ارزیابی و تحلیل شاخص های طرد اجتماعی در فضای شهری (مطالعۀ موردی: منطقۀ 12 شهرداری تهران)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

3 استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی، ایران

10.22103/JUSG.2020.2016

چکیده

تبیین موضوع: یکی از پیچیده ­ترین پدیده­ های اجتماعی در شهرهای امروزی، نابرابری است. این نابرابری در فضای شهری منجر به بروز مسائل و مشکلاتی به ویژه در کلانشهرها شده است. یکی از این مسائل و مشکلات طرد اجتماعی برخی از شهروندان در فضای شهری می­باشد. هدف از این مقاله بررسی وضعیت فضای شهری از نظر شاخص های طرد اجتماعی است.
روش: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش، بنا بر ماهیت موضوع توصیفی ـ تحلیلی می­باشد. ابتدا با استفاده از ابزار پرسشنامه داده­های مورد نظر برای شاخص­ سازی گردآوری شده و سپس برای وزن­بندی شاخص ­های طرد اجتماعی از روش آنتروپی شانون استفاده گردید. پس از آن محله ­های هدف بر اساس مدل کوپراس رتبه بندی و سطح بندی شده و از طریق نقشه در نرم افزار ArcGIS تحلیل فضایی می­شوند.
یافته ها: با توجه به شاخص ­های طرد اجتماعی از مجموع 13 محله، ساکنان 4 محله منطقه که همگی در بخش شمالی منطقه قرار دارند به خاطر بافت اجتماعی، وضعیت اقتصادی و دسترسی به ساختار قدرت سیاسی، دچار طرد اجتماعی نیستند. در حالی که محله­های بازار، امامزاده یحیی، سنگلج و هرندی که بیشترین جمعیت و مساحت را دارند و هسته قدیمی و مرکزی شهر تهران را تشکیل می­دهند از نظر ابعاد اجتماعی ـ فرهنگی، اقتصادی ـ ساختاری و سیاسی ـ مدنی دچار طرد اجتماعی شدیدی هستند و 5 محله دیگر منطقه از نظر طرد اجتماعی در وضعیت متوسط قرار دارند
نتایج: بررسی و شناخت مفهوم و شاخص ­های طرد اجتماعی و ارزیابی آن­ها در فضای شهری منطقه 12 شهرداری تهران نشان می­دهد، با اینکه این منطقه از حیث موقعیت جغرافیایی در قلب شهر تهران واقع شده، اما امکان فراهم آوردن فرصت­ها و موقعیت­ های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی برای تمامی ساکنان خود نیست و برخی از محله ­های آن فضاهای طرد شده محسوب می ­شوند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


