بیوتروریسم و تأثیر آن بر امنیت شهروندان

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

3 استادیار مدیریت شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

تبیین موضوع: پیشرفت‌های اخیر در علوم‌زیستی از یک سو و سوء استفاده از نتایج پژوهش‌های علمی توسط گروه‌های تروریستی از سوی دیگر، منجر به این امر شده است که عوامل میکروبی به سلاح‌های مهلک تبدیل شوند که به طور همزمان دو مقوله امنیت‌ ملی و سلامت عمومی جوامع را مورد تهدید جدی قرار می‌دهد. هزینه‌های ارزان، دسترسی و تهیه آسان، اثر گذاری فوری، گسترش سریع و تأثیر بسیار زیاد آن در گسترش احساس ناامنی باعث شده است که این نوع اقدامات تروریستی برای برخی گروه‌های تروریستی جذابیت بالایی داشته باشد.
روش: این پژوهش تلاش دارد با روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع معتبر به بررسی عوامل بیولوژیکی که ممکن است توسط تروریست‌ها مورد استفاده قرار گیرد، و همچنین مهمترین راه‌های انتقال این عوامل و  به تأثیری که حملات بیوتروریستی بر امنیت و سلامت شهرونداران می گذارد بپردازد.
یافته‎ها: یافته­ها حاکی از آن است که بیوتروریسم به دلیل جذابیت‌های مواد بیولوژیک برای تروریست‌ها خطر بیشتری نسبت به برخی دیگر از انواع تروریسم برای تهدید جان شهروندان و مردم عادی دارد. برخی از این ویژگی‌ها و جذابیت‌ها عبارت است از: تشخیص و شناسایی مشکل عوامل زیستی، عدم نیاز به حجم زیاد عوامل بیولوژیک برای انجام یک حمله بیوتروریستی، پخش راحت­تر عوامل بیولوژیکی، مشکل بودن دفاع در برابر عوامل زیستی، عدم نیاز به فضا و تأسیسات بزرگ و پیچیده برای ساخت، تولید، انبار و ذخیره‌سازی سلاح زیستی و داشتن دورۀ کمون.
نتیجه‎گیری: به دلیل همین ویژگی‌ها، عوامل زیستی به وسوسه‌ای جذاب برای تروریست‌ها تبدیل شده‌اند تا در قالب حملۀ تروریستی زیرساخت‌های شهری در بخش آب، غذا، خدمات عمومی و ... جان شهروندان را در معرض تهدید قرار دهند. با وجود اقدامات حفاظتی مختلف دولت­ها، اکثر مردم و شهروندان در مقابل این نوع تروریسم آسیب پذیر هستند و از این رو لازم است با بررسی و مطالعه دقیق میزان و نحوه آسیب پذیری مردم و زیرساخت ها در مقابل این نوع حملات و تدوین پیوست امنیتی، نسبت به پیشگیری از چنین حملاتی اقدام شود؛ به ویژه در کشور ایران که در معرض بیشتر چنین حملاتی قرار دارد.  

