و مدیریت شهری، مشهد.
کهرانی، محمد (1388). عوامل موثر بر مسائل مسکن در شهر کرد. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم زمین ، دانشگاه شهید بهشتی، استاد راهنما زهره فنی.
لطفی، سهند، بختیاری، هدی(1392). ساماندهی نظام حرکتی در بافت محله های شهری از طریق تحلیل اصل اتصال پذیری در نهضت نوشهرسازی و با بهره گیری از روش چیدمان فضا(مطالعه موردی بافت مرکزی شهر کاشمر). فصلنامه مطالعات شهری، شماره نهم، صص 15-3.
مرادی، نصرت، قنبری، یوسف، ویسی، الهام، بهاری، عیسی، یوسف زاده، ادریس (1394). تحلیلی بر وضعیت نابرابری شاخص های مسکن در مناطق روستایی استان آذربایجان غربی. مجله پژوهش و برنامه ریزی روستایی، سال4، شماره2، شماره پیاپی10، صص65-51 .
ملکی، سعید (1382). بررسی نقش شاخص های اجتماعی در برنامه ریزی توسعه مسکن شهر ایلام. مجله مسکن و محیط روستا، شماره 104، ص 75-60.
ملکی، سعید، شیخی، حجت (1388). بررسی نقش شاخص های اجتماعی مسکن در سطح استان های کشور با استفاده از روش شاخص ترکیبی توسعه انسانی. فصلنامه مسکن و محیط روستا، دوره 28، شماره 127، 107-94.
ویلر استفن ام.(2013)، برنامه ریزی برای پایداری ، ایجاد جامعه زیست پذیر، متعادل و اکولوژیک. (ترجمه محمود جمعه پور و شکوفه احمدی)، تهران، نشر علوم اجتماعی.
Arnott, R (2008). Housing Policy in Developing, Countries: The Importance of the Informal Economy. World Bank, Commission on Growth and Development, P:11.
Boontre, A (2011). Stability Tests of Urban Physical form Indicators: The Case of European Cities. Procedia Social and Behavioral Sciences 21, p: 336-345.
Greg Bamford (2009). Urban Form and Housing Density, Australian Cities and European Models: Copenhagen and Stockholm Reconsidered. Urban Policy and Research, 27:4, 337-356.
Jabareen, Y.R (2006). Sustainable Urban Forms: Their Typologies, Models and Concept. Journal of Planning Education and Research, Vol. 26, No. 1, P: 38-52.
Johnson, E.A (1970). The Organization of Space in Developing Country. Harvard university press.
Knaap, Gerrit-Jan, Song, Yan., Nedovic-Budic, Zorica (2007). Measuring patterns of urban development: New intelligence for the war on sprawl. Local Environment. The International Journal of Justice and Sustainability, 12(3), 239–257.
Lawrence, D et al )2004(. Obesity Relationships with Community Design Physical Activity and Time Spent in Cars. American Journal of Preventive Medicine,(27):87-96.
Maliene, V., Mayls, N (2009). High-Quality Housing a Key Issue in Delivering Sustainable Communities. Building and Environment, P: 426-444.
Mills, L (1991). Understanding national and regional housing trends. FRB Philadelphia Business, Review September: P:15-23.
Mulliner, E., Maliene, V (2015). Criteria for sustainable housing affordability. In Environmental Engineering. Proceedings of the International Conference on Environmental Engineering. ICEE (Vol. 8, p. 966). Vilnius Gediminas Technical University, Department of Construction Economics & Property.
Schwartz, Alex.F .(2006). Housing Policy in the United states. Routledge : Taylor& Francis Grop,Newyork,LONDON.
Schwarz, N (2010). Urban Form Revisited-Selecting Indicators for Characterizing European Cities. Landscape and Urban Planning 96, P:29-47.
Song, Y., Rodriguez, D.A )2005.( The measurement of the level of mixed land uses: A synthetic approach. Carolina Transportation, Program, Carolina.