تحلیل فضایی توزیع و پراکنش پارک های شهری کرج

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 کارشناس ارشد برنامه ریزی و آمایش سرزمین،دانشگاه تهران، ایران

چکیده

فضای سبز به ­عنوان یکی از کاربری­های فضای شهری جایگاه مهمی در تعدیل و تصفیه هوا و گذران اوقات فراغت و نیز زیباسازی منظر شهری دارد. امروزه در شهرها کارکرد فضای سبز شهری بخش جدایی ­ناپذیر از مجموعه شهرها تلقی می­شود. پیامدهای توسعه شهر و پیچیدگی­های معضلات زیست محیطی آنها موجودیت فضای سبز و گسترش آن را برای همیشه اجتناب ­ناپذیر کرده است. در این میان توجه به تعادل فضایی در پراکنش و توزیع پارک­های شهری به ­عنوان بخش مهمی از فضای سبز شهری به­ ویژه در شهرهای بزرگ ضرورت دارد. در این پژوهش سعی شده است تحلیلی از وضعیت پراکندگی و توزیع کاربری فضای سبز شهری با تاکید بر پارک­های شهری در مناطق 12 گانه شهر کرج با استفاده از نرم­افزار ArcGIS انجام شود. این پژوهش از نوع توصیفی– تحلیلی بوده و در آن از روش کتابخانه­ ای و اسنادی برای گردآوری اطلاعات استفاده شده­است. به این منظور ابتدا با توجه به منابع آماری موجود از جمله جمعیت و مساحت پارک­های شهری و با توجه به استانداردهای موجود در منابع مختلف، استخراج و سرانه ­های انواع پارک­های شهری در مناطق 12 گانه، نسبت به هم و نسبت به استانداردهای موجود سنجیده شده ­اند. نتایج حاصله از تحلیل وضعیت توزیع پارک­های شهری در مناطق 12 گانه شهر کرج نشان از عدم تعادل در توزیع و پراکنش این پارک­ها نسبت به جمعیت مناطق دارد. منطقه 11 و 8 دارای سرانۀ مناسب و مناطق دیگر دارای کمبود در سرانه و مساحت و همچنین توزیع نامتعادل پارک­های شهری هستند. نتایج مدل تاپسیس نیز نشانگر رتبه بالای مناطق 11 و 8 در برخورداری از پارک­های شهری می­باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ایران نژادپاریزی، محمد حسین. بشری، حسین. باقری، حسین. نائینی، محمدرضا. (۱۳۸۸). ارزیابی کمّی و کیفی فضای سبز شهر قم و ارائه راهکارهای رسیدن به وضعیت مطلوب. سوّمین همایش ملی فضای سبز و منظر شهری، تهران، صص ۹۸-۸۸.
 پاپلی یزدی، محمدحسین. رجبی سناجردی، حسین. (۱۳۸۹). نظریه های شهر و پیرامون. چاپ پنجم، تهران: انتشارات سمت.
 پوراحمد، احمد. اکبرپور، محمد. ستوده، سمانه. (۱۳۸۸). مدیریت فضای سبز شهری منطقه ۹ شهرداری تهران. پژوهش های جغرافیای انسانی، شماره ۶۹، صفحات ۵۰-۲۹.
 پورمحمدی، محمدرضا. (۱۳۹۰). برنامه ریزی کاربری اراضی شهری. چاپ هفتم، تهران: انتشارات سمت.
 حاتمی نژاد، حسین. محمدپور، صابر. منوچهری، ایوب. حسام، مهدی. (۱۳۹۰). بررسی و پیشنهاد معیار و استاندارد برنامه ریزی توسعه فضای سبز شهری (مطالعه موردی: منطقه ۱۲ تهران). فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، سال ۲۶، شمارۀ ۳، پیاپی ۱۰۲، صص ۵۰-۲۵.
 رهنمایی، محمدتقی. شاه حسنی، پروانه. (۱۳۹۰). فرآیند برنامه ریزی شهری درایران. چاپ هشتم، تهران: انتشارات سمت.
زیاری، کرامت الله. (۱۳۸۹). برنامه ریزی کاربری اراضی شهری. چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
