بحران اثربخشی مدیریت شهری بر پایۀ داوری شهروندان (پژوهش‌موردی: شهر زاهدان)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

2 استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی‌شهری، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

10.22103/jusg.2025.2149

چکیده

مقدمه: ادراک و قضاوت شهروندان زاهدانی در مورد کمیت و کیفیت فضای‌سبز، پارک­ های شهری، آسفالت معابر، نماها، بافت شهری، پاکیزگی و مبلمان شهری، نوعاً تعبیر به ضعف در مدیریت شهر می‌گردد. هدف پژوهش، تحلیل و آزمون وضعیت بحرانی اثربخشی مدیریت شهری و تبیین داوری شهروندان است.
داده و روش: این پژوهش کاربردی با پرسش ­نامه محقق‌ساخته و نمونه‌برداری تصادفی دو‌مرحله‌ای داده‌های آماری 453 نفر از جمعیت بالای 17 سال زاهدان را در شش محدوده (رتبه 1 بالاترین و رتبه 6 پایین‌ترین) گردآوری و با مدل­ های استنباط ‌آماری ناپارامتریک: تک‌نمونه‌ای‌کای2، کروسکال والیس، کندالتائو C، سامرزD و شاپیروویلک تحلیل نمود.
یافته‌ها: در مجموع 67 % شهروندان زاهدانی از اداره امور شهر ناراضی و 11 % آن­ ها نیز رضایت ­مندی داشتند. میزان عدم رضایت شهروندان از 72 % در زمینۀ کمبود فضاهای‌شهری گذران اوقات‌فراغت تا 66 %، در زمینۀ پاکیزگی و جمع‌آوری زباله نوسان داشت. شاخص نارضایتی در میان پاسخگویان بی‌سواد، زیردیپلم، دیپلم، کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری، با سطح خطای 000/0 به ترتیب 22 % ، 53 %، 62 % ،83 %، 82 % و 100 % بود. پراکنش فضایی این نارضایتی شهروندان در شش محدوده فوق، با خطای 000/0 از محدوده‌ سطح‌یک (بالاترین ‌تراز) تا سطح‌ شش (پایین‌ترین تراز) به ترتیب 86 %، 87 %، 81 % 69 %، 54 %، 31 %، بود.
نتیجه‌گیری: این پژوهش صرفاً بحران اثربخشی(Effectiveness) مدیریت ‌شهری زاهدان، یعنی میزان مؤثربودن اقدامات برای دستیابی به اهداف (رضایت ­مندی شهروندان) را بر مبنای داوری خود شهروندان، آزمون نمود و فرضیه ­های اصلی پژوهش، یعنی بحران اثربخشی تأیید گردید. لیکن، ضرورتاً باید شاخص کارآمدی مدیریت ‌شهری زاهدان(Efficiency)  میزان حداکثر شدن منافع یا خروجی سازمان، با توجه به منابع و امکانات دریافتی نیز پژوهش گردد. اگرچه، داده‌، روش، فرضیه­ و مدل­ های تحلیلی خاصی طلب می‌کند. سپس دستگاه مربوطه بر مبنای نتایج حاصل از هر دو پژوهش‌، بازنگری ساختارها، راهبردها، سیاست­ ها و برنامه‌ها را مدنظر قرار دهد.

کلیدواژه‌ها


منابع
الوانی، سیدمهدی؛ اخوان علوی، سیدحسین؛ محملی ابیانه، حمیدرضا. (1397). آسیب­ شناسی جایگاه پژوهش و کاربست آن در مدیریت شهری، مطالعه موردی: نظام مدیریت شهری تهران. باغ نظر، 15(63 )، 5-16.
