مطالعۀ تطبیقی تغییر اقلیم و چالش های امنیتی بحران آب در شهرهای دو حوضۀ آبریز مرکزی و دریاچۀ ارومیه

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیای سیاسی و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استادیار گروه جغرافیای سیاسی و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 دانشیار گروه جغرافیای سیاسی و عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

4 دانشجوی مقطع دکترای جغرافیای سیاسی پردیس کیش دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.22103/JUSG.2020.2010

چکیده

تبیین­موضوع: اثرات اقلیمی بر بحران آب و ایجاد چالش­های متعدد به دلیل اینکه سطوح مختلف جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد و گستره آن شهرهای زیادی را دربرمیگیرد، نیاز به بررسی دقیق دارد. در صورت شناخت ابعاد مختلف و چگونگی وقوع آن می­توان از بروز خسارت جلوگیری کرد.
روش: این تحقیق با روش پیمایشی و استفاده از ابزار پرسشنامه، مطالعه تطبیقی چالش­های امنیتی بحران آب در شهرهای دو حوضه­آبریز دریاچه ارومیه و مرکزی را از لحاظ ریشه­ها و سبب­ها، مقیاس جغرافیایی رخدادها، ماهیت چالش­ها انجام داده است.
یافته­ها: میانگین مجموع نظر پاسخگویان در بخش مقیاس جغرافیایی رخدادها به ترتیب برای حوضه­آبریز مرکزی و دریاچه ارومیه 08/29 و 47/31 است که در شهرهای هر دو حوضه مقیاس رخداد چالش ­ها، محلی می­باشد. در ارتباط با ماهیت چالش­ها، میانگین مجموع نظر پاسخگویان به ترتیب برای حوضه­آبریز مرکزی و دریاچه ارومیه 64/22 و  49/23 می­باشد و ماهیت چالش­ها در این شهرها مدیریتی، اجتماعی، زیست محیطی و سیاسی است. در ارتباط با سبب­های چالش­ها، مجموع نظر پاسخگویان به ترتیب برای حوضه­آبریز مرکزی و دریاچه ارومیه 40.68 و 44.33  است که در شهرهای حوضه آبریز ارومیه عوامل انسانی- مدیریتی و در شهرهای حوضه آبریز مرکزی عوامل طبیعی سبب­های چالش­ها هستند.
نتایج: تغییرات اقلیمی و شکل­گیری بحران آب، جوانب مختلف زندگی ساکنین شهرهای حوضه آبریز مرکزی و دریاچه ارومیه را تحت تأثیر قرار داده است. ظرفیت بحران زایی پیامدهای امنیتی ناشی از بحران­های اقلیمی به دلیل تاثیرگذاری در حوزه­های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، لزوماً محدود به شهرهای حوضه آبریز مرکزی و ارومیه نبوده، بلکه فراتر از مرزهای جغرافیایی آنها و در مقیاس بزرگتر می­تواند امنیت این شهرها را تحت تاثیر قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابراهیمی، رضا؛ مهدوی نژاد، الهام (1396). مدلسازی دورنمای رابطه میانگین دما و درجه روز سرمایش وگرمایش سالانه ایران. فصلنامه اندیشه جغرافیایی دوره 9، شماره 17 پاییز و زمستان، صفحه 79-98.
احمدی، محمد؛ عزیزی، قاسم؛ پرویز کردوانی؛ احمدی، حمزه (1398). پیش‌نگری اثرات تغییر اقلیم بر درجۀ روزهای نیاز سرمایشی و گرمایشی در ایستگاه‌های منتخب استان ایلام. فصلنامه پژوهش های جغرافیای طبیعی، پیاپی ۱۰۸ دوره تابستان.
بای، یارمحمد (1384). هیدروپلیتیک رودهای مرزی ایران. تهران: انتشارات مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر.
براتیان، علی، رحیم زاده، فاطمه (1387). پارامترهای مؤثر بر تغییر اقلیم. نشریه نیوار، شماره ۳۷.
جعفری شندی، فاطمه؛ سعید جهانبخش اصل؛ مجید رضایی بنفشه؛ مسعودیان، سیدابوالفضل (1397). بررسی تغییرات زمانی تبخیر- تعرق واقعی و ارتباط آن با دما و بارش در استان آذربایجان شرقی با استفاده از فرآورده دورسنجی مودیس تررا. پژوهش های جغرافیای طبیعی دوره 50 زمستان 1397 شماره 4 ، پیاپی 106.
چکشی، بهاره (1391). بررسی تغییرات اقلیمی و پدیده گرمایش جهانی و تاثیر آن بر اکوسیستم های زیستی کره زمین. اولین همایش ملی بیابان، تهران، مرکز تحقیقات بین المللی بیابان دانشگاه تهران.
خواجه­الدین، سیدجمال­الدین، پورقیومی، حسین، اقبالی، انیس (1390). سدهایزیرزمینیوراهکارها، چهارمین کنفرانس مدیریت منابع آب ایران، تهران:  دانشگاه صنعتی امیرکبیر.
ذوالفقاری، حسن؛ رحیمی، حمید؛ اوجی، روح الله (1396). ارزیابی اثر تغییر اقلیم بر درجه روزهای گرمایشی و سرمایشی ایران. فصلنامه جغرافیا و پایداری محیط، دوره 7، شماره 1 ، پیاپی 22.
رومی، فرشاد (1387). امنیت نظام بین الملل در پرتو تغییرات آب و هوایی. فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و دوم، شماره 3، دوره پاییز، صص 755-788.
شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور (1397). آمار و ارقام مربوط به تولید و فروش آب شرب در کشور. تهران.
