ارزیابی توسعۀ پارک‌های جیبی با رویکرد مشارکت شهروندان در محلات شهری (مطالعۀ موردی: محلات زیباشهر و امیرکبیر شهر زنجان)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

2 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

چکیده

تبیین موضوع: بی تردید فضای سبز و پارک های شهری را باید در زمره اساسی ترین عوامل پایداری جیات طبیعی و انسانی در شهرنشینی امروز به شمار آورد  که اگر به طور صحیح برنامه ریزی شوند، در سالم سازی جسم و روح انسان تاثیرات مطلوبی خواهند داشت. بر همین اساس یکی از وظایف اساسی و مهم برنامه ریزان شهری، تخصیص بهینه زمین به کاربری فضای سبز شهری است؛ که در این تحقیق رهیافت توسعه پارک‌های جیبی  از طریق مشارکت شهروندان به‌ عنوان یکی از مؤثرترین روش‌ها برای جبران بخشی از کمبود فضای سبز در محلات شهری پیشنهاد شده است.
روش: روش تحقیق پژوهش حاضر از نظر نوع کاربردی و ماهیت آن منطبق بر روش توصیفی- تحلیلی می‌باشد. روش گردآوری اطلاعات به طرق کتابخانه‌ای و مشاهده میدانی(مصاحبه ساختار یافته با ابزار پرسشنامه) صورت گرفته است. محدوده مکانی تحقیق شهرک زیباشهر و امیرکبیر شهر با( جمعیت13907 نفر) بوده و حجم نمونه برای کل محدوده مورد مطالعه 374 نفر می باشد. با توجه به نزدیکی جمعیت دو منطقه به یکدیگر، برای هر دو محدوده نمونه یکسان در نظر گرفته شده لذا برای هر محله 187 پرسشنامه توزیع گردید. برای تحلیل داده ها نیز از آزمون تک نمونه ای T، آزمون تحلیل واریانس و روش تحلیل مسیر با کمک نرم افزار SPSS بهره گرفته شده است.
یافته‎ها: یافته های تحقیق نشان داد که ضریب تاثیر شاخص ها بر توسعه پارک های جیبی در محله زیباشهر برابر 26.98 و در محله امیرکبیر برابر 25.5 است. از طرفی، مطابق تحلیل مسیر، مولفه سمن ها با اثر کل 0.507 و مولفه احساس تعلق با اثر کل 0.432 بیشترین تاثیر را بر توسعه پارک های جیبی در محدوده مورد مطالعه داشته است.
نتایج: آنچه از نتایج پژوهش در محلات زیباشهر و امیرکبیر محرز گردید امر مشارکت در محله‌های زیباشهر و امیرکبیر برای توسعه چنین فضاهایی از کشش‌پذیری بالایی برخوردار بوده و می تواند مامنی برای بازآرایی آن در راستای خلق و توسعه پاکت پارک ها باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ایران نژاد­پاریزی، محمدحسین؛ جمیلیان، مهدیه؛ (1390). بوستان و فضای سبز شهری. انتشارات دانشگاه یزد، 416 ص.
بهبهانی، هما (1373). ارزیابیازپارکهایتهرانتاتعیینالگو. فصلنامة علمی و آموزشی فضای سبز، شمارة هشتم،صص22-25.
بهرام سلطانی، کامبیز (1390). مبانی معماری فضای سبز شهری.چاپ اول، انتشارات وزارت مسکن و شهر سازی و دبیر خانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران.
بهزاد، داود (۱۳۸۴). تحلیل نظری سرمایه اجتماعی در پیشگیری از آسیب‌ها اجتماعی. مجموعه مقاله های نخستین سمپوزیوم سرمایه اجتماعی و رفاه اجتماعی، چاپ اول، انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، ص ۸۳-۱۰۱.
بوزان، باری (۱۳۷۸). مردم، دولتها و هراس. مترجم: پژوهشگران پژوهشکده مطالعات راهبردی،تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، 432 ص.
پاکزاد، جهانشاه (1381). میزگرد نقش فضاهای شهری در تأمین امنیت اجتماعی. انتشارات سازمان شهرداری‌ها، سال چهارم، شماره چهل و یکم.
حسینعلی، حسن (1388). گذری بر تاریخ زنجان. چاپ اول، انتشارات دانش؛ 96ص.
حسینی، سیدعلی (۱۳۸۰). روشهای مشارکت شهروندان در طرح‌های توسعه شهری، شهررشت. پایان نامه دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تربیت و مدرس، استاد راهنما: شادروان حسین شکوئی .
حسینی، فرزانه (1387). بررسی و ارائه شاخص‌های کالبدی-کارکردی مؤثر بر ارتقاء امنیت فضاهای عمومی.پایان نامه دانشگاه تربیت مدرس استاد راهنما: دکتر محمد رضا بمانیان .
خاکپور، براتعلی؛ رفیعی، هادی؛ صالحی فرد، محمد (1389)، بررسی عملکرد مدیریت شهری در گسترش فضای سبز عمومی(پارک) با استفاده از روش تاپسیس. نشریه جغرافیا و توسعه ناحیه ای، بهار و تابستان ، شماره 14؛ صص 2-27.
خلدبرین، علی؛ علیا، عقیل؛ جعفری، علی (1388)، طراحی فضای سبز از دیدگاه شهروند محوری. فصلنامه جنگل و مرتع، شماره 84، صص 4- 45.