کلیدواژه‌ها

موضوعات


افتخاری نبوی طباطبایی، حمیدرضا (1396). بیوتروریسم و نهادهای بین‌المللی. چاپ اوّل، تهران: خرسندی، 380ص.
بوزان، باری (1378). مردم دولت‌ها و هراس. مترجم: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی و به ویراستاری مجتبی عطارزاده، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی، 320ص.
بیگدلو، مهدی؛ ملکوتی‌خواه، علی (1391). بیوتروریسم. چاپ اوّل، تهران: انتشارات مرکز آموزشی و پژوهشی شهید سپهبد صیاد شیرازی، 220ص.
توکلی، حمیدرضا؛ صراف­پور، رضا؛ صمدی، محمد (1384). آب، غذا و بیوتروریسم. فصلنامۀ طب نظامی، شمارۀ 7، صص82 – 75.
حافظ نیا، محمدرضا (1396). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک. چاپ پنجم، مشهد: انتشارات پاپلی، 534 ص.
حسینی‌دوست، سیدرضا؛ حاجیا، مسعود؛ حسینی، محمدجواد؛ سلیمی، حسین؛ رنجبر، رضا؛ ابوالقاسمی، حسن (1381).  بیوتروریسم و سلاح‌های بیولوژیک. چاپ اوّل، تهران: نشر اندیشمند، 296 ص.
حمزه‌زاده، حمید (1384). بیوتروریسم سلاح خاموش. چاپ اوّل، تهران: سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران، 313 ص.
خلیلی‌فر، سید امید؛ولدخانی، آمنه (1389). بیوتروریسم (تشخیص، پیگیری، مقابله). چاپ اوّل، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی، 196ص.
زرقانی، سیّدهادی، سجاسی، حمدالله؛ موسوی، سیّده زهرا (1396). درآمدی بر مهاجرت و امنیت. تهران: انتشارات انجمن ژئوپلیتیک ایران. 456 ص.
زرقانی، سیّدهادی؛ اعظمی، هادی (1390). تحلیل ملاحظات نظامی امنیتی در آمایش و مکان‌گزینی مراکز و استقرارگاه‌های نظامی و امنیتی. فصلنامۀ برنامه­ریزی و آمایش فضا (مدرّس علوم انسانی)، دورۀ 15 شمارۀ 2، پیاپی 70، صص 161-141.
زرقانی، سیّدهادی؛ اعظمی، هادی (1389). تحلیل ملاحظات دفاعی امنیتی در آمایش کلان شهر مشهد با تأکید بر تهدیدات تروریستی. مجلۀ جغرافیا و توسعۀ ناحیه‌ای، دورۀ 8، شمارۀ 14، صص 96-71.
شاه‌حسینی، محمدحسن (1381). دفاع در برابر جنگ بیولوژیک و بیوتروریسم. چاپ اوّل، تهران: سازمان تحقیقات نیروی مقاومت بسیج، 414 ص.
شهپری، مهدی (1396). مقدمه‌ای بر پدافند زیستی. چاپ اوّل، تهران: بوستان حمید، 208ص.
طیب، علیرضا (1382). تروریسم، تهران: غزال، 298 ص.
عبدالله­ خانی، علی (1386). تروریسم شناسی. تهران: مؤسسۀ فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران، 290 ص.
قزوینی، کیارش؛ مصطفی، جعفرزاده؛ محمدزاده، ابوالفضل؛ معینی نوده، محمد؛ شهروزوند، یوسف؛ دلیلی، احسان  (1382). آشنایی با بیوتروریسم. چاپ اوّل، مشهد: به‌نشر، 160ص.
کاسپر، دنیس (1385). بیوتروریسم و مسمومیت‌ها. چاپ اول، تهران: حیان، 112 ص.
کاظم نیا، محمدرضا؛ عبدالرضا، رستمی (1390). تروریسم و پدافند غیرعامل. تهران، آبنوس، 190ص.
کراهمان، اکله (1387). تهدیدات و بازیگران جدید در امنیت بین‌الملل. تهران: پژوهشکدۀ راهبردی، 252ص.
ماندل، رابرت (1387). چهرۀ متغیّر امنیت ملی. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی، 168ص.
مجدی، سیّدمجید (1379). ماهیت و قلمرو جغرافیای نظامی. مجموعه مقالات جغرافیا و کاربردهای دفاعی امنیتی، پژوهشکدۀ علوم دفاعی دانشگاه امام حسین (ع)، صص 57-45.
محمدپناه، بهنام (1389). فرگشت و ژنتیک. تهران: نشر آمه، 113ص.
معصوم‌بیگی، حسین (1382). آشنایی با عوامل بیولوژیک. چاپ اوّل، تهران: اسپند هنر، 180ص
Department of Health (2010). Anthrax Reporting and Surveillance Guidelines, 3p.