ساماندهی فضایی کاربری فضای سبز شهری با استفاده از GIS (مطالعه موردی: منطقه 7 شهر تهران)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

فضای سبز، به­ عنوان یکی از شاخص­های توسعه ­یافتگی جوامع دارای ابعاد زیست محیطی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و کالبدی است. برای اینکه بتواند نقش­ها و عملکردهای خود را به­ خوبی ایفا کند، اولین و مهم­ترین گام تعیین مکان­های مناسب برای آن است. هدف از انجام این تحقیق، ساماندهی فضای سبز شهری در منطقۀ 7 تهران می باشد. برای این منظور از مدل AHP Fuzzy استفاده شد. روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی است. در این تحقیق با بررسی و ارزیابی معیارهای مورد نیاز در مکان ­گزینی فضای سبز شهری اقدام به تهیi نقشه و ایجاد لایi اطلاعاتی برای هر یک از معیارها در محیط GIS گردید و جمعاً از 10 معیار استفاده شد. سپس به­ منظور مدل­سازی، به هرکدام از لایه ­های اطلاعاتی بر اساس مدل AHP وزن مناسبی اختصاص داده شد. در نهایت نقشه ­ها با یکدیگر تلفیق شده و نقشه نهایی حاصل گردید. با قرار دادن لایه پارک­های موجود با نقشه مطلوبیت، فضایی جهت جانمایی کاربری فضای سبز مشخص گردید که هیچ­کدام از پارک­های موجود در منطقۀ 7 در پهنه ­های بسیار مطلوب قرار نگرفته و نزدیک به نیمی از پارکهای موجود در این منطقه یعنی بالغ بر 43 درصد در پهنه نامطلوب، حدود 34 درصد در مطلوبیت متوسط و 23 درصد نیز در پهنه مطلوب قرار داشته ­اند. با توجه به اینکه نزدیک به نیمی از پارک­های موجود منطقه در پهنه نامطلوب قرار دارند، می­تواند بیان ­کننده این نکته باشد که­ در مکان­یابی کاربری فضای سبز ضوابط سازگاری برنامه­ ریزی کاربری اراضی نادیده گرفته شده است.

کلیدواژه‌ها


احمدی، عاطفه. موحد، علی. شجاعیان، علی. (۱۳۹۰). ارائه الگوی بهینه مکانیابی فضای سبز شهری با استفاده از GIS و روش AHP (مورد مطالعه: منطقه ۷ شهرداری اهواز). فصلنامۀ آمایش محیط، شماره ۱۵.
 اندرودی، مهرداد. (۱۳۸۰). اصول و روش های مدیریت زیست محیطی. انتشارات کنگره، ۳۲۸ ص.
 بحرینی، حسین. (۱۳۷۷). فرایند طراحی شهری. چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران.
 چارراهی، ذبیح الله. رشچی، ژاله. (۱۳۹۰). تسلط بر GIS با ArcGIS، چاپ اول، انتشارات کیان رایانه سبز.
 حبیبی، کیومرث. عدلی نظری، سعید. (۱۳۸۷). پیاده سازی ماتریس های هم جواری در سیستم اطلاعات مکانی به منظور تعیین و یا تغییر کاربری های شهری (نمونه موردی: محله خاک سفید تهران). همایش ژئوماتیک، تهران، سازمان نقشه برداری کشور.
 زاهدی فر، محمدحسین. (۱۳۷۳). تحلیل نظام تصمیم گیری در شهر تهران، بررسی امکان پذیری تمرکزگرایی در تصمیم گیری. پایان نامه کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری و منطقه ای، دانشگاه شهید بهشتی.
 زیاری، کرامت الله. شادمان رودپشتی، مجید. حسن پور، سیروس. مصطفایی، ابوالفضل. (۱۳۹۲). مکان یابی عرصه های مناسب فضای سبز شهری با استفاده از روش ترکیبی AHP و فازی در محیط GIS منطقه ۱۴ شهرداری تهران. فصلنامه فضای جغرافیایی، سال ۱۳، شماره۴۳.
 سعیدنیا، احمد. (۱۳۸۳). کتاب سبز راهنمای شهرداری ها. فضای سبز شهری، انتشارات سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور.
صابری، عظیم. قنبری، ابوالفضل. حسین زاده، مریم. (۱۳۹۰). مکان یابی پارک و فضای سبز شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی به روش ارزیابی چندمعیاری AHP (نمونه موردی: شهر شوشتر). همایش ژئوماتیک، تهران، سازمان نقشه برداری.
ضوابط طرّاحی فضای سبز شهری. (۱۳۸۹). نشریه معاونت نظارت راهبردی رئیس جمهور، دفتر نظام فنّی اجرایی، شماره ۲۰۳.
عسگری، علی. رازانی، اسد. رخشانی، پدرام. (۱۳۸۱). برنامه ریزی کاربری اراضی شهری. تهران: انتشارات نور علم.
مشکینی، ابوالفضل. رحیمی، محسن. محمدپور، صابر. اکبرپور سراسکانرود، محمد. (۱۳۸۹). ارزشیابی و تحلیل کاربری های شهری با تاکید بر کاربری فضای سبز شهری شهر گلستان. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه ای، شماره ۱۵.
 نظری عدلی، سعید. (۱۳۸۵). تحلیل عملکردی و مکان گزینی پارک های شهری با استفاده از الگوریتم های فازی در محیط GIS. طرح نهایی برای دریافت درجه کارشناسی، بابلسر: دانشگاه مازندران، دانشکده هنر و معماری.
Chiesure. Ana., (2004). The role of urban park for the sustainable city. Journal of urban planning. No,68, pp: 129-138.
Fulton. William., (2011). The critical role of park in urban and metropolitan in frastructure. National recreation and park association.
 http://tehran.ir.
 Hua Zhang, Bo.Chen., Zhi.Sun, Zhiyi.Bao., (2013). Landscape perception and recreation needs in urban green space in Fuyang, Hangzhou, China. Urban Forestry & Urban Greening, pp: 44-52.
 I.P. Senanayake,, W.D.D.P. Welivitiya,, P.M. Nadeeka., (2013). Urban green spaces analysis for development planning in Colombo, Sri Lanka,utilizing THEOS satellite imagery – A remote sensing and GIS approach. Urban Forestry & Urban Greening, pp: 307-314.
 Imaoka.Y., (2007). Selection location of urban park in hillside city Nagasakiby using GIS and remote sensing.
 Kshama.Guptaa, Pramod.Kumara., S.K, Pathanb., K.P, Sharmaa., (2012). Urban Neighborhood Green Index – A measure of green spaces in urban areas. Landscape and Urban Planning, pp: 325-335.