مدلسازی تأثیرات فقر شهری بر ساختار فضایی-کالبدی بافت های فرسوده (مطالعۀ موردی: شهر ایذه)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

2 دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

10.22103/JUSG.2020.2019

چکیده

تبیین موضوع: فقر شهری یکی از مشکلات اصلی در بافت‌های فرسوده می‌باشد که امروزه این دو موضوع باهم عجین شده اند و ساختار نامناسب شهری را به وجود آورده­اند. هدف این مقاله، بررسی تأثیرات فقرشهری بر ساختار فضایی-کالبدی بافت­های فرسوده در شهر ایذه است.
روش: روش انجام پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی بوده که اطلاعات آن از طریق مطالعات کتابخانه­ای و از طریق تکمیل پرسشنامه جمع­آوری گردیده ­است، جامعه آماری پژوهش خانوارهای ساکن در محلات بافت فرسوده شهر ایذه با حجم نمونه مورد می­باشد. و جهت تجزیه و تحلیل داده­ها از رویکرد آماری مدل­سازی معادله­های ساختاری(SEM)  و آزمون تحلیل عاملی تأییدی دو عاملی مرتبۀ اول استفاده شد.
یافته‎ها: تحلیل یافته های منتج از مدل سازی معادلات ساختاری بیانگر این است که از بین شاخص های موردسنجش، در بین مولفه­های تشکیل­دهنده فقر شهری، شاخص اقتصادی که نقش بسیار مهمی در ساختار کالبدی- فضایی بافت فرسوده شهر ایذه داشته است با کاهش این شاخص ، ساختار کالبدی- فضایی دچار افزایش نارسایی شده است. همچنین با بررسی گویه­های مهاجرت و  انتخاب ناحیه برای زندگی توسط ساکنین و همسایه ، رضایت از همسایگان غیر بومی در ناحیه، مهاجرین غیر بومی و بهبود وضعیت فضایی و کالبدی نشان می­دهد که دلیل اصلی ساکنین و مهاجرین در انتخاب محله برای سکونت، همسطح بودن همسایگان از نظر اقتصادی و درآمدی است.
نتایج: نتایج حاصل از معادله معادلات ساختاری نشانگر این است که بین مؤلفه­های فقر شهری با مؤلفه­های ساختار کالبدی- فضایی بافت فرسوده شهری رابطه معناداری وجود دارد. بنابراین جهت انجام اقدامات لازم نیازمند توجه جدی مدیران و برنامه­ریزان شهری و منطقه­ای است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اسدی عزیزآبادی، مهسا؛ زیاری، کرامت­الله، وطن خواهی، محسن (1398). تبیین راهبردهای تاب­آوری در بافت­های فرسوده شهری(نمونه موردی: بافت فرسوده شهرکرج). فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، سال 10، شماره پیاپی 39، صص 49- 33.
اکبری ارمکی ، زکیه (1391). استفاده از سازوکار تجدید شهری برای حیات مقابله با فقر در شهر ها (نمونه موردی: یکی از مناطق شهر تهران)، استاد راهنما دکتر دانشپور، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی.
امینی فسخودی، عباس؛ هادی­نژاد؛بهجت (1391). سنجش اثربخشی سازمانی با رویکرد مدل سازی معادله های ساختاری. مجله پژوهش های مدیریت در ایران، دوره 16، شماره 3، صص 20-1.
بزرگوار، علیرضا؛ زیاری، کرامت الله؛ تقوایی، مسعود(1396). سنجش مکانی پهنه­های فقر شهری در شهرهای جدید(مورد مطالعه: شهر جدید هشتگرد). فصلنامه مجلس و راهبرد سال بیست و چهارم، سال 24، شماره نود دو، صص 27-5.
پورتر کارونی، محمد؛ شارع­پور، محمود(1399). فقر شهری در ایران؛ فراتحلیل و یک مرور نظام­مند، مطالعات ساختار و کارکرد شهری.سال هفتم، شماره­ی بیست و دو، صفحات 79 – 61.
چارانی، فراز؛ امانی، نیما(1398). مدیریت استراتژیک در باززنده­سازی بافت فرسوده از دیدگاه توسعه پایدار: مطالعه موردی شهر رشت.مطالعات طراحی شهری و پژوهش­های شهری سال دوم، شماره 5 (پیاپی: 8)، 37- 27.
حبیبی، کیومرث؛ پوراحمد، احمد؛ مشکینی، ابولفضل ( 1386 ). بهسازی و نوسازی بافتهای کهن شهری. چاپ 1، دانشگاه کردستان، 350 ص.
حیدری سورشجانی، رسول؛ غلامی، یونس، موسوی، مهدی(1396). بررسی تأثیرات فقر شهری بر ساختار فضایی-کالبدی بافت قدیمی شهرها (مطالعۀ موردی: محلات سلطان میراحمد و درب اصفهان شهر کاشان). دو فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیای اجتماعی شهر، سال 4، شماره پیاپی 11، صص 68- 47.
خزایی، مصطفی؛ رضویان، محمدتقی(1398). بافت فرسوده؛ فرصت یا تهدید مدیریت شهری (نمونه موردی: بافت فرسوده شهر نهاوند). آمایش محیط، شماره 46 ،صص 125- 101.
روستایی، شهریور؛ اصغری زمانی،اکبر؛ زادولی، فاطمه(1397). شناسایی مؤلفه­های تأثیرگذار بر گستره­ی فقرشهری(مطالعه­ی موردی: محله­­ی آخماقیه­ی تبریز).پژوهش­های جغرافیای برنامه­ریزی شهری، دوره­ی6، شماره­ی 1، صص 91-111.
