تحلیل فضایی مناطق شهری قم به منظور احداث پروژه مسکن اجتماعی با تاکید بر روش تحلیل سلسله مراتبی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 کارشناس ارشد برنامه ریزی آمایش سرزمین، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

مسکن اجتماعی  به نوعی خاصی از تامین مسکن اطلاق می­شود که اساساً توسط دولت ملّی یا محلی و با هدف خانه­ دار کردن گروه­ های کم­ درآمد صورت می­گیرد. شهر قم یکی از شهرهای بزرگ ایران است که با توجه به جمعیت بالای آن نیاز به توجه در بخش مسکن دارد. یکی از مهم­ترین عوامل در ایجاد و ساخت پروژه­های مسکونی، مکان­یابی بهینه آن می باشد. یکی از روش­های تصمی م­گیری، از طریق وزن­دهی به معیارها روش سلسله مراتبی است. با استفاده از این روش، معیارها و زیرمعیارها رتبه­ بندی شده و گزینه­ های مناسب برای اتخاب مکان بهینه مشخص می­شوند. این پژوهش به­ صورت کاربردی و به ­روش توصیفی– تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ­ای صورت گرفته است. معیارها و ریزمعیارهای مؤثر در مکان­یابی فضاهای مسکونی معرفی و درخت سلسله ­مراتبی معیارها ترسیم شده است. این معیارها در قالب پرسشنامه ­ای تنطیم و در بین کارشناسان شهری و مسکن شهرداری قم توزیع شد و برای محاسبه میانگین وزن­های داده شده هر معیار و زیرمعیار، از مقایسه زوجی استفاده شده است. پس از انجام محاسبات مربوطه در فرایند تحلیل سلسله ­مراتبی، نتایج و  خروجی مدل به ­گونه ­ای بود که منطقه 8 مناسب­ترین منطقه برای احداث پروژه مسکن اجتماعی تشخیص داده شد. مناطق 2 و 3 نیز پس از منطقه 8 در اولویت­های بعدی قرار می گیرند. در همین راستا، مناطق 5 و 6 و 7 نامناسب ­ترین مناطق در مکان­یابی و احداث این پروژه می­باشند.

