سنجش زیست پذیری بافت‌های شهری با تأکید بر پایداری اجتماعی (مطالعۀ موردی: محلات اسکان غیررسمی شهر همدان)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسنده

استادیار گروه جغرافیا دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

تبیین موضوع: پایداری اجتماعی به طور کلی با ابعاد کیفی همراه بوده و توأم با آن مفاهیم مشارکت، اعتماد، امنیت، انسجام و کیفیت زیستی را با خود عجین ساخته است. بررسی این مفهوم در محلات با ماهیت اسکان غیررسمی به دلیل رواج الگوی مداخله شهر­مدار، شهروند­گرا و پایدار بیش از پیش اهمیت یافته است. این مقاله باهدف بررسی زیست­پذیری در ابعاد پایداری اجتماعی و سنجش ظرفیت پایداری اجتماعی بافت‌های اسکان غیررسمی در نمونه موردی شهر همدان نگارش یافته است.
روش: روش تحقیق در مقاله حاضر توصیفی- تحلیلی بوده که با استفاده از روش کتابخانه‌ای و میدانی داده‌های مورد نیاز گردآوری شده است. شاخص‌های پژوهش شامل سه مؤلفه مشارکت، امنیت و کیفیت زندگی می‌باشد. جامعه آماری پژوهش خانوارهای ساکن در محلات اسکان غیررسمی شهر همدان با حجم نمونه 360 مورد می‌باشد. روش تحلیل با استفاده از آماره‌های میانگین، واریانس و پیرسون، تی تک نمونه‌ای و تی زوجی انجام یافته است. روایی پژوهش حاصل مطالعات مبانی نظری و پایایی پژوهش با استفاده از آلفای کرونباخ برابر با 0.68 به دست آمده است.
یافته‎ها: نتایج نشان می‌دهد با وجود تفاوت‌های مکانی محلات، وضعیت پایداری اجتماعی در محلات مزبور مشابه هم است. اختلاف میانگین شاخص‌های مورد بررسی مشارکت و امنیت اجتماعی نسبت به هم اندک ولی اختلاف شاخص کیفیت زندگی با سایر شاخص‌ها نسبتاً زیاد است. نتایج آزمون تی زوجی و پیرسون نشان می‌دهد شاخص‌های با یکدیگر در ارتباط بوده و بر همدیگر اثرگذار می‌باشند.
نتایج: شاخص‌های پایداری اجتماعی زیست پذیری در بعد عینی و ذهنی کیفیت زندگی با توجه به سطح دسترسی به خدمات و رضایت از خدمات ارائه‌شده شکاف پایین­تری دارد که نشان از نارسایی خدمات‌رسانی و به تناسب سطح انتظار پایین از خدمات‌رسانی در محلات مزبور دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