علی بابایی، غلامرضا (۱۳۹۲). فرهنگی دیپلماسی و روابط بین الملل. تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
کاویانی راد، مراد؛ نصرتی، حمید رضا؛ ساسان پور، فرزانه (1398).واکاوی مفهوم امنیت آب از منظر جغرافیای سیاسی. فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک، دوره اول، صص 59- 23.
لطفی، حیدر، نامی، محمد حسن، حسن پور، جعفر؛ بحیرایی، حمید (۱۳۹۰). امنیت زیست محیطی و سیاست گذاری امنیت ملی. فصلنامه نگرش های نو در جغرافیای انسانی، سال سوم، شماره چهارم، صص ۱۴۴-۱۲۱.
محمدجانی، اسماعیل؛ یزدانیان، نازنین (۱۳۹۳). تحلیل وضعیت بحران آب در کشور و الزامات مدیریت آن. فصلنامه روند، سال بیست و یکم، شماره های ۶۵ و ۶۶، صص ۱۴۴-۱۱۷.
مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی (1397). بررسی آخرین وضعیت آب شرب در کشور از جنبه های مختلف. معاونت پژوهشهای زیربنایی و امور تولیدی دفتر: مطالعات زیربنایی، کد موضوعی: 250، شماره پیاپی: 16231
مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی (1396). بررسیبحرانآبوپیامدهایآندرکشور. معاونت پژوهش­های زیربنایی و امور تولیدی دفتر: مطالعات زیربنایی، کد موضوعی: 250، شماره پیاپی: 15608.
نادری، مسعود (1394). بحرانکمآبیوامنیتملیجمهوریاسلامیایران. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته روابط بین الملل، دانشگاه رازی کرمانشاه.
نوری ثانی، علی (1395). پیامدهای اجتماعی بحران آب و ضرورت سدسازی؛ فصلنامه مهندس مشاور، پیاپی ۷۲.
ویسی، هادی (1395). نیاز آبی و پیامدهای بحران آب در استان کرمان. مجله جغرافیا، دوره 14، شماره 50، صص283-307.
Antel, J.M. (2010). Adaptation of agriculture and food system to climate change: policy issues, Resources for the future, issue brief 10-30, pp. 12.
Anwar, M.R.; Liu, D.L.; Farquharson, R.; Macadam, I.; Abadi, A.; Finlayson, J.; Wang, B. and Ramilan, T. (2015). Climate change impacts on phenology and yields of five broadacre crops at four climatologically distinct locations in Australia, Agricultural Systems, 132: 133-144
Cook C, Bakker K (2012). Water security: debating an emerging paradigm. Glob. Environ. Change 22, 94–102. (doi: 10.1016/j.gloenvcha.2011.10.011).
Feng, S.; Hu, Q.; Huang, W.; Ho, C.H.; Li, R. and Tang, Z. (2014). Projected climate regime shift under future global warming from multi-model, multi-scenario CMIP5 simulations, Global and Planetary Change, 112: 41-52.
Fu, L.; Zhao, Y.; Xu, Zh. and Wu, B. (2015). Spatial and temporal dynamics of forest aboveground carbon stocks in response to climate and environmental changes, Soils Sediments, 15(2): 249-259.
Gleick P. H. and Heberger M. (2014Water and Conflict: Events، Trends، and Analysis، The World’s Water Volume 8.
Gleick, Peter H (1993). The Implications of Global Climate Changes for International Security. at: www.pacinst.org/about_us/staff_board/gleick/gleick_cv_public_7-04.pdf.
Halden, Peter (2015). The Geopolitics of Climate Change. Challenges to The International System, Translation by Ali Valigolizadeh & Mahdi Karimi, University of Maragheh Publications
Mancosu N, Richard LS, Gavriil K, Donatella S (2015) Water scarcity and future challenges for food production. Journal of Water (7):975-992
Mischke, S.; Aichner, B.; Diekmann, B.; Herzschuh, U.; Plessen, B.; Wünnemann, B. and Zhang, C. (2010). Ostracods and stable isotopes of a late glacial and Holocene lake record from the NE Tibetan Plateau, Chemical Geology, 276(1-2): 95-103.
SFG (2014) Water and violence Crisis of Survival in the Middle East، Mumbai: Strategic Foresting Group.
Singels, A.; Jones, M.M.F.; Ruane, A.C. and Thorburn, P. (2014). Predicting climate change impacts on sugarcane production at sites in Australia, Brazil and South Africa using the Canegro model, Sugar Tech, 16(4): 347-355. (also published in Int. Sugar J., 115: 874-881.
Yang, X.; Ch., C.; Luo, Q.; Li, L. and Yu, Q. (2011). Climate change effects on wheat yield and water use in oasis Cropland, International Journal of Plant Production, 5: 1.