تحلیل الگوی کالبدی – فضایی شهر آق قلا در استان گلستان

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه گلستان، گلستان، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه گلستان، گلستان، ایران

چکیده

شناخت الگوی رشد فضایی شهر­ها و کشور­ها از جمله شهر آق ­قلا در استان گلستان، برای تدوین سیاست­های مناسب و دستیابی به توسعه پایدار امری اساسی است. لذا شناخت میزان تجمع و پراکندگی و نحوه تمرکز جمعیت در آنها ضروری است. لذا، با استفاده از روش­های آمار فضایی به تحلیل چگونگی الگوی رشد فضایی شهر آق­ قلا می­پردازیم. در این چهارچوب، جهت آزمون فرضیه از روش­های مختلف آمار فضایی از جمله تحلیل خوشه بندی، ضریب موران، گری، G عمومی، تحلیل لکه­ های داغ استفاده شد. داده­ های مورد نیاز نیز به روش کتابخانه ­ای و با استفاده از آمار بلوکه شهر گردآوری شد. نتایج محاسبه درجه تجمع از طریق ضریب موران و گری، الگوی تصادفی متمایل به پراکندگی را نشان می­دهد. همچنین شاخص G عمومی تمرکز پایین جمعیت و فعالیت را نشان می­دهد. در مجموع ­مشخص گردید که الگوی توزیع و تمرکز جمعیت و اشتغال در شهر آق ­قلا از نوع تصادفی متمایل به پراکنده است و با تمرکز پایین. می­توان گفت که الگوی پراکنده می­تواند تأثیرات منفی زیادی در بخش­های مختلف اقتصادی- اجتماعی و زیست محیطی به بار آورد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اطهاری، کمال. (۱۳۷۹). به سوی کارآمدی دخالت دولت در بازار زمین شهری. فصلنامه اقتصاد مسکن، شمارۀ ۳۰، صص ۳۸-۲۴.
 بابایی فر، عاطفه. (۱۳۹۱). بررسی توسعه فیزیکی شهر دزفول. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز.
 بزّی، خدارحم. شرافت سید، امان گلدی. (۱۳۸۷). تأملی بر بازار هفتگی آق قلا و اثرات اقتصادی - اجتماعی آن. مجلّه فضای جغرافیایی، سال ۸، شمارۀ ۲۴.
 پوراحمد، احمد. حسام، مهدی. آشور، حدیثه. صابر، محمدپور. (۱۳۸۹). تحلیلی بر الگوی گسترش کالبدی - فضایی شهر گرگان با استفاده از مدل های آنتروپی شانون و هلدرن. مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال ۱، شمارۀ ۳، ص ۱۸-۱.
 تقوایی، مسعود. سرایی، محمّدحسین. (۱۳۸۳). گسترش افقی شهرها و ظرفیت های موجود زمین (مورد مطالعه: شهر یزد). فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شمارۀ ۷۳.
 حسینی، سیّدعلی. پوراحمد، احمد. ویسی، رضا. (۱۳۹۲). مکان یابی جهات بهینه توسعه فیزیکی شهر رشت با استفاده از مدل AHP. چشم انداز جغرافیایی در مطالعات انسانی، شماره ۲۳، صص ۷۲-۵۵.
 حسینی، سیّدهادی. قدمی، مصطفی. (۱۳۹۲). تحلیل الگوی توسعه کالبدی - فضایی شهر سبزوار. فصلنامه فضای جغرافیایی، سال ۱۳، شماره ۴۴، صص ۲۴۰–۲۱۹.
 حسینیون، سولماز. (۱۳۸۵). شهر فشرده شهر فردا. مجلّه شهرداری ها (ماهنامه پژوهشی آموزشی و اطلاع رسانی، برنامه ریزی و مدیریت شهری)، سال ۶، شمارۀ ۷۳، صص ۱۶-۱۲.
 حیاتی، سلمان. (۱۳۹۱). تحلیل شاخص های رشد هوشمند شهری در مشهد. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی.
رهنما، محمّدرحیم. غلامرضا، عباس زاده. (۱۳۸۷). اصول، مبانی و مدل های سنجش فرم کالبدی شهر. چاپ اول. مشهد: جهاد دانشگاهی مشهد. گروه پژوهشی مطالعات شهری و منطقه ای.
 رهنمایی، محمّدتقی. (۱۳۷۰). جغرافیا و برنامه ریزی ناحیه ای. جزوه درسی دوره کارشناسی ارشد دانشگاه تهران.
 زیاری، کرامت الله. قدیری، محمود. دستا، فرزانه. (۱۳۹۳). سنجش و ارزیابی الگوی گسترش فیزیکی شهر یزد. فصلنامه پژوهش های جغرافیای انسانی، دورۀ ۴۶، شمارۀ ۲، صص ۲۷۲- ۲۵۵.
 سازمان آمار ایران. سالنامه های آماری از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۲ استان گلستان.
 سلطان زاده، حسین. (۱۳۶۵). مقدمه ای بر تاریخ شهر و شهرنشینی در ایران. تهران: نشر آبی.
 شماعی، علی. (۱۳۸۱) . توسعه ناموزون فضایی - کالبدی شهر یزد و اثرات آن بر ساخت اکولوژی شهر. پژوهش های جغرافیایی. شمارۀ ۴۶.
 فرید، یدالله. ( ۱۳۷۳). جغرافیا و شهرشناسی. تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
 قربانی، رسول. (۱۳۸۳). تراکم و ساماندهی فضاهای شهری. رسالۀ دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز.
 ماجدی، حمید. (۱۳۸۷). زمین و جایگاه آن در توسعه شهری. ماهنامه شهرداری ها، شمارۀ ۳۷، صص ۸-۱.
 مثنوی، محمّدرضا. (۱۳۸۱). توسعه پایدار و پارادایم های جدید توسعه شهری. مجلّه محیط شناسی، شمارۀ ۳۱.
 مشهدی زاده دهاقانی، ناصر. (۱۳۷۳). تحلیلی از ویژگی های برنامه ریزی شهری در ایران. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت.
 میرکتولی، جعفر. قدمی، مصطفی. مهدیان بهنمیری، معصومه. محمدی، سحر. (۱۳۹۰). مطالعه و بررسی روند و گسترش کالبدی - فضایی شهر بابلسر با استفاده از مدل های آنتروپی شانون و هلدرون. فصلنامه چشم انداز جغرافیایی (مطالعات انسانی)، سال ۶، شمارۀ ۱۶، صص ۱۵۵-۱۳۳.
 نوابخش، مهرداد. صفی، سمیه. (۱۳۸۸). بررسی اثرات زیست محیطی و رشد فیزیکی شهر ملایر. فصلنامه جغرافیای سرزمین، سال ۶، شمارۀ ۲۳.
 وارثی، حمیدرضا. (۱۳۹۱). تحلیلی بر عوامل خزش شهری و رشد فیزیکی شهر گناباد با استفاده از مدل های آنتروپی و هلدرن. آمایش سرزمین، سال ۴، شمارۀ ۶.
 Johanson, E.A.J.,(1998). The Orgnaization of Spase in Development Press. Countries, Cambridge, Harvard University.
 Menon, Neha., (2004). Urban sprawl. Vision the journal of the WSC-SD, Vol,2, No.3.
 Shi. Y., Xiang, S., Xuedong, Z., (2012). Characterizing growth types and analyzing growth density distribution in response to urban growth patterns in peri- urban areas of Lianyungang City. Journal of Landscape and Urban Planning.
 Tsai, Y., Het, Al., (2005). Quantifying urban form: compactness. Versus Sprawl. Urban