سنجش و ارزیابی تحقق پذیری فضایی خدمات شهری (مطالعۀ موردی: مناطق نه گانۀ شهر شیراز)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شهرسازی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران

2 استادیار گروه شهرسازی و معماری، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران

3 استاد جهاد دانشگاهی، عضو گروه برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی، تهران، ایران

چکیده

تبیین موضوع: ارزیابی کاربری اراضی شهری منعکس کننده تصویری گویا از منظر و سیمای شهر و همچنین چگونگی تخصیص فضای شهری به کاربری­های موردنیاز شهر در طی زمان و در جهت رسیدن به اهداف توسعه شهر می­باشد. هدف اصلی این مقاله ارزیابی تحقق­پذیری کاربری­های خدماتی شهر شیراز در طرح جامع و تفصیلی و بررسی عوامل مؤثر در تحقق و عدم تحقق آن می­باشد.
روش: روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است. بدین صورت که ابتدا با بهره­گیری از منابع اسنادی- کتابخانه­ای، مفاهیم مرتبط با کاربری اراضی مورد بررسی و سپس با استفاده از روش­های آماری میزان تحقق­پذیری کاربری­های خدماتی طرح تفصیلی در مناطق شهر شیراز تجزیه و تحلیل شده است. جهت دستیابی به اهداف تحقیق در این پژوهش از نرم افزار GIS و EXCEL، روش آنتروپی و  بهره­گرفته شده است. در نهایت با استفاده از رتبه بندی مناطق از لحاظ  تحقق پذیری سرانه کاربری های خدماتی مناطق نسبت به سرانه پیشنهادی طرح جامع1368، صورت گرفته است.
یافته‎ها: نتایج نشان می­دهد که سرانه کاربری­های خدماتی طرح جامع شهر شیراز پس از گدشت بیش از دو دهه تحقق پیدا نکرده است و تحلیل مدل وزنی گویای این است که مناطق 4،2،6 بیشترین پایداری محیطی و مناطق 1و7و5 کمترین آن را داشته اند که این امر بیانگر پراکنش فضایی نامناسب و ناعادلانه کاربری‌های خدماتی در سظح مناطق شهر شیراز است.
نتایج: تحلیل کاربری‌ها با شاخص‌های ظرفیت و عدالت اجتماعی حاکی از آشفتگی کمی و کیفی در کاربری‌های نواحی نه گانه شهر شیراز است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آقاجان، سلطان (1374). ارزیابی طرح جامع قم. پایان نامه کارشناسی ارشد تهران، دانشکدۀ هنرهای زیبا، تهران.
بهروان، هوشنگ (1377). بررسی عملکرد طرح های جامع شهری،مورد شهر مهاباد، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، تهران، دانشگاه تربیت معلم.
پاپلی، یزدی، محمد حسین (1383). عدالت اجتماعی و توسعه کاربرد فلسفه ایدئولوژی در آمایش سرزمین، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی،  شمارۀ 74، صص 19- 6.
پور احمد، احمد؛ حاتمی­نژاد، حسین؛ حسینی، سیدهادی (1385) . آسیب شناسی طرح های توسعه شهری در کشور، فصلنامه پژوهش های جغرافیایی، شمارۀ 58، تهران.
ثابتی­منش، احمد (1381). ارزیابی طرح جامع شهر کرمانشاه با تاکید بر ابعاد فضایی کالبدی، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا وبرنامه ریزی شهری، تهران، دانشگاه تربیت معلم.
حاتمی­نژاد، حسین (1392). سنجش الگوی توزیع فضایی خدمات شهری در منطقه 5 شهر تهران به کمک مدل آنتروپی و ویلیا مسون، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 29، شمار ه سوم، شماره پیاپی114، مشهد.
حسن­زاده دلیر، کریم؛ ملکی، سعید (1386). بررسی تغییرات کاربری اراضی شهری در طرح جامع و تفصیلی شهر ایلام طی دهه 82-1372 ، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، شماره هشتم، مشهد، 58- 32.