زنگانه، احمد؛ تلخابی، حمیدرضا؛ گازرانی،فریدون؛ یوسفی فشکی، محسن(1394). گستره­های فضایی فقر شهری اراک. نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، سال دوم، شماره 1، صص 107-93.
فرهادی‌خواه، حسین؛ حاتمی‌نژاد، حسین؛ شاهی، عارف؛ ظفری، سعید (1396). تحلیل فضایی فقر شهری در سطح محله‌ها (نمونه‌پژوهی: شهر مشهد). مجله اقتصاد شهری، دوره 2، شماره 2، صص 17-36.
قاسمی، وحید (1389). مدل سازی معادله ساختاری با کابرد Amos Graphics، انتشارت جامعه شناسان، تهران.
لطفی، صدیقه؛ حسنعلی­زاده، میلاد (1399).  تحلیل فضایی فقر شهری در فضاهای شهری(مطالعه موردی: شهر نورآباد). پژوهش­های دانش زمین، سال یازدهم، شماره 41، صص 168-152.
موحد، علی ؛ ولی نوری، سامان (1396).  تحلیل پویایی فقر شهری در کلان شهر تهران 90-1375. فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، سال چهارم،  شماره  سوم، پیاپی 15،  صص 50-37.
موحد، علی ؛ ولی نوری، سامان؛ حاتمی­نژاد، حسین؛ زنگانه، احمد ؛ کمانرودی کجوری، موسی (1395).  تحلیل فضایی فقر شهری در کلان شهر تهران. فصلنامه علمی پژوهش و بین المللی انجمن جغرافیای ایران ، سال پانزدهم،  شماره  سوم، پیاپی 55،  صص 36-19.
موسوی، مهدی (1394). بررسی تأثیرات فقرشهری بر ساختار فضایی-کالبدی بافت­های فرسوده، نمونه­موردی؛محلات قدیمی سلطان­میراحمد و درب­اصفهان در شهرکاشان، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما دکتر حیدری سورشجانی، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشگاه کاشان.
مهندسین مشاور طراحی و معماری بافت (1388). پروژه های بهبود بافت مشکل در میناب. وزارت مسکن و شهرسازی و تهران ، ایران.
نیک­پور، عامر؛ لطفی،صدیقه؛ حسنعلی­زاده، میلاد (1398). تحلیل فضایی فقر شهری با روش تحلیل عاملی. فصلنامه علمی برنامه­ریزی فضایی(جغرافیا)، سال نهم، شماره اول ،پیاپی 32، صص  103-124.
Baharoglu, D., Kessides, Ch (2002). Urban poverty. A Sourcebook for Poverty Reduction Strategies, Chapter 16.
Baker, J (2009). Meeting the Challenge of Urban poverty and Slums, The World Bank.
Christiaensen, L., De Weerdt, J., Kanbur, R (2015). Urbanization and Poverty Reduction: The Role of Secondary towns in Tanzania, Prepared for The Planning Commission, President’s Office, Tanzania.
Duclos, J.Y., Araar, A.K (2006). Poverty and equity: measurement, policy and estimation with DAD, Springer Science & Business Media, New York, 394 p.
Guo, Y., Chang, Sh. S., Sha, F., Yip, P.S.F (2018). Poverty concentration in an affluent city: Geographic variation and correlates of neighborhood poverty rates in Hong Kong, journals PLOS.
https://www.amar.org.ir.1395.
Mehta, D (1994). Urbanization of Poverty, Habitat debate, Urban Management Programme.
Peerapun, W (2012). Participatory Planning Approach to Urban Conservation and Regeneration in Amphawa Cummunity, Social and Behavioral Sciences, 36: 243.
Simler, K., Harrower, S., Massingarela, C (2003). Estimating poverty indices from simple indicator surveys, in conference on Growth, poverty reduction and human development in Africa, Centre for the Study of African Economies, University of Oxford.
United Nations (2007). Indicators sustainable development: Guidelines and Methodologies, third edition, New York.
Webster, Ch., Fulong, W., Fangzhu, Zh. Chinmoy, S (2016). Informality, Property Rights, and Poverty in China~s “Favelas”, World Development, Vol. 78(17), p.461
Widiati, I.R (2017). Application of GIS in The Spatial Analysis to Assessing the Infrastructure Dynamics of Slum in Papua, Indonesia, Informatics and Computing (ICIC),2017 Second International Conference on, pp. 1-6.
World Bank (2002). a sourcebook for Poverty Reduction Strategies (Vol. 2): Macroeconomic and sectoral approaches,Washington, D.C.