خاتم، سعید؛ احمدی‌پور، زهرا .(1402). متغیرهای اثرگذار مدیریت سیاسی فضا در کلانشهر تهران. فصلنامه جغرافیا، 21،(77 )، .69-55،  http://dor.net/dor/20.1001.1.27833739 .1402.21.77.4.7
رحمتی دلیر، ثریا؛ ملک حسینی، عباس. (1398). بررسی میزان انطباق­ پذیری مدیریت شهری ایران با اصول حکمروایی خوب شهری (مطالعه موردی: شهر کنگاور). مطالعات هنر اسلامی، 15(33 )، 164-189.
رفیعیان، محسن؛ محرابی، محراب؛ دریانورد، خضر. (1401). ارزیابی وضعیت شاخص ­های الگوی حکمرانی اسلامی در نظام مدیریت شهری ایران. مدیریت اسلامی، 30(3)، 220-195.
زیاری، کرامت ­اله؛ محمدی کاظم ­آبادی، لیلا؛ زعیمی، حمیده؛ خانی ­زاده، محمدعلی. (1400). ارزیابی عملکرد شهرداری با تأکید بر سنجش میزان رضایت­ مندی ساکنین از خدمات شهری با استفاده از مدل کانو (نمونه موردی: شهرداری منطقه 1 شهر شیراز). علوم و تکنولوژی محیط­زیست، 23(8 (پیاپی 111) )، 249-265.
سرگزی، زهرا؛ محمدی، علیرضا؛ خمر، غلامعلی؛ ایمانی، بهرام. (1404). شناسایی و تحلیل فضایی پهنه‌های فقر شهری، مطالعۀ موردی: شهر زاهدان. مجله آمایش جغرافیایی فضا,، 11(40)، 55-70.
سعیدنیا، احمد. (1382). کتاب سبز شهرداری: مدیریت شهری (جلد 11). انتشارات سازمان شهرداری های کشور،  تهران.
عطار، سعید؛ کمالی­ زاده، محمد. (1397). کارآمدی به­ مثابه ظرفیت دولت، رهیافتی سیاسی به مفهوم کارآمدی. پژوهش سیاست نظری (پژوهش علوم سیاسی)، جدید(23 )، 1-26. SID. https://sid.ir/paper/136054/fa
علیان، مهدی؛ رضویان، محمدتقی؛ اسماعیل ­زاده، حسن؛ فنی، زهره؛ فرجی راد، خدر. (1397). کاربست نظریه بازی ­ها در تحلیل کنشگران عرصه مدیریت مناطق کلان شهری. برنامه­ ریزی و آمایش فضا (مدرس علوم انسانی)، 22(4 )، 53-85. SID. https://sid.ir/paper/381068/fa
قریشی، سیدمحمد. (1394). ارزیابی کارایی و اثر­بخشی مسیرهای دوچرخه ­سواری شهروندان منطقه 8 شهر تهران. مطالعات مدیریت شهری، 7(22)، 31-44. SID. https://sid.ir/paper/199324/fa
کاروانی، عبدالطیف؛ حسین بر، محمدعثمان؛ روستاخیز، بهروز. (1403).  ارزیابی ابعاد و کیفیت خدمات شهری در شهر زاهدان و رابطۀ آن با رضایت از عملکرد شهرداری. توسعه محلی (روستایی-شهری)، 15 (2)، 429-426. https://doi.org/10.22059/jrd.2024.370223.668833
متقی، افشین؛ طلا، حسین؛ قربانی سپهر، آرش. (1399). پردازش فلسفی-مفهومی حق به شهر از منظر مدیریت شهری. پژوهش­های جغرافیای انسانی (پژوهش ­های جغرافیایی)، 52(4 )، 1235-1255.