دهقان، علیرضا؛ غفاری، غلامرضا (۱۳۸۴). تبیین مشارکت اجتماعی - فرهنگی دانشجویان دانشگاه های علوم پزشکی شهر تهران. مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره 6، شماره 1، صص 67-98 .
رستم خانی، پروانه؛ لقایی، حسنعلی (1383). اصول طراحی فضای سبز در محیط های مسکونی. چاپ دوم ،  نشر: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن،168ص.
رفیع پور، فرامرز (۱۳۷۲). سنجش گرایش روستائیان نسبت به جهاد سازندگی و عوامل مؤثر بر آن، پژوهشی در سه استان: اصفهان، فارس و خراسان. تهران، مرکز تحقیقات روستایی، وزارت جهاد سازندگی.
رفیعیان، مجتبی؛ خدایی، زهرا (۱۳۸۸). بررسی شاخص ها و معیارهای مؤثر بر رضایت مندی شهروندان از فضاهای عمومی شهری. فصلنامه منظره ، دوره 18 ؛ شماره 53  ،صص 227 -248.
رهنما، محمدرحیم؛ مهرورز، اکرم؛ عباس­زاده، غلامرضا (۱۳۹۲). تحلیل عوامل زمینه ساز مدیریت مشارکتی در شهر مشهد. فصلنامه مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه‌ای، سال پنجم، شماره نوزدهم،صص ۱۸-۱۶۹.
شهرداری زنجان (1385-۱۳9۵). آمار نامه شهرداری زنجان، فصل جمعیت.
طاهری، فرهاد (۱۳۸۹). تدوین ضوابط و معیارهای شهرسازی ورزش محور. پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد برنامه ریزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین.
علوی­تبار، علیرضا (1382). الگوی مشارکت شهروندان در اداره امور شهرها. جلد سوم؛ انتشارات سازمان شهرداریهای کل کشور تهران؛ 184 ص.
علیخانی، مینو؛ آسایش، منیژه (1392). پاکت پارکها، حلقه گشمده فضاهای شهری و فضای سبز، عامل کلیدی در ایجاد شهر پایدار. اولین همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعه پایدار، اسفند ماه.
قدرجانی، راضیه؛ حاجیان زیدی، مهرداد (1395). پاکت پارک ها و طراحی و ضوابط مربوط به آنها در فضاهای شهری. دومین کنفرانس شهرسازی، مدیریت و توسعه شهری؛ صص 34-41.
قراملکی، احد فرامرز (1388). اخلاق در سازمان‌های مردم ‌نهاد. نشر:ریاست جمهوری، مرکز امور زنان و خانواده، تهران، 116 ص .
کلهر، سینا (۱۳۸۸). راهبردهای امنیت اجتماعی. برگرفته از سایت باشگاه اندیشه دسترسی در مورخه ۲۳ مهر ۱۳۹۲  تهران، کانون اندیشه جوان ۶.
ماتین، کلیف؛ شرلی، پیتر (۱۳۸۶). ابعاد سبز طراحی شهری. چاپ دوم، تهران: شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، 464 ص.
ماهری، احد (1386). بررسی نقش سازمان‌های غیردولتی (NGO)، در ایجاد اعتماد اجتماعی(آذربایجان شرقی). پایان نامه کارشناسی ارشد رشته پژوهش؛دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران.
محمدی، جمال؛ محمدی ده چشمه، مصطفی (1386). ارزیابیکیفینقشفضاهایسبزشهریوبهینه سازیاستفادهشهرونداناز آندر شهرکرد. نشریه محیط شناسی، سال سی و سوم،شماره44 ؛ زمستان، صفحه 95-104.
مدنی پور، علی (۱۳۸۱). تهران؛ ظهور یک کلانشهر. انتشارات پردازش و برنامه ریزی شهری، ۲۹۰ ص.
مرصوصی، نفیسه؛ رشوند، صالح (1396). تحلیل روند تغییرات دوره ای فضای سبز شهری زنجان از 1385 تا 1390 و ارائه الگوی مکان یابی بهینه. دو فصلنامه پژوهش بوم شناسی شهری، سال هشتم، شماره دوم، پیاپی 16، پاییز و زمستان؛ صص101-118.
مطهری، مرتضی (1383). مجموعه آثار استاد شهید مطهری. تهران، انتشارات صدرا.
مقیمی، سید محمد (1390). کارآفرینی در نهادهای جامعه، پژوهشی در سازمان‌های غیردولتی ایران،چاپ سوم، نشر دانشگاه تهران، 415 ص.
مهندسین مشاور آرمانشهر (1388). مطالعات طرح تفصیلی شهر زنجان. نشر مسکن و شهرسازی استان زنجان.
مینایی، محمدعلی (۱۳۸۶). معرفی طرح جامع مطالعات امنیت اجتماعی. ماهنامه پژوهشگران، شمارۀ ۱۲ و ۱۳، تهران: پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و علوم انسانی 10.
 
Borkowski, N (2015). Organizational behavior in health care. Jones & Bartlett Publishers, Sudbury: Masachusetts.
Jasprizza, R (2000). Small Spaces Make a Difference. Landscape Australia, Vol.21, No.4 (84), p.292-294.
Marcus, Clare Cooper and Carolyn Francis (1998). People Places. Edition: John Wiley and Sons Inc. New York.
 Niebuhr, R (1932). Moral Man and Immoral Socity. New York.
Tissot, B.N (2005). integral marene ecology:communit-based fishevy management in Hawaii. Journal of general evolution, No. 61, pp. 79-96.