مدلسازی محل دفن پسماند کاربری های صنعتی و زباله های شهری (مطالعة موردی: منطقۀ شهری اردبیل)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

چکیده

بدون تردید تعیین اصول دقیق مکان‌یابی فعالیت‌های مختلف در شهر به­دلیل ماهیت مسائل شهری بسیار دشوار است. مراکز صنعتی و مکان‌های دفن زباله نیز از این قائده مستثنی نمی‌باشند. عدم مدیریت صحیح و عدم انتخاب جایگاه مناسب این مراکز، مشکلاتی را برای محیط‌زیست شهروندان ایجاد می‌کند. هدف تحقیق مکان‌یابی مراکز دفن پسماند مراکز صنعتی و دفن زباله به­ نحوی که کم­ترین اثر منفی را بر محیط زیست وارد سازد. پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و با توجه به ماهیت موضوع، رویکرد حاکم بر پژوهش، تحلیلی و اکتشافی است. روش گردآوری داده‌ها به­ صورت ترکیبی مبتنی بر اسنادی و پیمایشی است؛ به این ترتیب که برای تدوین چارچوب نظری، مروری بر تحقیقات پیشین صورت گرفته ­است؛ همچنین برای استخراج شاخص‌های مورد استفاده، از روش اسنادی بهره گرفته شد. داده‌ها با استناد به استانداردهای مختلف از جمله استاندارد‌های مربوط به سازمان حفاظت محیط‌زیست، وزارت کشور و تجربیات جهانی شناسایی و با اعمال فاکتورهای محدود­کننده ارزیابی گردیدند. برای پردازش داده‌ها به­صورت تلفیقی از قابلیت‌های GIS و سامانة what if? به آزمون قابلیت‌ها و مکانیزم استفادۀ عملیاتی از مدل what if?، در مکان‌یابی محل دفن زباله و مراکز صنعتی اقدام شد. نتایج به ­دست آمده، نشان داد که مکان‌های مشخص شده متصف به شرایط مطلوب به لحاظ سرجمع معیارهای تعیین شده در مکان‌یابی محل دفن و صنعتی هستند و می‌تواند مؤید اعتبار نتایج حاصل از به ­کارگیری مدل مورد استفاده باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