 زیاری، کرامت الله. مهدنژاد، حافظ. فریاد، پرهیز. (۱۳۸۸). مبانی و تکنیک های برنامه ریزی شهری. چاپ اول، چابهار: انتشارات دانشگاه بین المللی چابهار.
 زیاری، کرامت الله. واحدیان، لیلا. پرتون، زیبا. (۱۳۹۱). تحلیلی بر بحران زیست محیطی و توزیع فضای سبز شهر تهران. نشریه مطالعات و پژوهش های شهری و منطقه ای، سال۴، شمارۀ ۱۴، صص ۱۱۴-۱۰۱.
 سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری کرج (۹۲-۱۳۹۱).
 سعید نیا، اجمد. (۱۳۸۳). کتاب سبز شهرداریها. جلد نهم (فضای سبز شهری). نشر تهران: شهرداریی ها.
سعیدی، عباس. (۱۳۸۷). دانشنامه مدیریت شهری و روستایی. چاپ اول، تهران: انتشارات سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور.
 سعیدی رضوانی، نوید. (۱۳۷۵). شهرداری ها و اوقات فراغت شهروندان. تهران: مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهری تهران.
 شهرداری مشهد، (۱۳۹۲)، بولتن آماری شهرداری های کلانشهرهای کشور. معاونت برنامه ریزی و توسعه، مدیریت آمار، فنّاوری و تحلیل اطلاعات.
 شیعه، اسماعیل. (۱۳۸۹). مقدمه ای بر مبانی برنامه ریزی شهری. چاپ ۲۸، تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت.
عسگری، علی. تقوایی، علی اکبر. معروفی، سکینه. (۱۳۹۱). برنامه ریزی شهری سالم. چاپ دوم، تهران: انتشارات سازمان شهرداری و دهیاری های کشور.
 فرهودی، رحمت الله. مداحی، ژیلا. (۱۳۸۹). بررسی کارکردهای مناطق شهری مورد مطالعه: شهر کرج. فصلنامۀ جغرافیای انسانی، سال دوم، شمارۀ سوم، صص ۱۳۶-۱۲۴.
 قربانی، رسول. (۱۳۷۶). ضرورت و تدوین استراتژی فضای سبز شهری. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، سال ۴۰، شمارۀ ۱۶۵.
 لطفی، صدیقه. مهدی، علی. محمدپور، صابر. (۱۳۹۳). بررسی پراکنش، استانداردها و محاسبۀ سرانۀ فضای سبز شهری بر اساس مدل بهرام سلطانی- موردشناسی: منطقه یک شهر قم. فصلنامۀ جغرافیا و آمایش شهری - منطقه ای، شمارۀ ۱۰، صفحات ۱۸-۱.
 مرکز آمار و اطلاعات شهرداری کرج (۱۳۹۰). آمار نامه شهرداری کرج.
 مرکز آمار و اطلاعات شهرداری کرج (۱۳۹۲). آمار نامه شهرداری کرج.
 هاشمی، سیّد محمود. (۱۳۸۶). کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در تجزیه و تحلیل تغییرات مکانی - زمانی فضای سبز شهری. مجموعه مقالات سوّمین همایش ملّی فضای سبز و منظر شهری، ویژه نامه شمارۀ ۲۴.
 Bayrne, J., Sipe, N., (2010). Green and open space planning for urban consolidation - A review of the literature and best practice. Urban Research Program, Issues Paper 11, Griffith University.
Rangwala, SC., (1998). Town planning charatar publishing house. India.
 Stobart, J., (2002). Culture versus commerce: societies and spaces for elites in eighteenth-century Liverpool. Journal of Historical Geography, No,78, pp: 471-485.
Taylor, D.E., (1999). Central Park as a model for social control: Urban parks, social class and leisure behavior in Nineteenth-Century America, Journal of Leisure Research, No,31, pp: 420-477.
 Waley, P., (2005). Parks and landmarks: planning the Eastern Capital along western lines. Journal of Historical Geography, No,31, pp.1-16