ارزیابی تأثیر ریزش آوار بر کارایی شبکه معابر در زلزله‌های احتمالی (مطالعه موردی: منطقه ثامن مشهد)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 استادیار گروه مدیریت، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ایران

2 استادیار گروه اقتصاد، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ایران

3 کارشناس ارشد مدیریت بحران، دانشگاه شهید باهنر کرمان، ایران

چکیده

شهر مشهد، به ­واسطة قرار گرفتن چندین گسل فعال در اطراف و درون آن، از ریسک بالایی در برابر خطر زلزله برخوردار است. در این میان، آسیب به زیرساخت‌‌های آن به ­ویژه، شبکة معابر و بزرگراه‌ها، تأثیر نامطلوبی بر دسترسی به مناطق حادثه‌دیده می‌گذارد. این مقاله، میزان آسیب‌ پذیری شبکه‌های ارتباطی منطقة ثامن مشهد و احتمال انسداد معابر این منطقه در اثر فروریزش ساختمان‌ها پس از زلزله را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد. این مطالعه به روش مدل­سازی با بیان ریاضیاتی انجام پذیرفت و مناطق بحرانی و دارای ریسک‌ پذیری ناشی از محاسبة درجة محصوریت معابر منطقه، با استفاده از امکانات و توانایی‌های نرم افزار ArcGIS مشخص گردیدند. مدل­سازی ریاضیاتی و درجة سازگاری معابر منطقه نشان داد که 58/2 درصد از معابر در صورت تخریب ساختمان‌های بدنة آنها، دارای سازگاری کاملاً نامناسب می‌گردند و با توجه به عدم رعایت تناسب ارتفاع ساختمان به عرض معبر، 46/3 درصد از آنها در موقعیت خطرناکی قرار خواهند گرفت؛ در نهایت، نتایج به­ دست آمده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، نشان می‌دهد که با محاسبة شاخص درجة محصوریت و معیار قرار دادن آن به طور صرف، اکثر مسیرهای موجود در زمان بروز حادثه بسته خواهند شد و کار دسترسی و امدادرسانی را با مشکل مواجه خواهند ساخت؛  بنابراین، معابر این منطقه تا زمان پایان اصلاح و بازسازی، در صورت بروز فاجعه‌هایی چون زلزله و دیگر حوادثی که نیاز به امدادرسانی فوری داشته باشند، نمی‌تواند نقش چندان مؤثری در کاهش آسیب‌پذیری و امدادرسانی فوری ایفا نمای