محمدوند، نازنین؛ رشیدپور، علی؛ شاهنوشی، مجتبی. (1400). طراحی مدل سنجش بهره­وری در سازمان ­فرهنگی ایران (مورد مطالعه: سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران). مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 13(3 )، 135-146. SID. https://sid.ir/paper/967694/fa
محمدی، پژمان؛ زیاری، یوسفعلی؛ توکلان، علی. (1399). تحلیلی بر اثرگذاری ابعاد مدیریت شهری بر شاخص­ های زیست پذیری شهری (مطالعۀ موردی: شهر شهرکرد). پژوهش ­های جغرافیای انسانی (پژوهش های جغرافیایی)، 52(3 )، 1055-1069. SID. https://sid.ir/paper/368634/fa
موسوی، سیروس؛ سیف‌الدینی، فرانک. (1388). ارزیابی کارآمدی و اثربخشی ابتکار عمل‌های اجتماعی شهری در کشورهای عضو اتحادیه اروپا. فصلنامه علمی راهبرد، 17(3)،  219-201
موسوی، میرنجف؛ سرور، رحیم؛ باقری کشکولی، علی. (1392). تحلیلی بر نقش عوامل تأثیرگذار بر عملکرد شهرداری­ها و سنجش میزان رضایت­مندی شهروندان (مطالعه موردی: شهرداری یزد). مطالعات مدیریت شهری، 5(16)، 15-29. SID. https://sid.ir/paper/199331/fa
مهدوی، شهرام؛ نجفی­ کانی، علی اکبر؛ مسیبی، سمانه. (1393). بررسی و تحلیل میزان رضایت­مندی شهروندان از عملکرد شهرداری و شورای شهر. تحقیقات جغرافیایی، 29(2 (پیاپی 113))، 103-121.
میرپنجی، مجتبی. (1403). فقر چندبعدی (2)، نحوه محاسبه شاخص فقر چندبُعدی ملی، برآوردی از کاهش محرومیت شدید در ایران. شماره مسلسل 20041، کد 230، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تهران.
نشاط، نرگس. (1396). سخن نخست: کارآمدی, اثربخشی و تناسب در تحلیل نظام ­های علمی و اطلاعاتی. مطالعات کتابداری و سازماندهی اطلاعات (مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات)، 28(4 ) (پیاپی 112)، 7-10.
نصیری، اسماعیل؛ عموزادمهدیرجی، حسن. (1393). بررسی رضایت­مندی شهروندان از عملکرد خدماتی شهرداری با استفاده از مدل کانو مورد شناسی؛ شهرداری گرگان. جغرافیا و آمایش شهری - منطقه ای، 4(13)، 97-106.
References
Adam, A.R., Takyi, S.A., Amponsah, O., & Kyei, K.O.B. (2023). Rethinking sustainable urban management: Effects of urbanization on the socio-spatial structure of the Tamale Metropoli., Urban Governance, 3(4), https://doi.org/10.1016/j.ugj.2023.06.003
Brisudová, L.,  &Klapka, P. (2023). It should be treated in a better way” – Perceived topovacancy in the participative urban planning. Cities, 141, https://doi.org/10.1016/j.cities.2023.104505
Chakrabarty, b. K. (2001). Urban Management: Concepts, Principles, Techniques and Education. Cities, 18(5), 331-345, https://doi.org/10.1016/S0264-2751(01)00026-9
Cutts, S., Fricano, R., & Peters, R. (2023). Environmental justice for whom? Citizen participation and brownfield redevelopment in downtown Birmingham, Alabama. Environment and Planning E: Nature and Space, 0(0). https://doi.org/10.1177/25148486231199330
Davey, K. J. (1993). Elements of Urban ManagementArticle/Chapter. World Banks, ISBN: 978-0-8213-2424-0 https://doi.org/10.1596/0-8213-2424-1
Donagh Horgan, D., & Branka Dimitrijević, B. (2019). Frameworks for citizens participation in planning: From conversational to smart tools. Sustainable Cities and Society, 48, https://doi.org/10.1016/j.scs.2019.101550
Glucker, A. N., Driessen, P. P. J., Kolhoff, A., Hens A.C., & Runhaar, H. A. C. (2013). Public participation in environmental impact assessment: why, who and how? Environmental Impact Assessment Review, 43, https://doi.org/10.1016/j.eiar.2013.06.003
Haustein, E., & Lorson, P. C. (2023) Co-creation and co-production in municipal risk governance – A case study of citizen participation in a German city. Public Management Review, 25(2), 376-403, https://doi.org/10.1080/14719037.2021.1972704
Holum, M. (2023) Citizen Participation: Linking Government Efforts, Actual Participation, and Trust in Local Politicians. International Journal of Public Administration, 46(13), 915-925, DOI: 10.1080/01900692.2022.2048667
Ianniello, M., Iacuzzi, S., Fedele, P., & Brusati, L. (2019) Obstacles and solutions on the ladder of citizen participation: a systematic review. Public Management Review, 21(1), 21-46, DOI: 10.1080/14719037.2018.1438499
Jha, A. K., Miner, T. W., & Stanton-Geddes. Z. (2013). Building Urban Resilience: Principles, Tools, and Practice, Directions in development: environment and sustainable development. Washington, DC: World Bank. http://hdl.handle.net/10986/13109 .