حکمت­نیا، حسن (1390). تحلیل توزیع فضایی خدمات عمومی شهری با استفاده از روش استاندارد سازی داده ها، تاکسونمی عددی و مدل ضریب ویژگی(مطالعه موردی : شهر اردکان)، فصلنامه پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره77، تهران، 178- 165.
رستمی، مسلم؛ شاعلی، جعفر (1388). تحلیل توزیع فضایی خدمات شهری در شهر کرمانشاه، فصلنامه چشم انداز جغرافیایی، 4 (9)، رشت، 40- 29.
رضایی، رحیم (1379). ارزیابی جغرافیایی طرح جامع شهر مرند، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری تهران، دانشگاه تهران.
رهنما، محمدرحیم (1387). پژوهشی پیرامون طرح های تفصیی شهری با تاکید بر کاربری های آموزشی و بهداشتی، درمانی مشهد، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
رهنمایی، محمدتقی؛ شاه­حسینی، پروانه (1383).  فرایند برنامه ریزی شهری ایران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت)، تهران.
زریبافیان، مسعود (1372). ارزیابی طرح جامع سنندج، پایان نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، تهران، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
زنگی­آبادی، علی (1393). ارزیابی عوامل اثر گذار بر عدم تحقق پذیری طرح های جامع شهری در ایران و چالش­های  مربوط به آن (مطالعه موردی: محور تاریخی فرهنگی منطقه 6 شهر تبریز). مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، 5 (18)، مرودشت، 124- 111.
سعیدنیا، احمد،  (1383). کتاب سبز( راهنمای شهرداری ها)، جلد پنجم (طراحی شهری ایران)، انتشارات سازمان شهرداری­ها و دهیاریهای کشور، چاپ اول، تهران، ص 86.
سعیدنیا، احمد (1382). کاربری زمین شهری، کتاب سبز شهرداریها، جلد دوم، انتشارات سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور، چاپ اول، تهران، ص96.
شریفی، عبدالنبی (1385). عدالت اجتماعی و شهر، تحلیلی بر نابرابری منطقه ای در شهر اهواز، رساله دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
شفیعی، حسن (1379). ارزیابی طرح جامع اصفهان. پایان نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز، ص 27.
شکوهی بیدهندی، محمدصالح؛ خلیجی، کیوان (1388). مروری بر دلایل عدم تحقق طرح های جامع نمونه موردی: طرح جامع ششهر بانه. مجله فضای جغرافیایی، 10 (35)، اهر، 98- 75.
شکوئی، حسن (1382). اندیشه های نو در فلسفه جغرافیا. جلد اول، تهران: انتشارات گیتا شناسی،ص355.
شماعی، علی؛ عبداللهی، مهدی؛ حاجی نژاد، صادق (1392). ارزیابی تحقق پذیری مولفه های توسعه فضایی کالبدی طرح جامع شهر بیجار. فصلنامه پژوهش های جغرافیای برنامه ریزی شهری، 2 (2)، 252-276.
غمامی، مجید (1383). گزیده مطالعات طرح راهبردی توسعه کالبدی مجموعه شهری. تهران، نشر مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
قربانی، رسول (1375). ارزیابی طرح جامع ارومیه. پایان نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، تهران، دانشکده هنر های زیبا، دانشگاه تهران.
قربانی، رسول؛ جام کسری، محمد؛ میرزبکی، ملیحه (1392). ارزیابی میزان انطباق مکانی در فرایند اجرای طرح های جامع شهری (مطالعه موردی، طرح جامع شهر بناب). نشریه جغرافیا و برنامه­ریزی، 18 (49)، 216-191.
کلانتری، علی (1385). طرح های توسعه ی شری در دست اندازه سوء مدیریت ها، گفتکو با جلیل اللهیان  رئیس نهاد تهیه کننده طرح جامع تهران نشریه شهر و ساختمان، شماره4، تهران.
