مکان گزینی مراکز درمانی شهر سیرجان با استفاده از روش Ad-Hock

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد

3 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران

چکیده

رشد شهرها و توسعه روزافزون و اغلب نامتناسب آنها تحت تأثیر عوامل مختلف اجتماعی، اقتصادی و سیاسی صورت می­گیرد. ارائه خدمات به شهروندان و دسترسی آنها به امکانات شهری از مهم­ترین اولویت­های برنامه ­ریزان و مدیران شهری محسوب می­شود. ارائه بهترین خدمات، معمولاً با مکان‌یابی مراکز خدماتی معنا و مفهوم واقعی خود را پیدا می­کند. مسلماً مشخص کردن معیارهای لازم و مؤثر بر مکان­یابی این مراکز و تعیین اولویت یا وزن هر معیار در فرآیند مکان­یابی اهمیت به ­سزایی دارد. در این پژوهش به‌ منظور مکان­یابی مراکز درمانی شهر سیرجان از 11 معیار از قبیل فاصله تا مراکز درمانی موجود، فاصله تا معابر، تراکم جمعیت، فاصله تا مراکز محله­ های شهری و ... استفاده شده است. ابتدا با استفاده از نرم ­افزار ArcGIS نسبت به تهیه لایه­ های رستری هر کدام از معیارها اقدام شده و سپس با وزن­دهی به زیرمعیارهای هر معیار به روش تحلیل سلسله­ مراتبی AHP و روش اَد-هوک نسبت به همپوشانی لایه ­های رستری وزن ­دارشده اقدام گردیده و معیار تراکم جمعیّت و فاصله تا مراکز درمانی موجود بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داده ­اند. نتایج حاصل که به ­صورت نقشه­ مناسبت عرصه و نقشه بهترین مناطق جهت احداث مراکز درمانی جدید به­دست آمده، نشان می­دهد که از مجموع مساحت 48 کیلومتر مربعی شهر سیرجان، در حدود 6/9 کیلومتر مربع جهت احداث مراکز درمانی جدید مناسب است. همچنین با بهره­ گیری از تابع اشتراک در محیط ArcGIS مشخص شد که هیچ­گونه ارتباط مؤثر و مناسبی بین تراکم جمعیت و مراکز درمانی فعلی شهر سیرجان وجود ندارد. در نهایت با استفاده از آزمون «فاصله تا مکان­های مطلوب» مشخص شد که مراکز درمانی فعلی شهر سیرجان در مکان­های مناسبی احداث نشده­اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابراهیم‌زاده، عیسی. احدنژاد، محسن. ابراهیم‌زاده، آسمین. شفیعی، حسین. (۱۳۸۹). برنامه‌ریزی و ساماندهی فضایی- مکانی خدمات بهداشتی و درمانی با استفاده از GIS (مورد: شهر زنجان). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شمارۀ ۷۳، صص ۵۸ -۳۹.
 پوراحمد، احمد. سیف الدینی، فرانک. نیک پور، عامر. (۱۳۸۸). بررسی کاربری اراضی در بخش مرکزی شهر آمل. پژوهش‌های جغرافیای انسانی. سال۴۱، شمارۀ ۶۷، صص ۱۶-۱.
 پورمحمدی، محمدرضا. (۱۳۸۲). برنامه ریزی کاربری اراضی شهری. تهران: انتشارات سمت.
 تقوایی، مسعود. عزیزی، داود. (۱۳۸۷). برنامه ریزی و مدیریت بحران با تاکید بر امکانات، تأسیسات، خدمات و مکان گزینی مراکز بهداشتی و درمانی. اصفهان: انتشارات کنکاش.
 خدابخشی، زهرا. (۱۳۸۵). تحلیل برنامه ریزی کاربری اراضی شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی ناحیه دو شهر نیشابور. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده جغرافیا، دانشگاه یزد.
 دارابی، سزار. (۱۳۸۴). بررسی عملکرد فضایی و ساماندهی نحوۀ توزیع خدمات درمانی (بیمارستان)، مطالعه موردی: شهر شیراز. پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز.
