تحلیل توزیع پارک‌های شهری با رویکرد عدالت فضایی (مطالعۀ موردی: شهر بناب)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

2 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

تبیین موضوع: پارک‌های‌ شهری بخشی از زیرساخت‌های عمومی‌اند که کارکردهای مفیدی برای محیط شهر، از جمله بهبود کیفیت هوا، انجام فعالیت‌های تفریحی، ثبات عاطفی شهروندان و ارتقای کیفیت زندگی شهری دارد. اما تضادها و نابرابری‌های موجود در توزیع چنین کاربری‌ها، از اساسی ­ترین چالش‌ها در زمینۀ عدالت فضایی شهری است. هدف تحقیق حاضر، تحلیل توزیع فضایی پارک‌های شهر بناب با رویکرد عدالت فضایی است.
روش: نوع پژوهش، کاربردی و با توجه به ماهیت موضوع، روش پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی است. روش گردآوری داده‌ها به صورت ترکیبی مبتنی بر اسنادی و پیمایشی است؛ به این ترتیب که برای تدوین چارچوب نظری و استخراج شاخص‌ها، مروری بر تحقیقات پیشین و داده‌های مرکز آمار ایران صورت گرفته است؛ هم‌چنین، برای تطبیق داده‌ها و شاخص‌های مورد استفاده با واقعیت‌های موجود از روش پیمایشی بهره گرفته شد. برای پردازش داده‌ها از شاخص میانگین نزدیک‌ترین همسایه و تحلیل شبکه به صورت تلفیقی با سایر قابلیت‌های فضایی ArcGIS استفاده شد.
یافته‎ها: نتایج بدست آمده نشان‌دهندۀ خوشه‌ای بودن توزیع فضایی پارک‌ها است که بیانگر توزیع نسبتاً مناسب پارک‌های شهر بناب در مناطق مرکزی و شمال شرقی شهر و نامناسب بودن آن در سایر بخش‌های شهری می‌باشد. بعلاوه، توزیع پارک‌ها تا حدودی مطابق با تراکم جمعیتی در بخش‌های مختلف شهر بناب صورت گرفته ولی توزیع فضایی این خدمات در محلات حاشیه‌نشین شهر بناب مطلوب نیست.
نتایج: آنچه از این تحقیق بر می ­آید این است که عدالت فضایی در توزیع پارک‌های شهر بناب چندان رعایت نشده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احدنژاد روشتی، محسن؛ صالحی میشانی، حیدر؛ وثوقی راد، لیلا؛ حسینی، سید احمد (1392). نقش ارکان اصلی شهر ایرانی اسلامی در مکان گزینی مراکز اقامتی (موردشناسی: شهر زنجان). فصلنامۀ جغرافیا و آمایش شهری ـ منطقه‌ای، دورۀ 3، شمارۀ 7، صص 126-111.
امیرفخریان، مصطفی؛ خاکپور، براتعلی؛ دانایی، مجید؛ توانگر، معصومه (1391). بررسی و تحلیل نقش کارکردهای اجتماعی پارک های شهری بر اساس موقعیت مکانی و شرایط کلی منطقه؛ نمونه مطالعاتی مناطق یک و شش شهرداری مشهد. فصلنامه فضای جغرافیایی، سال دوازدهم، شماره 40، صص 211-190.
پورمحمدی، محمدرضا؛ حکمت نیا، حسن؛ صفرلویی، محمدعلی (1393). بررسی و تحلیل فضایی نابرابرهای اجتماعی در مناطق شهری ارومیه. دوفصلنامه پژوهش‌های بوم شناسی شهری، دوره پنجم، شماره 1، صص 70-57.
تقوایی، مسعود؛ پاک فطرت؛ علیرضا؛ ضرابی، اصغر (1397). ارزیابی وضعیت و نحوۀ توسعه فضای سبز شهری شیراز در راستای توسعه پایدار با استفاده از رویکرد استاندارد مبنا. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال هشتم، شمارۀ 29، صص 160-141.
تقوایی، مسعود؛ شاهوردیان، مرضیه (1382). برنامه‏ ریزى و طراحى فضاى سبز شهرى و تأثیرات متقابل آن بر انسان و طبیعت. فصلنامه اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، دوره 12، شماره 47، صص 55-46.
روستایی، شهریور؛ بابایی، الی ناز؛ کاملی فر، زهرا (1392). ارزیابی عدالت فضایی در پراکنش خدمات شهری؛ مطالعه موردی: کلان شهر تبریز. فصلنامه آمایش جغرافیایی فضا، سال سوم، شماره 10، صص 100-81.
زیاری، کرامت‌اله؛ مهدیان بهنمیری، معصومه؛ مهدی، علی (1392). بررسی و سنجش عدالت فضایی بهره‌مندی از خدمات عمومی شهری براساس توزیع جمعیت و قابلیت دسترسی در شهر بابلسر. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال سیزدهم، شماره 28، صص 241-217.