پناهنده، محمد؛ ارسطو، بهروز؛ قویدل، آریامن؛ قنبری، فاطمه؛ (1388). مکان­یابی جایگاه دفن زباله در شهرستان سمنان با استفاده از مدل AHP و نرم­افزار GIS. دوازدهمین همایش ملی بهداشت محیط ایران، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، دانشکدة بهداشت.
پوراحمد، احمد؛ حبیبی، کیومرث؛ محمدزهرائی، سجاد؛ نظری عدلی، سعید؛ (1386). استفاده از الگوریتم‌های فازی و  GISبرای مکان­یابی تجهیزات شهری (مطالعة موردی: محل دفن زبالة شهر بابلسر). محیط­شناسی، سال 33، شمارة 42، صص 42-31.
پوراحمد، احمد؛ رحمانی اصل، محمد؛ حیدری، اصغر؛ شیخ­زاده، محسن؛ (1395). پهنه‌بندی و تعیین تناسب اراضی جهت دفن پسماندهای شهری (مطالعة موردی: شهر کهنوج). نشریة مطالعات نواحی شهری، سال 3، شمارة  2، صص 17-1.
جعفری، حمیدرضا؛ رفیعی، یوسف؛ رمضانی مهریان، مجید؛ نصیری، حسین؛ (1391). مکان‌یابی دفن پسماندهای شهری با استفاده از AHP و SAW در محیط GIS (مطالعة موردی: استان کهکیلویه و بویراحمد). محیط­شناسی، سال 38، شمارة 61، صص140-131.
خلیلوند، محبوبه؛ (1389). مکان‌یابی دفن زبالة شهر مرودشت با استفاده از پارامترهای اقلیمی در محیط GIS. پایان‌نامة کارشناسی ارشد جغرافیای طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، استاد راهنما: دکتر بهروز سبحانی.
سالنامة آماری استان اردبیل؛ (1395). فصل جمعیت و ویژگی‌های سرزمین. سازمان برنامه و بودجه، استانداری استان اردبیل، صص 55-1.
سبحانی، بهروز؛ خلیلوند، محبوبه؛ (1396). کاربرد روش منطق فازی (Fuzzy) و تحلیل سلسله‌مراتبی در مکان­یابی دفن پسماند خانگی شهر مرودشت با تأکید بر پارامترهای هیدرواقلیمی. فصلنامة جغرافیا و آمایش شهری ‌ـ منطقه‌ای، سال 7، شمارة 23، صص20-1.
سرور، رحیم؛ موسوی، میرنجف؛ پورنبوی، محمد؛ باقری کشکولی، علی؛ (1389). مکان‌یابی محل دفن زباله پسماند جامد شهری با استفاده از GIS (مطالعة موردی: شهر یزد). مجلة کاربرد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی در برنامه­ریزی، شمارة 2، صص 71-57.
شمسایی­فرد، خدا­مراد؛ (1382). مکان‌یابی محل دفن بهداشتی مواد زائد جامد شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعة موردی: شهر بروجرد). پایان­نامة کارشناسی ارشد، استاد راهنما: دکتر محمد سلیمانی، دانشگاه تربیت معلم، تهران.
عابدین‌زاده، نیلوفر؛ روان­بخش، مکرم؛ عابدی، طوبی؛ (1392). ارزیابی اثرات زیست‌محیطی محل دفن   بهداشتی - مهندسی پسماندهای شهری شهرستان سمنان. مجلة علوم و تکنولوژی محیط­زیست، دورة 15، شمارة 2، صص 117- 105.
علایی طالقانی، محمود؛ سنجری، فرشید؛ جلیلیان، آذر؛ (1389). مکان‌یابی بهینة محل برای دفن بهداشتی پسماندهای جامد شهری کرمانشاه به روش تجربی بر اساس ویژگی‌های ژئومورفولوژی منطقه. فصلنامة مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال 2، شمارة 6، صص 34 - 19.
غفاری گیلانده، عطا؛ غلامی، عبدالوهاب؛ (1393). مقایسة کارایی فنون تحلیل چندمعیاری در بررسی تناسب اراضی (مطالعة موردی: مکان‌یابی محل دفن پسماندهای شهری شیراز). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دورۀ 46، شمارۀ 2، صص 448-427.
فتائی، ابراهیم؛ آل شیخ، علی؛ (1388). مکان‌یابی دفن مواد زائد جامد شهری با استفاده از GIS و فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی. مجلة علوم محیطی، سال 6، شمارۀ 3، صص 158- 145.
فرهودی، رحمت­اله؛ حبیبی، کیومرث؛ زندی­بختیاری، پروانه؛ (1384). مکان‌یابی محل دفن مواد زائد جامد شهری با استفاده از منطق فازی (Fuzzy Logic) در محیط GIS (مطالعة موردی: شهر سنندج). نشریة هنرهای زیبا، دورة 5، شمارۀ 23، صص 24-15.
مالچفسکی، یاچک؛ (1385). سامانة اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم چند­معیاری. ترجمة: اکبر پرهیزگار و عطا غفاری گیلاندره، تهران: انتشارات سمت، چاپ 1،  ص 598.
مهندسین مشاور طرح و کاوش؛ (1386). خلاصة گزارش طرح جامع شهر اردبیل. سازمان مسکن و شهرسازی استان اردبیل.
نصیری، بهروز؛ یارمرادی، زهرا؛ عباس­نژاد، جواد؛ (1396). مکان‌یابی دفن زباله در شهر ماکو به روش فازی و بولین. فصلنامة آمایش جغرافیایی فضا، سال 7، شمارۀ 24، صص 98 – 87.
نیک‌زاد، وحید؛ معرب، یاسر؛ امیری، محمد­جواد؛ فروغی، نگار؛ (1393). مکان‌یابی محل دفن پسماند با استفاده از منطق فازی در GIS و مدل تحلیل سلسله­مراتبی فازی (FAHP) (ناحیة مورد مطالعه: شهرستان مینودشت). مجلة علوم و تکنولوژی محیط­زیست، دورة 16، شمارۀ 1، صص 435 - 422.
Barles, S., (2005). A Metabolic approach to the city: Nineteenth and Twentieth century Paris. Resources of the city: Cotribution to an Environmental History of Modern Europe. UK, Aldershot.
Cao, L., Cheng, Y., Zhang, J., Zhouc, X., Lian, U., (2006). Application of Grey Situation Decision-Making Theory in Site Selection of a Waste Sanitary Landfill. Journal of China University of Mining and Technology. Vol.16, No.4, pp:393-398.
Chang, N., Parvathinathan, G., Breeden, J.B., (2007). Combining GIS with fuzzy multicriteria decision-making for landfill siting in a fast-growing urban region. Journal of Environmental Management. Vol.87, No.1, pp: 139–153.
Chang, N.B., Parvathinathan, G., Breeden, J.B. (2008). Combining GIS with fuzzy multicriteria decision-making for landfill siting in a fast-growing urban region. Journal of Environmental Management, Vol.87, No.1, pp: 139-153.
Elimelech, E., Ayalon, O., Flicstein, B., (2011). Hazardous waste management and weight-based indicators: the case of Haifa Metropolis. J Hazard Mater, Vol.185, No. 2-3, pp: 626-633.
Gbanie, S.P., Tengbe, P.B., Momoh, J.S., Medo, J., Simbay Kabba, V.T., (2013). Modelling landfill location using Geographic Information Systems (GIS) and Multi-Criteria Decision Analysis (MCDA): Case study Bo, Southern Sierra Leone. Geography, Vol. 36, pp: 3-12.
Gochfeld, M., (2010). Appendix G - Hazardous Waste Management of Doe Sites. In F. M. William and G. 20- Michael (Eds). Protecting Personnel at Hazardous Waste Sites (Third Edition) Woburn: Butterworth-Heinemann.
Hubina, T., Ghribi, M., (2008). GIS-based decision supporttool for optimal spatial planning of landfill in Minsk region, Belarus. In: 11th AGILE International Conference on Geographical Information Science, Universidad de Girona, Spain.
Klosterman, E. R., (2001). What if? User’s guide. University of Akron, OHIO.
www.eardabil.ir
www.what-if?-pss.com