کلیدواژه‌ها


اهری، زهرا. (۱۳۷۳). تجربیات سایر کشورها در زمینۀ تامین مسکن اجتماعی –جنبه های قابل بررسی در شرایط ایران. سمینار سیاست های توسعه مسکن. تهران: وزارت مسکن وشهرسازی، صص ۱۵۰-۱۳۷.
 پورافکاری، نصرالله. (۱۳۷۴). تامّلی بر مسکن اجتماعی. مجموعۀ مقالات دومین سمینار سیاست های توسعه مسکن در ایران، جلد ۱.
 پورمحمدی، محمدرضا. اسدی، احمد. (۱۳۹۳). ارزیابی پروژه های مسکن مهر شهر زنجان. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال ۱۴، شماره ۳۳، صص ۱۷۱-۱۹۲.
پورمحمدی، محمدرضا. (۱۳۹۳). برنامه ریزی مسکن. چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات سمت.
 پورمحمدی، محمدرضا. (۱۳۹۰). برنامه ریزی کاربری اراضی شهری. چاپ هفتم، تهران: انتشارات سمت.
توفیق، فیروز. (۱۳۷۰). مجموعه مباحث و روش های شهرسازی، مسکن. وزارت مسکن و شهرسازی. چاپ دوم، تهران: مرکز مطالعات معماری و شهرسازی ایران.
 حاجی پور، خلیل و عطایی، سینا. (۱۳۹۲). تعیین معیارهای برنامه ریزی اقشار کم درآمد و ارزیابی طرح های اجرایی مسکن مهر در شهرهای کوچک (مطالعه موردی: ۵ شهر کوچک در استان خراسان شمالی). مطالعات و پژوهش های شهری، سال ۵، شمارۀ ۱۹، صص ۴۲-۱۹.
رسولی، محمد. (۱۳۷۵). ارزیابی سیاست های توسعه مسکن در رابطه الگوی مسکن بر اساس معیارهای شهرسازی. مجموعه مقالات سومین سمینار سیاست های توسعه مسکن در ایران، جلد اول، وزرات مشکن و شهرسازی.
 رضایی، محمدرضا. کمائی نژاد، یعقوب. سرائی، محمدحسین. (۱۳۹۳). اولویت بندی تناسب مکان گزینی پروژه های مسکن مهر شهر یزد با استفاده از رهیافت ترکیبی AHP-VIKOR. مجلۀ آمایش جغرافیایی فضا، سال۴، شمارۀ ۱۱، صص ۱۲۴-۱۰۶.
زبردست، اسفندیار. (۱۳۸۰). کاربرد فرآیند تحلیل سلسه مراتبی در برنامه ریزی شهری و منطقه ای. نشریۀ هنرهای زیبا، شمارۀ ۱۰، صص ۲۱-۱۳.
 سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهر قم. (۱۳۹۲). مرکز آمار ایران.
سعیدنیا، احمد. (۱۳۷۸). کتاب سبز راهنمای شهرداری ها. جلد ۲ و ۴، تهران: وزارت کشور، مرکز مطالعات برنامه ریزی شهری.
سیف الدینی، فرانک. (۱۳۷۳). مسکن حداقل. مجموعه مقالات سمینار سیاست های توسعه مسکن در ایران، جلد نخست. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی (سازمان ملی زمین و مسکن).
صمدی، نادر. (۱۳۸۰). مکان گزینی مراکز خدمات شهری با استفاده از جی آی اس «نمونه موردی: شهر نمین، استان اردبیل». پایان نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه یزد.
قراگوزلو، علی. (۱۳۸۴). مدل سازی توسعه عملکردی شهری با کاربرد مدل های زیست-محیطی و بهره گیری ازGIS و RS. مجله شهرنگار، شمارۀ ۵۰، صص ۳۶-۳۲.
 مجدوب، محسن. (۱۳۸۸). برنامه ریزی مسکن مهر در شهرهای جدید. مجلۀ آبادی، فصلنامه شهرسازی و معماری. سال ۱۹، شمارۀ ۶۵، صص ۱۶۲-۱۵۸.
 مشکینی، ابوالفضل. ضابطیان، الهام. الیاس زاده، سیّد نصرالدین. (۱۳۹۱). ارزیابی مکان-گزینی پروژه های مسکن مهر با رویکرد کالبدی–زیست محیطی با استفاده از مدل سلسله مراتب AHP (مطالعۀ موردی: استان یزد). فصلنامه مطالعات شهری، شمارۀ ۲، صص ۷۰-۵۷.
 مطالعات بازنگری طرح جامع مسکن. (۱۳۹۲). سند راهبردی و چشم انداز کلان بخش مسکن در افق ۱۴۰۵. وزارت راه و شهرسازی، سازمان ملی زمین و مسکن.
 مهدوی مسعود. رضایی، محمد. (۱۳۹۰). تحلیلی بر مکان گزینی اراضی مسکن در شهرهای اقماری با روش TOPSIS (مطالعه موردی: شهر صالح آباد همدان). فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره ۱۴، صص ۱۹۴-۱۶۵.
 هادیانی، زهره. کاظمی زاد، شمس الله. (۱۳۸۹). مکان یابی ایستگاه های آتش نشانی با استفاده از روش تحلیل شبکه و مدل AHP در محیط GIS (مطالعه موردی: قم). فصلنامه جغرافیا و توسعه، سال ۸، شماره ۱۷، صص ۱۱۲-۹۹.
Christian, Friis.Bach., (2014). Social Housing in the UNECE - Models, Trends and Challenges. Committee on Housing and Land Management, Seventy-fifth session,Geneva, ۸ and ۹ October 2014.
 Golland, A., Blake, R., (2004). Housing Development (Theory, Process and Practice). Routledge, London, 410p.
 Gurren, N., Milligan, V., (2007). Planning for Affordable Housing in Australia's Metropolitan Regions. University of Sydney: Faculty of Architecture, Design and Planning. (soac. fbe. unsw. edu. au).
 Hiraskar, G.H., (1998). Fundamentals of Town Planing Delhi. Gha_Nrat E. Sons.
 John, hills., (2007). Ends and means: the future roles of social housing in England. ESRC Research Centre for Analysis of Social Exclusion, CASEreport ISSN 1465-3001.