کیانی، اکبر؛ سالاری سردری، فرضعلی (1392). ارزیابی قابلیت دسترسی و کاربرد بهینۀ فضاهای عمومی در شهر ساحلی عسلویه. فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی برنامه‌ریزی شهری، دوره 45، شماره 2، صص 68-51.
محمدی، جمال؛ پور قیومی، حسین؛ زارعی، یاسر (۱۳۹۱). تحلیل مکانی ـ فضایی پارک‌های شهری شهر نورآباد با استفاده از GIS. نشریه جغرافیا و برنامه‌‌ریزی محیطی، سال بیست و سوم، شماره 3، صص ۱۹۲-۱۷۷.
محمودزاده، حسن؛ عسکر نژاد، رقیه؛ رضازاده، زهرا (1394). تحلیل توزیع فضای سبز شهری با رویکرد عدالت فضایی (مطالعه موردی: شهر اردبیل). فصلنامۀ پژوهش‌های جغرافیایی برنامه ریزی شهری، دوره ۴، شماره 3، صص 715-691.
مرکز آمار ایران (1395)، نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن. شهرستان بناب.
مطیعی، همایون (۱۳۸۷). آشنایی با نرم افزار ArcView- GIS و برنامه‌های جانبی. چاپ اول، انتشارات دانشگاه صنعت آب و برق، تهران.
مهندسان مشاور نقش محیط (1381). طرح تفصیلی دوم شهر بناب. سازمان مسکن و شهرسازی استان آذربایجان شرقی.
نقی‌زاده، محمد (1388). فکر سبز بستر ظهور محیط سبز. مجله سبزینه، سال چهارم، صص 29-24.
Bass, R (1998). Evaluating environmental Justice under the National Environmental Policy Act. Environmental Impact Assessment Review, No.18, pp.83-92.
Brown, N.R., Griffis, K., Hamilton, S.I., Sarah, K., (2007). What Makes Justice Spatial? What Makes Spaces Just? Three Interviews on the Concept of Spatial Justice. Critical Planning, Vol.14, pp.7-28.
Cardoso. R., Isabel B (2007). Social Justice as a Guide to Planning Theory and Practice: Analyzing the Portuguese Planning System. International Journal of Urban and Regional Research, Vol.31, pp.384-400.
Cooper, C.H., Fone, D.L Chiaradia, A.J (2014). Measuring the impact of spatial network layout on community social cohesion: A cross-sectional study. International Journal of Health Geographics, Vol.13, No.1, pp.1-14.
Jane, J., (1961). The death and life of America's cities, Vintage Books, New York.
Jing, Y., Liu, Y., Cai, E., Liu, Y., Zhang, Y (2018). Quantifying the spatiality of urban leisure venues in Wuhan, Central China, GIS-based spatial pattern metrics. Sustainable Cities and Society, Vol.40, pp.638–647.
Kunzmam, K.R (1998). Planning for spatial equity in Europe. International Planning Studies, Vol.3, No.1, pp.101-121.
Lee, G., Hong, I (2013). Measuring spatial accessibility in the context of spatial disparity between demand and supply of urban park service. Landscape and Urban Planning, Vol.119, pp.85-90.
Martnez, J (2009), Monitors Intra-Urban Inequalities with GIS-Based Indicators: with a Case Study in Rosario. Argentina, Utrecht University.
Oh, K., Jeong, S (2007). Assessing the spatial distribution of urban parks using GIS. Landscape and Urban Planning, Vol.82, pp.25–32.
Soja. E (2006). The City and Spatial Justice Justice Spatial. www.jssj.org.
Tan, P.Y., Samsudin, S (2017). Effects of spatial scale on assessment of spatial equity of urban park provision. Landscape and Urban Planning, Vol. 158, pp. 139–154.
Tsou. Ko-Wan, Yu-Ting. H., Yao-Lin C (2005). An Accessibility–Based Integrated Measure of Relative Spatial Equity in Urban Public Facilities. Cities, Vol.22, No.6, pp.424-435.
Wolch, J.R., Byrne, J., Newell, J.P (2014). Urban green space, public health, and environmental justice: The challenge of making cities ‘just green enough. Landscape and Urban Planning, Vol.125, pp.234–244.
Wüstemann, H., Kalisch, D., Kolbe, J (2017). Access to urban green space and environmental inequalities in Germany. Landscape and Urban Planning, Vol.164, pp.124-131.
Xiao, Y., Wang, Z., Li, Z., Tang, Z (2017). An assessment of urban park access in Shanghai–Implications for the social equity in urban China. Landscape and Urban Planning, Vol.157, pp.383–393.