برزگر، صادق؛ حیدری، تقی؛ انبارلو، علیرضا (1398). تحلیل سکونتگاه‌های غیررسمی با رویکرد زیست پذیری (مورد مطالعه: محلات اسکان غیررسمی شهر زنجان). فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال 9، شماره33، صص 152-137.
­بزی، خدارحم؛ موسی زاده، حسین؛ حسین­نژاد، مجتبی (1396). سنجش پایداری اقتصادی و اجتماعی محله‌های شهری با استفاده از تکنیک تصمیم‌گیری چند معیار(AHP) (موردشناسی: محله‌های منطقه یک شهر گرگان). فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری، شماره25، صص 124-105.
دانش­مهر، حسین؛ کریمی، علیرضا؛ محمدی، انور (1397). بررسی وضعیت پایداری اجتماعی منطقه‌ی 7 شهرداری تهران با تأکید بر راهکارهای تقویت آن. فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی شهری، دوره8، شماره 27، صص 39-2.
دویران، اسماعیل (1397). مدیریت یکپارچه شهری در ایران. نشر ارشدان، تهران.
دویران، اسماعیل (1398). ارزیابی کیفیت خدمات شهری در محلات اسکان غیررسمی با استفاده از مدل سروکوال (تحلیل شکاف) مطالعه موردی: محلات اسکان غیررسمی شهر زنجان. فصلنامه شهر پایدار، دوره 2، شماره 1، صص 108-93.
روستایی، شهریور؛ نعمیی، کیومرث؛ محمودی، سلیمان (1395). تحلیل فضایی بر نابرابری‌های آموزشی و نقش آن در پایداری اجتماعی شهری با روش‌های آمار فضایی (مطالعه موردی: شهر سقز). فصلنامه برنامه‌ریزی و رفاه اجتماعی، دوره 7، شماره 26، صص 99-61.
زیاری، کرامت­اله؛ پوراحمد، احمد؛ حاتمی­نژاد، حسین؛ باستین، علی (1397). سنجش و ارزیابی اثرات حکمروایی خوب شهری بر زیست پذیری شهرها( مطالعه موردی: شهر بوشهر).نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال 9، شماره 34، صص 18-1.
شکویی، حسین (1392). دیدگاه‌های نو در فلسفه جغرافیا. چاپ چهارم، نشر گیتاشناسی، تهران.
ساسان­پور، فرزانه؛ موحد، علی؛ لطیفی، امید (1396). تحلیل قابلیت زیست پذیری در مناطق کلان‌شهری اهواز. فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، سال 4، شماره 14، صص 161-141.
نظم­فر، حسین؛ ویسان، محمد؛ حمیدی، سمیه (1396). بررسی و سنجش پایداری اجتماعی شهری با استفاده از مدل کوپراس و نرم‌افزار lisrel مطالعه موردی: شهر اردبیل. نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال 9، شماره 33 ، صص 48-33.
مرکز آمار ایران (1395). نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال‌های 1395-1335.
مشکینی، ابوالفضل؛ برهانی، کاظم؛ شعبان­زاده نمینی، رضا (1392). تحلیل فضایی سنجش پایداری اجتماعی شهری (مورد مطالعه: مناطق 22 گانه شهر تهران). فصلنامه جغرافیا، سال 11، شماره 39، صص 211-186.
مهندسین مشاور تدبیر شهر (1386). گزارش مرحله اول و دوم طرح ساماندهی و توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی شهر همدان.
Alexandra, N (2015). Livability and LEED-ND: The Challenges and Successes of Sustainable Neighborhood Rating Systems.
Barron, L., Gauntlett, E (2002). Housing and Sustainable Communities Indicators Project: Stage 1 Report–Model of Social Sustainability. WACOSS (Western Australia Council of Social Services).
Beatley, T (1995). Planning and sustainability: The Element of a New (Improved) Paradigm. Journal of Planning Literature, Vol.9, No.4, pp.95-383.
Chiu, R (2003). Social Sustainability, sustainable development and housing development: The experience of Hong Kong. In R. Forrest & J. Lee (eds.), Housing and social change: East-west perspectives, Routledge.
Dempsey, N., Brown, C., Bramley, G (2012). The key to sustainable urban development in UK cities? The influence of density on social sustainability. Progress in Planning, Vol.77, No.3, pp. 89-141.
Douglass, M (2006). The livability of mega-urban regions in Southeast Asia- Bangkok, Ho Chi Minh City, Jakarta and Manila compared. International Conference on The Growth Dynamics of Mega-Urban Regions in East and Southeast Asia, pp.24-47.
Jacobs, A., Appleyard, D (1987). Toward an Urban Design Manifesto. Journal of the American Planning Association, Volume 53, pp.112-120.
Kahn, M (2007). Green Cities: Urban Growth and the Environment, Washington D. C. Brookings Institution Press.
Landry, C (2000). Urban Vitality: A New source of Urban Competitiveness. Prince Claus fund journal, ARCHIS issue Urban Vitality / Urban Heroes.
Long, Derek (2005). key Issue for sustainable rural communities. European Institute urban Affairs Liverpool–Johan mores university.
Mahmudi, M (2015). livable streets: the effects if physical problem’s on the quality and livability of Kuala lampur streets. Cities, No. 43, pp104-114.
National Association of Regional Councils(NARC) (2003). U.S. Department of Transportation.
National Association of regional councils (2010). The livable community’s principles and performance outcomes. Journal of environmental management, Vol.91, No.3, pp. 754-766.
Pacione, M (2009). Urban Geography: A Global Perspective. Third Edition, New York.
Vallance, S., Perkins, H., Dixon, J (2011). What is social sustainability acalification of concepts. Journal home geoforum, No.42, pp. 342-348.
Van­ Kamp, Irene. Leidelmeijer, Kees, Marsman, Gooitske, De, Hollander (2003). Urban environmental quality and human well-being: Towards a conceptual framework and demarcation of concepts; a literature study. Landscape and Urban Planning, pp.5-18.
Woodcraft, Saffron (2012). Social Sustainability and New Communities: Moving from concept to practice in the UK, ASIA Pacific International Conference on Environment-Behavior Studies Mercure Le Sphinx Cairo Hotel. Giza, Egypt, Procedia - Social and Behavioral Sciences, No.68, pp.29- 42.
Song, Yang (2011). A livable city study in china: using structural Equation models, thesis submitted in statistics. department of statistics Uppsala university.
Yu, Tao, Qiping, Shen, Geoffrey, Shi, Qian, Zheng, Helen, Wei, Wang, Ge, Xu, Kexi (2017). Evaluating social sustainability of urban housing demolition in Shanghai. China, Journal of Cleaner Production, pp.26-40.