برنامه ریزی پابرجا مبتنی بر سناریونویسی در حوزۀ گردشگری اجتماعی پایدار (مطالعۀ موردی: شهر میبد)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه یزد، یزد، ایران

چکیده

تبیین موضوع: رشد سریع صنعت گردشگری که ناشی از رشد شتابنده درآمد در این حوزه در دهه­های اخیر از یک سو و تغییر مستمر و عدم قطعیت بالای حوادث مؤثر در این بخش از سوی دیگر، لزوم بهره گیری از روش­های نوین آینده پژوهی و برنامه ریزی کلان و بلندمدت را بیش از پیش نمایان ساخته­است. لذا هدف اصلی این پژوهش، تدوین سناریوهای آینده گردشگری میبد و آزمون پابرجایی راهبردهای گردشگری اجتماعی پایدار می­ باشد.
روش: در پژوهش حاضر، ترکیبی از روش­های دلفی، پویش محیطی PEST و تحلیل اثرات متقابل استفاده شده­است. پارامترهای کلیدی گردشگری اجتماعی پایدار تجمیع شده و با استفاده از پرسشنامه تحلیل اثرات متقابل با نظر خبرگان عدم قطعیت­های کلیدی شناسایی شدند. سپس با استفاده از عدم قطعیت­های کلیدی سه سناریو با نام­های میبد طلایی (خوشبینانه)، آینده قابل پیش ­بینی (مناسب) و رکود (بدبینانه) تدوین گردید.
یافته ها: پیشینه تاریخی و جاذبه­ های منحصر به فرد، مدیریت تخصصی، برنامه ریزی سیستمی و سیاست خارجی و روابط بین الملل از تأثیرگذارترین پارامترها و شهر جهانی زیلو، امکانات خدماتی و رفاهی قابل رقابت، کیفیت شبکه راههای زمینی و هوایی و ارتقاء فناوری در گردشگری، از تأثیرپذیرترین پارامترها، تغییرات نرخ ارز متغیر اهرمی ثانویه، کنترل بازار وآداب و رسوم و مراسمات آیینی متغیر مستقل، سرمایه­گذاری در بخش گردشگری به عنوان متغیر هدف شناخته شده­است. همچنین ظرفیت سازی برای گردشگری در عصر ارتباطات و انسجام اجتماعی به عنوان متغیرهای تنظیمی در گردشگری اجتماعی پایدار میبد شمار می­رود.
نتیجه گیری: نتایج کسب شده از تجزیه و تحلیل و ارزیابی راهبردهای گردشگری اجتماعی پایدار بیانگر این موضوع است که تعدادی از راهبردها تنها در یک یا دو سناریو، مفید و قوی ملحوظ می ­شوند و در بقیه دچار ضعف هستند. بنابراین لحاظ کردن راهبردهای چند وجهی که بتواند در موقعیت­ های متفاوت، پاسخگوی موقعیت باشند، لازم و ضروری به نظر می­رسد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ادیبی ­فتح، طاهر؛ رعدی، زینب؛ جمالی، کیوان؛ مهدی، کلهر (1396).  ارائهراهبرد توسعهگردشگریشهریبااستفادهازمدلSOAR(نمونهموردی:شهرستان آستارا)، کنکره ملی مدیریت و برنامه ریزی شهری نوین، تهران، دانشگاه تهران،
اسماعیل زاده، حسن؛ یعقوب اسماعیل زاده (1396). شناساییمولفههایتاثیزگذاروتاثیزپذیزگزدشگزیپایداردرشهزهایساحلی )مطالعهموردی: بندرانزلی(، فصلنامه­ی علمی-پژوهشی فضای جغزافیایی؛ دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر، 7 (60)، 55-77.
پوراحمد، احمد؛ حسینی سیاه گلی، مهناز؛ صفدری مولان، امین (1395).  ارزیابی شاخصهایتوسعهیایداریگردشگریدرجوامعمیزبان(نمونه: شهرساری(، مجله آمایش جغرافیایی فضا، 6 (21)، 172- 152.
تقوایی، مسعود؛ حسینی خواه، حسین (1396). برنامه­ریزی توسعه گردشگری مبتنی بر رویکرد آینده­پژوهی و سناریونگاری (مطالعه موردی: شهر یاسوج)، مجله برنامه­ریزی و توسعه گردشگری، 6 (23)، 75-59.
حافظ نیا، محمدرضا؛ (1387). مقدمه­ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، تهران. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها، چاپ چهاردهم.
رالسون، بیل؛ ویلسون، ایان (2006). راهنمای برنامه ­ریزی سناریویی، راهبرد سازی در دوران عدم قطعیت. ترجمه مسعود منزوی، تهران. مرکز آینده پژوهی علوم و فناوری دفاعی.
زالی، نادر؛ عطریان، فروغ (1395). تدوین سناریوهای توسعة گردشگری منطقه ای براساس اصول آینده‌پژوهی (مورد مطالعه: استان همدان)، مجله آمایش سرزمین، 8 (1)، 107-131.
سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی؛ (1398). گزارش وضعیت گردشگری سالانه.
شاطریان، محسن؛ غلامی، یونس؛ میرمحمدی، محمد (1396).  ارزیابیشاخصهای توسعهگردشگرییایدارشهری(مطالعهموردی: شهرکاشان(،نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 17 (64) ، 214-196.
ضیایی، محمود؛ عبا سی، دیاکو (1397). چالشهاورویکردهایتوسعهگردشگری یایدار: ازنظریهتاعمل،برنامه­ریزیوتوسعهگردشگری، 6 (24)، 37-8.
فاهی، لیام؛ راندال، رابرت (1998). آموختن از آینده، سناریوهای آینده­نگاری رقابتی. ترجمه مسعود منزوی، تهران: مرکز آینده پژوهی علوم و فناوری دفاعی.
کورنیش، ادوارد (2004). آینده­پژوهی پیشرفته. ترجمه سیاوش ملکی­فر، تهران: اندیشکده صنعت و فناوری(آصف).
ملک زاده، ندا؛ بزاززاده، مهدی؛ رفیعیان، مجتبی (1395). شناسایی و تحلیل عوامل کلیدی موثر بر توسعه شهری با رویکرد آینده­نگاری (مطالعه موردی: کلان شهر کرج)، مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، 3 (2)، 35-52.
 
