واکاوی تیپولوژیک رویکرد زیست پذیری در بافت های فرسوده شهری (مطالعة موردی: بافت فرسودة بخش مرکزی شهر زنجان)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسنده

استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

DOI: 10.22103/JUSG.2018.1963

چکیده

تحلیل زیست­ پذیری را در بستر شهر، باید اَبَر متنی تلقی نمود که پیکره و اندام ­های شهر با منش ­های معنایی و معنوی شهروندان گره خورد ه­است و تفسیر و تبیین زیست­پذیری شهری در پی سطح ­بندی و گونه­ شناسی عمیق آن، از طریق کشف ذهنیت­ های منبعث از طریق بدن فضایی شده می­ باشد. در این راستا هدف پژوهش حاضر تحلیل تیپولوژیک زیست­ پذیری در بافت فرسودة بخش مرکزی شهر زنجان و ارائة پیشنهادات در جهت ارتقاء وضعیت زیست­ پذیری بافت فرسودة بخش مرکزی شهر زنجان از طریق گونه ­شناسی آن می ­باشد. با عنایت به شکاف ذهنی فوق، انجام تحقیق حاضر مبتنی بر راهبرد پس­کاوی بوده و نوع پژوهش (توصیفی - تحلیلی) است. برای دست یازی به این هدف، مباحث نظری از طریق مطالعات کتابخانه ­ای و جمع ­آوری اطلاعات تحلیلی مورد نیاز به طرق مشاهدة میدانی (مصاحبه با سرپرستان خانوار ساکن بافت (491 نمونه) از طریق ابزار پرسش­نامه صورت گرفت؛ همچنین به فراخور نیاز تحقیق، از نرم­افزارهایSPSS  و ArcGIS  برای آماده­سازی و پردازش داد ه­های مورد نیاز (تکنیک­های دندروگرام خوشه ­بندی – سلسله­ مراتبی وارد و تحلیلANOVA ) در بخش مذکور استفاده شد. نتایج تحلیل نشان داد با عنایت به وجود عوامل متفاوت تأثیر­گذار بر وضعیت زیست­ پذیری؛ گونه ­های متفاوت از این وضعیت در پهنة بافت فرسودة بخش مرکزی شهر زنجان ظاهر شده ­است. اهمیّت بررسی این موضوع را می­توان در دو محور عمده خلاصه نمود: ارزش نظری و ارزش عملی. ویژگی نظری این مطالعه کمک به پیشرفت تخصصی و افزودن بر ادبیات علمی موضوع و برنامه ­ریزی زیست­ پذیری می ­باشد، زیرا زیست­ پذیری بافت­ های فرسوده شهری از منظر گونه ­شناسی آن مورد بررسی قرار نگرفته و ارزش عملی پژوهش نیز به ­نوبة خود در تغییر، بهبود و اصلاح روش­ ها و الگوهای مواجهه با برنامه­ ریزی بافت­ های فرسودة شهری خواهند بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احدنژاد روشتی، محسن؛ مشکینی، ابوالفضل؛ (1388). تأثیر سیاست­های عرضة زمین­شهری و نقش آن در روند فرسودگی بافت قدیم شهر (مطالعة موردی: شهر زنجان). اولین همایش بافت­های فرسودة شهری، چشم­انداز توسعة پایدار، ارزش­ها و چالش­ها، مشهد مقدس.
استانداری زنجان، طرح آمایش استان زنجان؛ (1390). مجموعة ده جلدی آمایش سرزمین استان زنجان. وزارت کشور، استانداری زنجان، معاونت برنامه­ریزی.
اکبرپور سراسکانرود، محمد؛ (1388). چیستی و چرایی مفهوم تجدید حیات شهری. نشریة مسکن و محیط روستا، شمارة 4.
بندرآباد، علیرضا؛ (1390). شهر زیست پذیر؛ جستارهای شهرسازی. تابستان و پاییز؛ شمارة 36.
جانسون، ریچارد آ؛ ویچرن، دین دبلیو؛ (1379). تحلیل آماری چند­متغیری کاربردی. مترجم: دکتر حسینعلی نیرومند، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
حسینعلی، حسن؛ (1388). گذری بر تاریخ زنجان. انتشارات دانش.
حناچی، پیروز؛ (1378). مرمت شهری در شهرهای تاریخی ایران. رسالة دکتری، گرایش معماری، دانشکدة معماری، هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
حیدری، تقی؛ کلانتری، محسن؛ (1393). آسیب­شناسی بافت تاریخی شهرها در برابر بزهکاری با تاکید بر بازار سنتی زنجان. نشر آذر کلک.