حمیدیان، اکرم (1395). تبیین پدیده طرد اجتماعی در بین گروه­های مهاجر شهر اصفهان با تاکید بر نابرابری اجتماعی اقتصادی. رساله دکتری رشته جامعه شناسی به راهنمایی ابراهیم انصاری و محمد جواد زاهدی مازندرانی، دانشگاه پیام نور. تهران.
زیبرا، مارتین (1385). نظریه های جامعه شناسی طردشدگان اجتماعی. ترجمه سید حسن حسینی، نشر آن، تهران 210ص.
سبکتکین ریزی، قربانعلی؛ موسی­زاده، ایوب (1395). بررسی جامعه شناختی رابطه بین کیفیت زندگی و طرد اجتماعی (مورد مطالعه: ساکنان منطقه 18 شهر تهران). فصلنامه راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال ششم، شماره 23، تابستان. صص 253-221.
غفاری، غلامرضا؛ امیدی، رضا (1390). گذار از دستگاه مفهومی فقر به سازه رانده شدگی اجتماعی. دوفصلنامه سیاسی ـ اقتصادی، شماره 285، پاییز. تهران. 237-222.
کاستلز، مانوئل (1382). عصر اطلاعات پایان هزاره. مترجم احمد علیقلیان و افشین خاکباز، طرح نو.تهران. 530ص.
گیدنز، آنتونی (1395). راه سوم. مترجم منوچهر صبوری،چاپ سوم تهران. نشر شیرازه.177ص.
ماهدشتی، میثم (1391). تجربه طرد اجتماعی در شهر کرمانشاه (مطالعه موردی: تجربه لک­ها). پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جامعه شناسی به راهنمایی کمال خالق پناه، دانشگاه سنندج. کردستان
مهندسان مشاور باوند (1385). طرح تفصیلی منطقه 12.  شهرداری تهران.
مدنی­پور، علی (1395). طراحی شهری، فضا و جامعه. ترجمه بهناز امین زاده و راضیه رضابیگی، نشر دانشگاه تهران، تهران.324ص.
مدنی قهرفرخی، سعید (1394). ضرورت مبارزه با پدیده فقر و نابرابری در ایران. نشرآگاه. تهران. 462ص.
Aalbers, M (2011). Place, exclusion, and mortgage markets. Wiley-Blackwell.
Atkinson R., Davoudi, S (2000). The concept of social exclusion in the European union: Context, development and possibilities. Journal of Common Market Studies 38(3): 427-448
Atkinson, A.B (1998). Social exclusion, poverty and unemployment. In A.B. Atkinson & J. Hills (eds), Exclusion, Employment and Opportunity. CASE Paper number 4, London: Centre for Analysis of Social Exclusion
Barnes, M (2005). Social Exclusion in GreatBritain. An Empirical Investigation and Comparison with the EU. Alder shot Publisher: Ashgate Publishing Limited.
Barnes, M (2002). Social Exclusion and the Life Course, in M. Barnes, C. Heady, S. Middleton, J. Millar, F. Papadopoulos, G. Room and P. Tsakloglou (eds), Poverty and Social Exclusion in Europe, Edward Elgar, Cheltenham.
Davoudi, D., Atkinson, R (1999). Social Exclusion and the British Planning System, Planning Practice & Research, Vol. 14, No. 2, 225-236
Devicienti, F., Poggi, A (2011). Poverty and Social Exclusion: Tow Side of the Same CoinPoverty and social exclusion: two sides of the same coin or dynamically interrelated processes, Applied Economics, 43:25,pp 3549-3571.
Duffy, K (1995). Social Exclusion and Human Dignity in Europe, Council of Europe, Strasbourg.
Galster, G., Hedman, L (2013). Measuring Neighbourhood Effects Non-experimentally: How Much Do Alternative Methods Matter? Housing Studies, Housing Studies, 28:3, 473-498
Gordon, D (2007). History and Development of Social Exclusion and Policy, in Abrams, D, Christian, J, Gordon, D(eds) Multidisciplinary Handbook of Exclusion Research Social, John Wiley and Sons Ltd, United Kingdom
Harms, E (2016). Urban Space and Exclusion in Asia, Annual Review of Anthropology Vol. 45: 45-61 
Kanwal, Z., Ather, A., Tasneem, Zafar., Bilal, M.Y (2018) Marginality and social exclusion in Punjab, Pakistan: A threat to urban sustainability. Sustainable Cities and Society , Vol. 37, pp 203-212
Levitas. R, Pantazis. C, Gordon, D (2006) Poverty and Social Exclusion in Britain, Bristol, The Policy Press.
Madanipour, A (2011). Social exclusion and Space. In: LeGates R and Stout F (eds) City Reader, 5th ed. London: Routledge, pp. 186-194.
Madnipour, A. Shucksmith, M. Talbot, H (2015). Concepts of poverty and social exclusion in Europe. Local Economy, Vol. 30(7). 721-741
Maghsoodi ,A. Abouhamzeh,G. Khalilzadeh, M.  Zavadskas, E (2018). Ranking and selecting the best performance appraisal method using the Multimoora approach integrated Shannon’s entropy. Frontiers of Business Research in China. (12)1. pp 2-21
Manley, D.,  Van Ham, M.,  Doherty, J (2012). Social mixing as a cure for negative neighbourhood effects: Evidence-based policy or urban myth? Mixed Communities: Gentrification By Stealth? Bristol, England: Policy Press
Marcuse, P., Kempen, R (2000). Globalizing cities:a new spatial order. Oxford: Blackwell
Millar, J (2007). Social Exclusion and Social Policy Research: Defining Exclusion, in Abrams, D, Christian, J, Gordon, D(eds) Multidisciplinary Handbook of Exclusion Research Social, John Wiley and Sons Ltd, United Kingdom
Nowosielski, M (2012). Challenging Urban Exclusion? Theory and Practice, Journal Polish Sociological Review. No. 179, pp. 369-383
Room, G., ed (1995). Beyond the Threshold: the Measurement and Analysis of Social Exclusion. Bristol: The Policy Press.
Sen, A (2000). Social Exclusion: Concept, Application, and Scrutiny, Social Development Papers No. 1 , Office of Environment and Social Development Asian Development Bank
SEU-Social Exclusion Unit (1997). Social Exclusion Unit: Purpose, work priorities and working methods, The Stationery Office, London.
Silver, H (1994). Social Exclusion and Social Solidarity: Three Paradigms, International Labour Review 133(5-6): 531-578.
Social Exclusion Unit (2010). Tackling Social Exclusion: Taking Stock and Looking to the Future. Social Exclusion and Ethnic Groups: The Challenge to Economics Social Exclusion Unit (SEU). London
Tsakloglou, P., Papadopoulos, F (2002). Aggregate level and determining factors of social exclu­sion in twelve European countries. Journal of European Social Policy, 12(3), 211-226.
UNDP (2011). Beyond Transition, Towards Inclusive Societies. Regional Human Development Report  ,United Nations Development Programme. Bratislava
United Nations (2016). Leaving no one behind: the imperative of inclusive development, Report on the World Social Situation 2016, Department of Economic and Social Affairs, United Nations New York
Walker, A., Walker, C (1997) vided Britain: the Growth of Social Exclusion in the 1980s and 1990s. Published by Child Poverty Action Group. London
Wessels, B., Miedema, S (2002) Towards understanding situations of social exclusion, in Steinert and Pilgrim welfare policy from below: struggles against social exclusion in Europe, Aldershot, Ashgate
Wu, J., Li, P., Qian, H )2015(. On the sensitivity of entropy weight to sample statistics in assessing water quality statistical analysis based on large stochastic samples. Journal of Environmental Earth Science. 74, pp.2185-2195
Yekkalam, N (2012). Patterns and risk factors of social exclusion among older people in India, UMEA University Thesis,
Zaami, M (2012). Experiences of Socio-Spatial Exclusion Among Ghanaian Immigrant Youth in Toronto: A Case Study of the Jane-Finch Neighbourhood (Spine Title: Socio-Spatial Exclusion among Ghanaian Immigrant Youth). The School of Graduate and Postdoctoral Studies Western University London, Ontario, Canada.