Ju, J., Liu, L., & Feng, Y. (2019). Public and private value in citizen participation in E-governance: Evidence from a government-sponsored green commuting platform. Government Information Quarterly, 36(4),
Kędra, A., Maleszyk, P., & Visvizi, A. (2023), Engaging citizens in land use policy in the smart city context. Land Use Policy, 129, https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2023.106649
Kotus, J., & Sowada, T. (2017). Behavioural model of collaborative urban management: extending the concept of Arnstein's ladder. Cities, 65, https://doi.org/10.1016/j.cities.2017.02.009 
Lai, S. K. (2018). Why plans matter for cities. Cities, 73, 91-95, https://doi.org/10.1016/j.cities.2017.10.014
Manes-Rossi, F., Brusca, I., Levy Orelli, R., Lorson, P.C., & Haustein, E. (2023). Features and drivers of citizen participation: Insights from participatory budgeting in three European cities. Public Management Review, 25(2), 201-223, DOI:10.1080/14719037.2021.1963821
Mees, H. L. P., Uittenbroek, C. J.,  Hegger, D. L. T., & Driessen, P. P. J. (2019). From citizen participation to government participation: An exploration of the roles of local governments in community initiatives for climate change adaptation in the Netherlands. Environmental Policy and Governance, 29(3), p. 198-208, https://doi.org/10.1002/eet.1847
Miśkowiec, M. (2023). Urban courtyards as local points of sustainable urban regeneration challenges to community participation in urban courtyard-related projects in Polish Cities. City, Culture and Society, 34, https://doi.org/10.1016/j.ccs.2023.100522
Nikpour, A., & Ashoori, M. (2023). Evaluation of the principles and criteria of resilience in urban management (case study: Qazvin). Sustainable Cities and Society, 95, https://doi.org/10.1016/j.scs.2023.104590
Saner, R., Yiu, L., & Nguyen, M. (2019). Monitoring the SDGs: Digital and social technologies to ensure citizen participation, inclusiveness and transparency. Development Policy Review, 38(4), 483-500, https://doi.org/10.1111/dpr.12433
Sundqvist, E., Backlund. F., & Chronéer, D. (2014). What is Project Efficiency and Effectiveness? Procedia. Social and Behavioral Sciences, 118(…), 278-287, https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.03.032
Tai, K.-T., Porumbescu, G., & Jongmin S. (2020). Can e-participation stimulate offline citizen participation: an empirical test with practical implications. Public Management Review, 22(2), 278-296, https://topomap.ir/?n=26604766&l=osm
Zérah, M. H. (2009). Participatory Governance in Urban Management and the Shifting Geometry of Power in Mumbai. Development and Change, 40: 853-877. https://doi.org/10.1111/j.1467-7660.2009.01586.x
Zhou, J., Wang, J. B., Bi, Z., & Zhou, Q. (2024). Comprehensive evaluation of air pollution emission permit allocation: Effectiveness, efficiency, and equity in China's environmental management framework. Journal of Cleaner Production, 434(…), https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2023.139855