خراسانی، محمد امین؛ (1392). سنجش و ارزیابی مؤلفه­های زیست­پذیری در سکونتگاه­های روستایی پیرامون شهری (بررسی موردی: شهرستان ورامین). توسعة روستایی، دورة 5، شمارة 1، بهار و تابستان.
زنگانه، احمد؛ (1392). زوال شهری. انتشارات: جهاد دانشگاهی، واحد خوارزمی.
ساسان­پور، فرزانه؛ علیزاده، سارا؛ (1397). قابلیت­سنجی زیست­پذیری مناطق شهری ارومیه با مدل Raslpi. نشریة تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 18، شمارة 84، بهار.
سلیمانی مهرنجانی، محمد؛ تولائی، سیمین؛ (1395). زیست­پذیری شهری:  مفهوم، اصول، ابعاد و شاخص­ها. پژوهش­های جغرافیای برنامه­ریزی شهری، دورة4 ، شمارة 1، بهار.
شاهوی، سیروان؛ (1393). ارتقای کیفیت زندگی در مناطق فرسودة شهری (آموزه­های پروژه لودا). نشر: شرکت عمران و بهسازی شهری ایران.
شعبانی، شاهین؛ (1388). تحلیل اطلاعات فوت­شدگان تصادف­های جاده­ای با روش آنالیز خوشه­ای. پژوهش­نامة حمل و نقل، سال 6، شمارة 2، تابستان.
عبداللهی، علی­اصغر؛ حسن­زاده، مرتض؛ (1395). شناسایی و اولویت­بندی شاخص­های سازندة برنامه­ریزی شهری در زیست­پذیری شهری (مطالعة موردی: مناطق چهار گانة شهر کرمان). نشریة مطالعات نواحی شهری دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 3، شمارة 4، پیاپی 9، زمستان.
علی­اکبری، اسماعیل؛ اکبری، مجید؛ (1396). مدل­سازی ساختاری - تفسیری عوامل مؤثر بر زیست­پذیری کلان­شهر تهران. نشریة برنامه­ریزی و آمایش فضا، دورة 21، شمارة 1، بهار.
مهندسین مشاور آرمانشهر؛ (1388). مطالعات وضع موجود بافت فرسودة شهر زنجان. ادارة کل راه­و­شهرسازی استان زنجان.
موسوی، میر­نجف؛ زارع، علیرضا؛ (1396). تحلیل اثرات رشد پراکنده­رویی شهری بر زیست­پذیری محلات شهری (مطالعة موردی: شهر مراغه)، نشریة پژوهش و برنامه­ریزی شهری، سال 8، شمارة 31، زمستان 1.
موسی­کاظمی­محمدی، سید مهدی؛ (1378). ارزیابی توسعة پایدار شهری در توسعة شهری (شهر قم). رسالة دکتری، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
ویلر، استفن. ام؛ (1393). برنامه­ریزی برای پایداری آحاد جامعة زیست­پذیر، متعادل و اکولوژیک. ترجمة: دکتر محمود جمعه­پور، نشر علوم اجتماعی.
یاری­حصار، ارسطو؛ (1390). سنجش و ارزیابی پایداری سکونتگاه­های روستایی حوزة کلان­شهری و ارائة مدل استراتژیک توسعة پایدار (مطالعة موردی: حوزة روستایی کلان­شهر تهران). رسالة دکتری، دانشگاه تهران.
Barnett, J., (2014). Do Not Define Urban Design too narrowly. Journal of Urban Design, 19(1), pp: 49-52.
Batey, P.,(2000).Urban Regeneration in Britain: Progress, Principles and Prospects. International symposium on Regeneration of City Down Town.
Dadashpour, Hashem., (2017). Evaluating the Livable Capacity of Urban Neighborhoods in Tehran: A Case Study of Harandi, Takhti and Kosar Neighborhoods.  Journal of Geography and Urban Space Development Vol.3, No.2 (2016-2017) - S.N.5.
Glaeser, E., Gyourko, J., (2005). Urban decline and durable housing. Journal of Political Economy, Vol.113, No.2, pp: 345-375.
Kashef, Mohamad, (2017).Urban livability across disciplinaryand professional boundaries. ALHOSN University, Abu Dhabi 38772, United Arab Emirates,www.elsevier.com/locate/foar.
Merriam, Webster.,(2016). Livability. http://www.merriamwebster.com. 19 July.
Rapoport, Amos.,(1990). Vernacular Architecture, in Turan M., (eds.). Current Challenges in the Environmental Social Sciences, Avebury, Aldershot, England.
www.livablecities.org