A'azami, A.M,. Heshmati,. A., Soleimani,. A.H. Ali, B (2016). impact of tourism on rural sustainable development (case study: Rijab village, Dallahoo, Kermanshah). Journal of eritage and Tourism, 1(1), pp: 23-42.
Aqueveque, C., Bianchi, C. (2017). Tourism Destination Competitiveness of Chile: A Stakeholder Perspective. Tourism Planning & Development, 8316(October), 1–20. https://doi.org/10. 1080/21568316. 2016.1272482.
Ayikoru, M. (2015). Destination competitiveness challenges: A Ugandan perspective. Tourism Management, 50, 14–158. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2015.01.009.
Bishop, P.; Hines, A. Collins, T. (2007). “The Current State of Scenario Development: An Overview of Thchniques” Foresight, 9(1), pp. 5-25.
Chermack, T.J. (2011). Scenario Planning in Organizations, San Francisco: Bk business book.
Chermack, T.J. Lynham, S.A. Ruona, W.E.A. (2001). A Review of Scenario Planing Literature”, Future Research Quarterly, pp. 7-31.
GEP, Global Economic Perspectivrs, World Bank, available at: http://www.worldbank.org/en/publication/global-economic-prospects.
Carlisle, Sheena, Johansen, Aleksander and Kun, Martin (2016), Strategic foresight for (coastal) urban tourism market complexity: The case of Bournemouth, Tourism Management 54 (2016) 81-95.
Dupeyras, A., Maccallum, N. (2013). Indicators for Measuring Competitiveness in Tourism: A GUIDANCE DOCUMENT. OECD Tourism Papers, 2013/02, 1–62.
Godet, M. (2006), Creating Futures: Scenario Planning as a Strategic Management Tool, France: Economica publish.
Godet, M. Roubelat, F. (1996). Creating the Future: the Use and Misuse of Scenarios. Technological Forcasting and Social change, 29(2), pp. 164-171.
Gois Liu,. et al., (2012). Improving Tourism Policy Implementation – The Use of Hybrid MCDM Models, Tourism Management, Vol. 2, No. 33, PP. 413-426.
 
Hong, Ju (2014). Study on Urban Tourism Development Based on Experience Economy In Shanghai, International Journal of Business and Social Science Vol. 5 No, PP 59-63.
Marsh, B (1998). Using Scenarios to Identify, Analyze, and Manage Uncertainty. In: Fahey, L. Randall, R. Learning from the Future, John Wiley & Sons, New York, pp. 39–53.
Schoemaker, P.J. H. (1995). “Scenario Planning: A Tool for Strategic Thinking”, Sloan Management Review, 37(2), pp. 25-40.
Ogato, G. S (2014). Planning for sustainable tourism: challenges and opportunities for ecotourism development in Addis Ababa, Ethiopia American Journal of Human Ecology, 3(2), 20-26.
Scearce, Diana and Katherine Fulton (2004). What If? The Art of ScenarioThinking for Nonprofits, New York: Global Business.
Sofeska, Emilija, (2016). relevant factor in sustainable urban development of urban.
Turner, R. (2016). Travel & Tourism: Economic Impact 2016 World. World Travel and Tourism Council, (2016), 20.
Varum, C.A. Melo, C. (2010). “Directions in Scenario Planning Literature – A Review of the Past Decades”, Futures, No. 42, pp. 355-369.
Walker, W. E. Haasnoot, M. Kwakkel, J. H. (2013). “Adapt or Perish: A Review of Planning Approaches for Adaptation under Deep Uncertainty”, Sustainability, 5(3), pp. 955-979.
WTO, (2015), Indicators of Sustainable Development for Tourism Destinations: A Guidebook, World Tourism Organization (WTO), Madrid.