ارزیابی فرم کالبدی و عملکردی شهر بر مبنای رویکرد شهر فشرده در مناطق 22 گانه شهر تهران

فتحی, سمیه; نورائی, همایون

doi:10.22103/JUSG.2024.2123

ارزیابی فرم کالبدی و عملکردی شهر بر مبنای رویکرد شهر فشرده در مناطق 22 گانه شهر تهران

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

¹ کارشناس ارشد رشته برنامه‌ریزی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.

² دانشیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران.

10.22103/JUSG.2024.2123

چکیده

مقدمه: شهر فشرده یک فرم شهری پایدار است. هدف اصلی این ایده خلق شهرهایی با فشردگی و تراکم بالا اما به‌دور از مشکلات موجود در شهر مدرنیستی است. هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی فرم کالبدی و عملکردی شهر بر مبنای رویکرد شهر فشرده در مناطق 22 گانه شهر تهران می‌باشد.
داده و روش: از هشت شاخص اختلاط و تنوع کاربری‌ها، تراکم ساختمانی مسکونی، درصد احیا و نوسازی بافت فرسوده، تراکم جمعیتی، تراکم خیابان، پوشش‌دهی مترو، پوشش‌دهی اتوبوس، مسیرهای دوچرخه استفاده شده است. روش پژوهش از نظر هدف، کاربردی بوده و یافته‌های به‌دست‌آمده از تحلیل شبکه در ArcGis و آنتروپی شانون به‌دست‌آمده و سپس از طریق روش Merec برای وزن‌دهی سنجه‌ها و از روش Cocoso برای رتبه‌بندی گزینه‌ها که همان مناطق شهر تهران بود استفاده شده است.
یافته‌ها: به‌منظور رتبه‌بندی مناطق شهر تهران از نظر فرم کالبدی و عملکردی شهر فشرده، در ابتدا داده‌های مرتبط با هر سنجه برای مناطق 22 گانه جمع‌آوری گردید و سپس امتیاز مربوط به هر سنجه به نمره استاندارد تبدیل شد. در نهایت مناطق شهر تهران به لحاظ سطح برخورداری از سنجه‌های فرم کالبدی و عملکردی شهر فشرده، به پنج گروه تقسیم گردید.
نتیجه‌گیری: نتایج بیانگر آن است که میزان برخورداری هر کدام از مناطق از سنجه‌های 8 گانه فرم کالبدی و عملکردی شهر فشرده متفاوت بود که منطقه 6 با k=2.154 بالاترین اولویت و منطقه 19 با k=1.333 کم ترین اولویت و پتانسیل جهت فرم فشرده شهری را دارد. همچنین مناطق دیگر نیز با توجه به امتیاز نهایی رتبه بندی شدند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

منابع

آروین، محمود؛ پوراحمد، احمد. (1400). تبیین نظری ساختار شهر فشرده چندهسته‌ای به منظور ایجاد فرم شهری پایدار. فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری، 11 (41)، -253. 10.22111/GAIJ.2021.6660: Doi

آفتاب، احمد؛ رحیمی، عرفان؛ جلیلی، حسین. (1394). تبیین الگوی گسترش فضایی-کالبدی شهر ارومیه با رویکرد فرم شهری پایدار. اولین کنگره بین‌المللی زمین، فضا و انرژی پاک، 1-11.

حاتمی، هادی؛ کیافر، طاهر. (1395). مفهوم شهر فشرده و ارتباط آن با پایداری شهری. سومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش در علوم و تکنولوژی، برلین - آلمان، 1-13.

حسینی، هادی. (1396). شهر فشرده و توسعه پایدار شهری(مطالعه شهر سبزوار). نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال هفدهم، شماره 45.

زیاری، کرامت اله؛ پارسی پور، حسن؛ علی‌آبادی، . (1391). بافت میانی شهرها ظرفیتی برای حرکت به سمت الگوی شهر فشرده(مورد: شهر بجنورد). مجله جغرافیا و توسعه ناحیه ای، شمارهی نوزدهم، پاییز و زمستان1391.

سیف الدینی، فرانک؛ زیاری، کرامت اله؛ پوراحمد، احمد؛ نیک پور، عامر. (1391). تبیین پراکنش و فشردگی فرم شهری در آمل با رویکرد فرم شهری پایدار. پژوهش‌های جغرافیای انسانی (پژوهش‌های جغرافیایی)، 44(80)، 155-176.

شاهینی فر، مصطفی؛ خداداد، مهدی؛ بیرانوندزاده، مریم؛ سبحانی، نوبخت. (1395). تحلیل ظرفیتی فرم شهر با تأکید بر الگوی شهر فشرده (مطالعه موردی: شهر گرگان). نشریه مطالعات نواحی شهری دانشگاه شهید باهنر کرمان، شماره 2، 39-56.

قربانی، رسول؛ اصغری زمانی، اکبر؛ غلامحسینی، رحیم. (1399). تحلیل الگوی پراکنش و فشردگی فرم شهری با رویکرد فرم شهری پایدار در کلان‌شهرها (مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز). پژوهش‌های محیط‌زیست، 11 (22).