کلایه، محمود (1373). ارزیابی طرح جامع اسلام شهر. پایان نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، تهران، دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
مرصوصی، نفیسه (1383). تحلیل فضایی عدالت اجتماعی در شهر تهران. ماهنامه پژوهشی آموزشی شهرداری ها، تهران، انتشارات سازمان شهرداری­ها، شماره 65، ص91.
مزیتی، منوچهر، (1378). برنامه ریزی تکثیر گرا. برنامه ریزی وکالتی، ماهنامه شهرداری، شماره 1و2، تهران، 44- 20.
مهندسین مشاور شارمند (1378) ، شیوه های تحقیق طرح های توسعه شهری. یررسی تجارب تهیه و اجرایی طرح های توسعه شهری در ایران، انتشارات سازمان شهرداری­های کشور ،جلد دوم
مهندسین مشاور شارمند (1379). شیوه های تحقیق طرح های توسعه شهری، جلد دوم: تدوین شیوه های مناسب تهیه طرح های شهری در ایران، انتشارات سازمان شهرداری های کشور ایران، تهران.
وارثی، حمید رضا؛ قنبری، محمد؛ پور قیومی، حسین (1389). ارزیابی میزان تحقق پذیری طرح جامع شهر جدید بیالود (جمعیت- اشتغال- مسکن). مجله جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، 23 (4)، تبریز، 28- 2.
هاروی، دیوید(1376). عدالت اجتماعی و شهر. ترجمه فره حسامیان و همکاران، تهران: انتشارات شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، چاپ اول، ص354.
هال، پیتر (1381). برنامه ریزی شهری و منطقه ای. ترجمه جلال تبریزی، انتشارات پردازش و برنامه ریزی شهری، تهران.
Afrugh, E (1998). Space and Social Inequality; Present a Model for Space Separable Chooses and it is Consequences. Edition1, Tehran, Tarbiat Modaress University Press.
Ali Akbari, E (2004). Urban Development and Scial Pathology in iran. journal of Geographical Researchm No.48, pp49-69.
Barabdi, M (2005). The ABC of City. Edition1, Tehran, Municipality and Rural District; s Governing Organization Press.
Gharkhloo, M., Sharifi, A (2004). Creation, Physical Development & Social – economic Situation of Bored Towns (Case Study: Ein Sector 2 ahvaz). journal  of Geographical.
Gra, R (2002). Scial Accounting Project and Accounting Organization and Society Privileging Engagement. Imaaging New accounting Organizations and Society.
Harvey, D (1996). Gustice Nature and Geography of Difference, Blakwell Publishers Oxford, AUK.
Harvey, D (2000). Social Justic and City, Translated by Mohammdreza Haeri & Behrooz Monadizadeh, Process and Urban Planning Press.
Jajrami, K., Kelteh, E (2006). Comparision of Indexes of Qualities of Civil Living from the Citizens Point of View (Case study: Gonbad Ghaboos), Journal of Geography and Development.Vol.14, No8.pp6-18.
Mcfarlane, C (2011). Assemblage and critical urbanism. City 15.2,204-24
Miller, D (1999). Principles of Social Justice. Harvd College, USA.
Minuchin, L (2012). A lineal city in the Pampas polities. Materialization and revolution in Wladimiro Acosta’s vision for Buenos Aires Antipode 44(4), 911-931.
Smith, D, M., Life quality (2002). Human welfare and Social justice, Translated by Hosein Hataminezhad & Hekmat Shah Ardabili, Political & Economic Ettela’at,17 ear, No.185-186, pp.160-173.
Tretter, E.M (2012). Contesting Sustainability: SMART Growth and Redevelopment of Austin’s Eastside. International Jounal of Urban and Regional Research Vol.37 (1), pp.297-310.
Ying longa Yizhen, G., Haoying, H (2012). Spatiotemporal heterogeneity of urban planning implementation effectiveness: Evodence from five urban madter plans of Beijing. Landscap and Urban Planning, Vol.108, No.2-4, pp.103-111.
Zhu, Q (2013). Master plan, plan adjustment and urban development reality under China’s market transition: A case study of Nanjing. Cities, Vol.30, pp.77-88.