 زیاری، کرامت الله. بشارتی فر، صادق. رشیدی فرد، نعمت الله. (۱۳۸۹). ارزیابی کاربری اراضی شهر دهدشت (کهکیلویه و بویراحمد). نشریه آمایش محیط، ملایر، دورۀ ۳، شمارۀ ۱۰، صص ۲۲-۱.
 زیاری، یوسف علی. (۱۳۸۷). بررسی و مکان یابی دفاتر اسناد رسمی با استفاده از روش AHP در محیط GIS. فصلنامه جغرافیای انسانی، شمارۀ ۱، تهران، صص ۸۹-۷۳.
سیف الدینی، فرانک. (۱۳۸۳). مبانی برنامه ریزی شهری. تهران: انتشارات آییژ.
 شاعلی، جعفر. (۱۳۷۹). توزیع فضایی مراکز خدمات درمانی و بهداشتی در مناطق شهری تهران. مجله پژوهش های جغرافیایی، تهران، شمارۀ ۳۸، صص ۳۱–۱۹.
 عزیزی، منصور. (۱۳۸۱). کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در مکان‌یابی توزیع فضایی و تحلیل شبکه مراکز بهداشتی و درمانی (نمونه بررسی: شهر مهاباد). پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تبریز.
 الماس پور، فرهاد. (۱۳۸۰). کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در تجزیه و تحلیل شبکه، توزیع فضایی و مکانی داروخانه ها (نمونه موردی: منطقه ۶ تهران). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
۱ محمّدی سرین دیزج، مهدی. (۱۳۸۴). تحلیل پراکندگی و مکان یابی پارک های شهری با استفاده از GIS (مطالعه موردی: منطقه ۲ شهر زاهدان). پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
 مرکز آمار ایران. (۱۳۹۰). نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰ شهرستان سیرجان. دفتر آمار و اطلاعات معاونت برنامه‌ریزی استانداری کرمان.
 مهندسین مشاور فرنهاد. (۱۳۸۸). مکان یابی پایگاه‌های امداد و نجات با استفاده از GIS و روش ارزیابی چندمعیاری.
 هوشیار، حسن. (۱۳۸۹). مکان‌یابی کاربری‌های درمانی با استفاده از روش AHP (مطالعۀ موردی: شهر مهاباد). فصلنامۀ فضای جغرافیایی، سال ۱۱، شمارۀ ۳۶، صص ۱۵۰-۱۳۱.
 Boroushaki, S., Malczewski, J., (2008). Implementing an extension of the analytical hierarchy process using ordered weighted averaging operators with fuzzy quantifiers in ArcGIS. Computers & Geosciences, No,34, pp: 399-410.
 Kmandari, M., Ghazanfarpour, H., Safarpour, M., (2014). A Study on Spatial - locational distribution of health care use, by GIS system Case Study: Hospitals in Kerman. Journal of Middle East Applied Science and Technology, Vol,60 Issu.15.
 Makropoulos, C.K., Butler, D., (2006). Spatial order weighted averaging: incorporating spatially variable attitude towards risk in spatial multi-criteria decision-making. Environmental Modelling & Software, P,69.
 Ngai, E.W.T., Chan, E.W.C., (2005). Evaluation of knowledge management tools using AHP. Expert Systems with Applications 29.
 Tiwari, D.N., Loof, R., Paudyal, G.N., (1999). Environmental economic decision-making in lowland irrigated agriculture using multi-criteria analysis techniques. Agricultural Systems, No,60, pp: 99-112.
 Tuzkaya, G., (2008). An analytic network process approach for locating undesirable facilities: an example from Istanbul, Turkey. Journal of Environmental Management, No,88, pp: 970-983.