نیک‌پور، عامر؛ رضازاده، مرتضی؛ الهقلی تبار نشلی، فاطمه. (1397). ظرفیت‌سنجی فرم محلات بر اساس الگوی شهر فشرده (مطالعه موردی: شهر بابلسر). فصلنامه شهر پایدار، 1 (2)، 95-79.

References

Ahlfeldt, G, M, & Pietrostefani, E. (2017). The Compact City in Empirical Research: A Quantitative Literature Review. London School of Economics, 1-73.

Bibri, S E. (2020). Advances in the Leading Paradigms of Urbanism and their Amalgamation: Compact Cities, Eco – cities, and Data–Driven Smart Cities. Springer Nature Switzerland AG: Cham Switzerland.

Bibri, S E., Krogstie, J., & K€arrholm, M. (2020). Compact city planning and development: Emerging practices and strategies for achieving the goals of sustainability. Developments in the Built Environment. https://doi.org/10.1016/j.dibe.2020.100021

Conticelli, E. (2020). Compact City as a Model Achieving Sustainable Development, Sustainable Cities and Communities, Encyclopedia of the UN Sustainable. Development Goals. Springer, Cham, 1-10. https://doi.org/10.1007/978-3-319-71061-7_35-1.

Fahim, A U., & Miti, S. S. (2021). Sustainable Urban Compact Form Measurement: A Case Study on Dhanmondi and Uttara. Department of Urban and Regional Planning, Jahangirnagar.

Fan, T., & Chapman, A. (2022). Policy Driven Compact Cities: Toward Clarifying the Effect of Compact Cities on Carbon Emissions. sustainability, 14(19) 1-19. https://doi.org/10.3390/su141912634.

Fang, Q., Homma, R., Inoue, T., Liu, Q., & Qiyang, Z. (2023). Spatio-temporal Variation of Urban Bus Ridership Using Smart Card Data in a Compact City. International review for spatial planning and sustainable development C: Planning and Design Implentation, 11(1), 192-207. https://doi.org/10.14246/irspsd.11.1_192.

Gang, X., Zhengzi, ZH., Limin, J., & Rui, ZH. (2020). Compact Urban Form and Expansion Pattern Slow Down the Decline in Urban Densities: A Global Perspective. Land Use Policy, 94(4), 1-12. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2020.104563.

Hanssen, G S., & Hofstad, H. (2013). Compact City Policies in England. Denmark, the Netherlands and Norway, Norwegian Institute for Urban and Regional Research, 1-126.

Haarstad, H., Kjærås, K., Røe, P. G., & Tveiten, K. (2023). Diversifying the compact city: A renewed agenda for geographical research. Dialogues in Human Geography, 13(1), 1-20. https://doi.org/10.1177/20438206221102949.

Kain, J-H., Adelfio, M., Stenberg, J., & Thuvander, L. (2022). Towards a systemic understanding of compact city qualities. Journal of Urban Design, 27(1), 130–147. https://doi.org/10.1080/13574809.2021.1941825.

Kotharkar, R, & Bahadure, P. (2012). Vyas, A. Compact City Concept: It’s Relevance and Applicability for Planning of Indian Cities. In Proceedings of the PLEA2012—28th Conference, Opportunities, Limits and Needs Towards an Environmentally Responsible Architecture, Lima, Perú, 7–9.

Lee, J. H., & Lim, S. (2018). The selection of compact city policy instruments and their effects on energy consumption and greenhouse gas emissions in the transportation sector: The case of South Korea. Sustain. Cities, vol 37, 116-124. https://doi.org/10.1016/j.scs.2017.11.006.

Metre, K., Baghel, H., Suman, G., Batra, M., & Ghodmare, S D. (2021). Compact City and Related Impact on Sustainable Development in Urban Areas. Civil Engineering Department, G. H. Raisoni College of Engineering, Nagpur, India, vol 87, 523- 530. https://doi.org/10.1007/978-981-15-6463-5_50.

Nadeem, M., Aziz, A., Al-Rashid, M A., Tesoriere, G., Asim, M., & Campisi, T. (2021). Scaling the Potential of Compact City Development: The Case of Lahore, Pakistan. Sustainability, 13(9), 1-22. https://doi.org/10.3390/su13095257.

OECD. (2012). Compact city policies: a comparative assessment. OECD Green Growth Studies. OECD Publishing, Paris. https://doi.org/10.1787/9789264167.

Rode, P. (2014). The politics and planning of urban compaction: the case of the London Metropolitan region, 4th Holcim Forum 2013. “Economy of Sustainable Construction”, Mumbai, India, 111-122.

Rudolf, S., kienastT, F., & Hersperger, A. (2018). Planning for compact urban forms: local growth-management approaches and their evolution over time. Journal of Environmental Planning and Management, (61)3, 474-492. https://doi.org/10.1080/09640568.2017.1318749.

Wang, M. (2022). Building a Compact City Spatial Planning in Yinchuan City, Western China. Department of Public Administration Zhejiang University of Finance and Economics Zhenjiang, China. Cham: Springer. 126.