کلیدواژه‌ها


احدنژاد، محسن. قرخلو، مهدی. زیاری، کرامت‌اله. (1389). مدل‌سازی آسیب‌ پذیری ساختمانی شهرها در برابر زلزله با استفاده از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (نمونه موردی: شهر زنجان). جغرافیا و توسعه، شمارة 19، صفحات 198-171.
آمارنامة شهرمشهد. (1390). معاونت برنامه­ ریزی و توسعة شهرداری مشهد.
بحرینی، حسین. (1372). برنامه‌ریزی کاربری زمین در مناطق زلزله‌خیز (نمونه شهرهای لوشان، منجیل و رودبار). تهران: انتشارات مرکز مقابله با سوانح ایران.
حاتمی‌نژاد، حسین. (1380). شهر و عدالت اجتماعی، ناهمگونی فضایی در محلات شهر مشهد. رسالة دکتری دانشگاه شهید بهشتی تهران.
حسینی، مازیار. (1387). مدیریت بحران. چاپ اوّل، تهران: مؤسسة نشر شهر.
زهرایی، مهدی. ارشاد، لیلی. (1384). بررسی آسیب ­پذیری لرزه ­ای ساختمان­های شهر قزوین. نشریة دانشکدة فنی دانشگاه تهران، جلد 39.
زنگی‌آبادی، علی. رضایی، میثم. مؤمنی‌شهرکی، مهدی. میرزایی، سارا. (1392). ارزیابی آسیب‌ پذیری بخش مرکزی کلان­شهرهای ایران در برابر بحران زلزله با استفاده از مدل IHWP (مطالعة موردی: منطقه 3 شهر اصفهان). مجلة آمایش جغرافیایی فضا، شمارة 8، صفحات 156- 137.
سالکی ملکی، محمدعلی. ولی­بیگی، مجتبی. قاسمی، معصومه. (1392). کارایی فضایی شبکة ارتباطی به ­منظور امدادرسانی بعد از وقوع زلزله (مطالعة موردی: شهرک باغمیشه تبریز). فصلنامة امداد و نجات، شمارة 3، صفحات 85-70 .
شیعه، اسماعیل. حبیبی، کیومرث. ترابی، کمال. (1389). بررسی آسیب‌پذیری شبکه‌های ارتباطی شهرها در مقابل زلزله با استفاده از روش، GIS، IHWP، (مطالعة موردی: منطقة شش شهرداری تهران). فصلنامة باغ نظر، شمارة 13، صفحات 48-35.
مزروعی قمصری، جواد. (1390). تعیین مسیرهای مناسب و قابل دسترس بعد از زلزله با استفاده از نرم‌افزارGIS جهت مدیریت بحران شهرستان کاشان. پایان نامة کارشناسی ارشد مدیریت بحران به راهنمایی دکتر محمدعلی فرقانی، دانشگاه باهنر کرمان.
مهدوی­نژاد، محمدجواد. جوانرودی، کاوان. (1391). بررسی آسیب‌پذیری ناشی از زلزله در شبکه‌های ارتباطی تهران بزرگ (مطالعة موردی: خیابان ولی­عصر شمالی-میدان ولیعصر تا چهارراه پارک­وی). دوفصلنامة مدیریت بحران، شمارة 1، صفحات 21-13.
نورائی، همایون. رضایی، ناصر. عباسپور، رحیم­علی. (1390). ارزیابی و تحلیل مکانی کارایی شبکه‌های ارتباطی محلی پس از زمین‌لرزه ‌از منظر پدافند غیرعامل. مجلة علوم و فناوری‌های پدافند غیرعامل، شمارة 3، صفحات 160-151.
Amini Hosseini, K.,  Hosseini, M., Jafari, M.K., Hosseinioon, S., (2009). Recognition of Vulnerable UrbanFabrics in Earthquake Zones: A Case Study of the Tehran Metropolitan Area. JSEE ,Vol. 10, No.4, pp:175-187. Available online at: http://www.iiees.ac.ir/jsee.
Anagnostopoulos, S., Providakis, C., Salvaneschi, P., Athanasopoulos, G. وBonacina, G., (2008). SEISMOCARE: An efficient GIS tool for scenario-type investigations of seismic risk of existing cities. Soil Dynamics and Earthquake Engineering No.28, pp:73–84.
Anaya-Arenas, A., M. Renaud, J., Ruiz, A., (2012). Relief distribution networks: A systematic review. Technical Report 55, CIRRELT.
Apte, A., (2009). Humanitarian Logistics: A new field of research and action. Foundations and Trends in Operations Management, No.3 (1), pp:1-100.
Berberian, M., (1995). Natural Hazards and the First Earthquake Catalogue of Iran. Historical Hazard in Iran Prior to 1900, A UNESCO/IIEES publication during UN/IDNDR: International Institute of Earthquake Engineering and Seismology, Tehran, 603 (in English) + 66 (in Persian), Vol.1.
Bissell, R., (2013). Preparedness and Response for Catastrophic Disasters. CRC Press.
Hashemi, M., Alesheikh, A.A., (2011). A GIS-based earthquake damage assessment and settlement methodology. Soil Dynamics and Earthquake Engineering, No.31, pp:1607–1617.
Karimzadeh, S., Miyajima, M., Hassanzadeh, R., Amiraslanzadeh, R., Kamel, B., (2014). A GIS-based seismic hazard, building vulnerability and human loss assessment for the earthquake scenario in Tabriz. Soil Dynamics and Earthquake Engineering, No.66, pp:263–280.
Kovacs, G., Spens, K., (2009).  Identifying challenges in humanitarian logistics. International Journal of Management, Vol.39, No.6, pp:506-528.
Menoni, S., Costa, L., Galderisi, A., Margottini, C., (2011). Methodological framework for an Integrated multi-scale vulnerability and resilience assessment. ENSURE, Del 4.1.1, ENSURE project, WP4, deliverable 4.1.1, 96 pp.