تدوین سناریوها و ارائه راهبردهای مؤثر در تاب آوری اجتماعی آینده (مطالعۀ موردی: کلانشهر اهواز)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

2 استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

3 استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، ، ایران

4 دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری از دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایرا

چکیده

تبیین موضوع: پژوهش حاضر با رویکرد آینده­پژوهی، به تدوین سناریوهای تاثیرگذار در آینده تاب­آوری اجتماعی و ارائه راهبردهای موثر در این زمینه خواهد پرداخت.
روش: این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش ترکیبی از روش­های اسنادی و پیمایشی و از نظر ماهیت، بر اساس روش جدید علم آینده پژوهی، تحلیلی و اکتشافی است که با به کارگیری ترکیبی از مدل های کمی و کیفی انجام گرفته است. جامعه آماری این پژوهش برای آینده نگری تاب آوری شهری تعداد 45 نفر از متخصصین  حوزه شهری است که از آن ها پرسش گری به عمل آمد و نتایج حاصل از بررسی آنان برای شناسایی عوامل کلیدی بر شکل دهی تاب­آوری اجتماعی در آینده مورد استفاده قرار گرفت. نیروهای پیشران با روش دلفی مشخص، و سپس این عوامل براساس میزان اهمیت و عدم قطعیت، اولویت­بندی­شده و حیاتی­ترین عوامل مشخص، و برای نوشتن سناریوهای محتمل از نرم­افزار آینده­پژوهی استفاده شده است.
یافته ­ها:در نمودار پراکندگی متغیرها وضعیت ناپایداری سیستم بر تاب­آوری اجتماعی کلان شهر اهواز حاکم است.
نتایج: از میان 54 عامل یاد شده پس از بررسی میزان و چگونگی تأثیرگذاری این عوامل بر یکدیگر و بر وضعیت آینده این سکونتگاه­ها در خروجی نرم افزار میک مک ده عامل کلیدی با بیشترین میزان تاثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم بر آینده تاب آوری اجتماعی کلان شهر اهواز مشخص شد: وضعیت درآمد، تحریم، فقر، ضعف مدیریت شهری، افزایش مهاجرت، مشوق­های مالی، بیکاری، کم شدن صادرات نفت، بافت فرسوده، ضعف نهادها که بیشترین نقش رادروضعیت آینده تاب­آوری اجتماعی در کلان شهر اهواز ایفا می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آمارنامه کلانشهر اهواز (1395).
جوکار، سجاد (1390). بررسی الگوهای مراکز خرید و مجتمع­های تجاری در شهر اهواز. پایان­نامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز.
خزایی، سعید (1393). بررسی­ها چالش و راهکارهای آینده­پژوهی در ایران. مجموعه مقالات و سخنرانی­های درآمدی بر آینده­پژوهی، مرکز مطالعات علم و فناوری فرهنگستان علوم، اصفهان، انتشارات شاخص پژوه، صص 258-226.
ربانی، طاها (1391). کاربرد رویکرد آینده­پژوهی و تفکر راهبردی در برنامه­ریزی توسعه­ی شهری. پایان­نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشگاه تهران، استاد راهنما: کرامت الله زیاری.
رنجبر، محسن؛ اشراقی، مهدی؛ ایران­منش، قاضی (1386). تهیه الگوی پایگاه اطلاعاتی مکانی به منظور مکان یابی محل های استقرار موقت جمعیت­های آسیب­دیده ناشی از زلزله. اولین همایش مقابله با سوانح طبیعی. پردیس فنی دانشگاه تهران.
صفایی­پور، مسعود؛ علیزاده، هادی (1395). تحلیل فازی شاخص­های موثر در ارزیابی توان توسعه شهری نمونه موردی: حوضه آبریز غفار. نشریه علمی ـ پژوهشی جغرافیا و برنامه­ریزی، سال 20، شماره 56.
طرح راهبردی توسعه و عمران جامع شهر اهواز (1390). تحلیل نیازها و پیش بینی و اشتغال در سطح شهر و مناطق.
محمدپور، مرتضی؛ ابراهیم زاده، عیسی؛ رفیعیان، مجتبی؛ ساعد چوشی، رامین (1395). شناسایی و تحلیل اثرات متقابل عوامل کلیدی و سنجش میزان پایداری منطقه ای با رویکرد آینده نگاری راهبردی (مطالعۀ موردی: استان خراسان شمالی). جغرافیا و پایداری محیط، شماره 20.
مرکز آمار ایران (1390). نتایج سرشماری نفوس و مسکن.
نعیمی، کیومرث؛ پورمحمدی، محمدرضا (1395).  شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر وضعیت آینده­ی سکونت­گاه­های فرودست شهری سنندج با تأکید بر کاربرد آینده­پژوهی. فصلنامه مطالعات شهری، شمارۀ 53، صص 64-53.
Batrouni, M., Bertaux, A. & Nicolle, Ch (2018), Scenario analysis, from Big Data to black    swan, Computer Science Review, 28: 131–139.
Community Regional Resilience Institute (2013), Retrieved October 22. From http://www.resilientus.org/.
Cutter, S.L., Christina, F (2008). Temporal and spatial changes in social vulnerability to natural hazards. Proceedings US National Academy of Sciences, 105(7): 2301-2323.
Godschalk, D.R (2003), Urban Hazard Mitigation: Creating Resilient Cities, Natural Hazards Review, No.4(3), pp.136-143.
 Goodwin. P., Wright, G (2001). Enhancing strategy evaluation in scenario planning: a role for decision analysis. Journal of management studies, 38(1), 1-16.
Holing, C. S (1973). Resilience and stability of ecological systems’, Annual Review of Ecology and Systematics, 4: 1-23.
Johan, K.‚ Miner‚ W. Geddes‚ S (2012). Building urban resilience: principles, tools, and practice‚ The world Bank‚.155p.
León‚ J., March‚ A (2014). Urban morphology as a tool for supporting tsunami rapid resilience: A case study of Talcahuano, Chile. Habitat International. Vol.43, pp.250–262.
Nygren, N.A (2019).  Scenario workshops as a tool for participatory planning in a case of lake management. Futures, https://doi.org/10.1016/j.futures.2018.10.004.
O’Brien, K., Sygna L., Haugen, J.E (2004). Vulnerable or Resilient? A Multi-Scale Assessment of Climate Impacts and Vulnerability in Norway. Climatic change, 64(1-2), 193-225.
Shearer, A.W (2005). Approaching scenario-based studies: three perceptions about the future and considerations for landscape planning. Environment and planning B: Planning and design, 32, 67-87.
Tierney, K., Bruneau, M (2007). Conceptualizing and Measuring Resilience: A Key to Disaster Loss Reduction. TR News, 250: 14-17. Available online: http://onlinepubs.trb.org/onlinepubs/trnews/ trnews250_p14-17.pdf.
Turner II, B.L (2010). Vulnerability and Resilience: Coalescing or Paralleling Approaches for Sustainability Science? Global Environmental Change, Article in Press, G Model JGEC-789.