ارزیابی و تحلیل نقش شهرداری در توانمندسازی مناطق حاشیه نشین شهر (مطالعه موردی: شهر گرگان)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه گلستان

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه گلستان

3 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه گلستان

چکیده

رشد سریع شهرنشینی در کشورهای جهان سوم، باعث افزایش فقر شهری شده و این پدیدة در حال رشد، مشکلات فراوانی را برای این کشورها به وجود آورده است؛ بدین گونه که شهرها، به واسطة برخورداری از امکانات و زیرساخت­های رفاهی – خدماتی، جمعیت بیکار ساکن نواحی روستایی را به سوی خود جذب کرده و از آنجایی که این افراد، فاقد مهارت در شغلی خاص هستند؛ جذب اشتغال کاذب شده و به علت درآمد پایین در اطراف شهرها اسکان می یابند؛ در واقع، جزیره ­ای ثروتمند و محصور در کمربندی سیاه از محرومیت و بدبختی­ها به نام حاشیه نشینی را ایجاد می کنند. هدف از پژوهش حاضر، تبیین نقش شهرداری­ها در توانمندسازی حاشیه­ نشینان شهر گرگان است که بدین منظور از روش توصیفی – تحلیلی و پیمایش میدانی استفاده شده است. جامعة مورد مطالعه در این پژوهش، ساکنان مناطق اسلام آباد، قلعه حسن، کوی افسران و حد فاصل اوزینه و کاشانی است که با استفاده از روش کوکران، تعداد 276 نفر به ­عنوان نمونه انتخاب شده­اند. نتایج به دست آمده از آزمون کای اسکوئر، نشان دهندة دسترسی بسیار کم حاشیه نشینان به خدمات و زیرساخت های شهری است همچنین، نتایج به دست آمده از ضریب رگرسیون، نشان دهندة رابطة بسیار زیاد بین اشتغال و وضعیت اقتصادی خانواده با ضریبBeta  معادل 0/307 با حاشیه نشینی در شهر گرگان است. در نهایت، راهکارهایی به منظور توانمندسازی حاشیه نشینان گرگان ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اسماعیلی، رضا. امیدی، مهدی. (1391). بررسی تجربة حاشیه­ نشینی از دیدگاه حاشیه نشینان. نشریة مطالعات شهری، سال دوم.
افشارنیا، اعظم. (1389). تأثیر فقر در سکونتگاه­های حاشیه ­ای بر سلامت شهری. اولین همایش ملی سلامت شهری، تهران.
بیات، بهرام. (1384). بررسی پدیده حاشیه نشینی در استان تهران. فصلنامه تخصصی-کاربردی مطالعات امنیت اجتماعی، شمارة اول.
ربانی، رسول. وارثی، حمیدرضا. طاهری، زهرا. (1388). تحلیلی بر علل اصلی          شکل­گیری مناطق حاشیه نشین در شهر اصفهان (منطقه ارزنان و دارک). مجلة جغرافیا و توسعه، شمارة 13.
رهنما، محمدرحیم. توانگر، معصومه. (1387). بررسی تطبیقی حاشیه نشینی در شهرهای سبزوار، نیشابور و تربت حیدریه. مجلة جغرافیا و توسعة ناحیه­ای، شمارة 11، زمستان.
زکی­خانی، محمدصادق. (1392). پیامدهای توسعه نامتوازن: مطالعة موردی حاشیه­ نشینی در خط چهارم حصار شهر کرج. فصلنامة تخصصی علوم سیاسی، سال نهم، شمارة 25.
شکویی، حسین. (1384)، دیدگاه های نو در جغرافیای شهری، تهران: انتشارات سمت.
صرافی، مظفر. (1381)، به سوی نظریه ای برای ساماندهی اسکان غیر رسمی. مجلة هفت شهر، شمارة 9 و 10.
عنابستانی، علی­اکبر. عنابستانی، زهرا. (1389). راهبردهای کالبدی کنترل حاشیه ­نشینی در شهر سبزوار. مجلة پژوهش و برنامه­ ریزی شهری، شماره اول.
لادن، علیرضا. رزقی، هادی. (1388). دلایل حاشیه­ نشینی در کلانشهر تهران، فصلنامة مطالعات مدیریت شهری. سال اول، پیش شمارة 3.
محسنی، رضاعلی. (1389). مسأله حاشیه ­نشینی و اسکان غیررسمی با تأکید بر توانمندسازی آن. فصلنامة جغرافیای انسانی، سال 2، شمارة 4.
مهدوی، شهرام. نجفی کانی، علی اکبر. (1390). لزوم توانمندسازی مناطق حاشیه نشین و راهکارهای مدیریتی آن با استفاده از مدل تحلیلی SWOT. اولین همایش حاشیه نشینی نظم و امنیت.
نقدی، اسداله. صادقی، رسول. (1385). حاشیه ­نشینی چالشی فراروی توسعه پایدار شهری. با تاکید بر شهر همدان، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال پنجم، شمارة 20.
نقدی، اسداله. زارع، صادق. (1391). حاشیه ­نشینی به مثابه آپاندیست شهری، مطالعة موردی: جعفرآباد کرمانشاه. برنامه ­ریزی منطقه­ای، سال دوم، شمارة 5.
نقدی، اسداله. (1386). حاشیه ­نشینی و اسکان غیر رسمی همدان. چاپ چهارم، همدان: نشر فن آوران.
هادیزاده، مریم. (1382). حاشیه ­نشینی و راهکارهای ساماندهی آن. مشهد: شهرداری مشهد.
هال، پیتر. اولریخ، فایز. (1388). آینده شهری قرن 21. ترجمة اسماعیل صادقی، ناحید صفایی، تهران: جامعه مهندسان مشاور ایران.
Chowdhury, Farhat. Jahan., A.T.M. Nurul, Amin., (2006). Environmental assessment in slum, improvement programs: Some evidence from a study on infrastructure projects in two Dhaka slums. Environmental Impact Assessment Review.
Dwyer, D.C., (1978). City in the third world. London: Macmillan.
HABITAT, UN., (2009). Annual report 2009 / United Nations Human Settlements Programme.
Martınez, Javier., Gora, Mboupb., Richard, Sliuzasa., Alfred, Steina., (2008). Trends in urban and slum indicators across developing world cities, 1990–2003. Habitat International, Vol 32, pp. 86–108.
Shaw, Clifford R., McKay, Henry D., (2012). The social disorganization theory. Center for Spatially Integrated Social Science, Retrieved.
Wilson, A.G., (2010). The general urban model: Retrospect. Papers Regional Science Association.