حل ناکارآمدی نظام مشارکت محلی با کاربست رویه شهرسازی تاکتیکال (نمونه مورد مطالعه: محله پامنار، بافت تاریخی شهر کرمان)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

گروه شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

مقدمه: ساخت برنامه ­ریزی شهری و شهرسازی کشور و به طور خاص در حوزه بافت ­های تاریخی ناکارآمد کشور(از جمله محله تاریخی پامنار کرمان، به عنوان نمونه مورد مطالعه)، درگیر مسایل و چالش­ های متعددی هستند. بافت­ هایی که نه به لحاظ مالی و نه به لحاظ تکنیکی و گفتمانی سیستم برنامه­ریزی کشور قادر به برطرف نمودن آن­ها نیست. در این راستا، شهرسازی معاصر با تغییر پارادایمی نظیر بالا_آمرانه به پایین_مشارکتی در قالب رویکرد شهرسازی تاکتیکال به‌مثابه یکی از گونه­های نوین شهرسازی در ارتباط با بافت ­های ناکارآمد شهری، می­تواند کارآمد باشد. در راستای مقدمه ذکر شده، پژوهش حاضر با شناسایی و الویت بندی پروژه ­های تاکتیکال با محوریت افزایش مشارکت‌جویی و نیز اجرایی نمودن این پروژه­ها در فضاهای شهری بافت ­های تاریخی کشور(نمونه مورد مطالعه: محله پامنار شهر کرمان) به انجام رسیده است.
داده و روش: این پژوهش دارای هدف کاربردی و به لحاظ نوع تحلیل، در گروه تحقیقات آمیخته، یا به عبارتی کمی-کیفی قرار می گیرد. روش میدانی مورد استفاده، شامل بازدید میدانی و پرسشنامه کارشناسی(مبانی مقایسه زوجی) و روش فوکس گروپ، متشکل از شهروندان، مسئولین شهرداری و مسئولان دفتر تسهیلگری بازآفرینی بافت ناکارآمد محله پامنار بوده است.
یافته‌ها: در راستا رفع مشکلات و مسایل  شناسایی شده، 13 پروژه تاکتیکال تدوین و به‌منظور دخالت و مشارکت شهروندان در محله پامنار با استفاده از دانش کارشناسی و به روش مقایسه زوجی مورد وزن دهی قرار گرفت و ترتیب و اولویت هر کدام از این موارد شناسایی گردید. این وزن دهی، با توجه به هفت معیار(مشارکتی بودن، خلاقانه، کم هزینه، انتقادی، از پایین بودن، محلی، و غیر سلسله مراتبی) شهرسازی تاکتیکال که پیشتر شناسایی شده بود، به انجام رسید و در ادامه، 8 مورد از پروژه های یاد شده با مشارکت شهروندان محله، به اجرا در آمد. روش شهرسازی تاکتیکال، به منظور توسعه درون زای محلی، نقش برنامه ریز را به مثابه راهنما یا تسهیلگر  در نظر می گیرد.
نتیجه‌گیری: پژوهش حاضر نشان داد که با به‌کارگیری این روش میتوان بخش های کوچک، اما به شدت موثر و ضروری از نیازهای شهروندان را با در نظر گرفتن نقش فعال برای ساکنین به‌عنوان ذینفعان واقعی برآورده نماید، امری که طرحهای بلندبالای مرتبط با بافت های ناکارآمد شهری از تامین آن ها عاجز هستند.

کلیدواژه‌ها


آقانژاد بوذری، هادی؛ رشیدقلم، مرتضی. (1396). طراحی فضای گمشده زیر پل­های شهری با استفاده از ویژگی های مکان (مطالعه موردی پل آذرآبادی، تبریز). پنجمین کنگره بین­المللی عمران، معماری و شهرسازی، تهران، 45-12.
رضایی، ناصر؛ ماجدی، حمید؛ زرآبادی، زهراسادات؛ ذبیحی، حسین. (1397). تبیین نقش عوامل مؤثر بر تحقق‌پذیری طرح‌های توسعه شهری (مطالعه موردی: شهر شیراز). پژوهش و برنامه‌ریزی شهری, 9(34 #a00335), 47-57. Retrieved from https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=361415
زنگی‌آبادی، علی؛ عبدالهی، مهدی؛ سالک فرخی، رقیه؛ قاسم‌زاده، بهنام. (1393). ارزیابی عوامل اثرگذار بر عدم تحقق‌پذیری طرح‌های جامع شهری در ایران و چالش‌های مربوط به آن (مطالعه موردی: محور تاریخی فرهنگی منطقه 6 شهر تبریز). پژوهش و برنامه‌ریزی شهری, 5(18), 41-58. Retrieved from https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=228346
سعیدی، جعفر؛ صفایی­پور، مسعود. (1394). بررسی عوامل مؤثر در ناکارآمدی طرح‌های توسعه شهری ایران. مطالعات مدیریت شهری، 7(22), 12-30. Retrieved from http://ums.srbiau.ac.ir/article_9158.html
گرشاسبی، دلارام؛ بندرآباد، علیرضا.  (1395). تأثیر رنگ بر ادراک فضاهای شهری و رفتار انسان ها نمونه موردی: کوچه مهرناز. واقع در ضلع جنوبی خیابان انقلاب، حد فاصل بین خیابان جمالزاده و میدان انقلاب. Paper presented at the همایش ملی معماری و شهرسازی از نظریه تا عمل. https://civilica.com/doc/651525/
نجفی، مرتضی. (1397). نقش اغذیه فروشی­های شبانه­روزی سیار در ارتقاء امنیت خیابان سی تیر. Paper presented at the چهارمین همایش ملی معماری و شهر پایدار. https://civilica.com/doc/873034/
وحیدی برجی، گلدیس؛ نوریان، فرشاد؛ عزیزی، محمدمهدی. (1396). شناسایی علل عدم تحقق کاربری­های پیشنهادی در طرح­های توسعه شهری ایران با استفاده از نظریه زمینه. هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، 69 (22)، 514-5.
Campo, D. (2016). Book Review: Tactical Urbanism: Short-Term Action for Long-Term Change. Journal of Urban Design 21 (3), 388–390.
Craig, D. (1990). Social impact assessment: Politically-oriented approaches and applications. Environ Impact Assess Rev 1990;10, 37–54.
Davidson, T. M (1998). An end to unemployment in Europe: from breakdown to breakthrough. Technology in Society. 20(4), 407-419. doi:https://doi.org/10.1016/S0160-791X(98)00025-6.
Douglas, G.C.C. (2014). Do-it-Yourself Urban Design: The Social Practice of Informal “Improvement” Through Unauthorized Alteration. City & Community 13 (1), 5–25.
Douglas, G.C.C. (2018). The Do-It-Yourself City: Legitimacy and Inequality in DIY Urbanism. New York: Oxford University Press.
Du, M., Kong, N., Hu, X., Zhao, L. (2018). Tactical Production and Distribution Planning in Urban Logistics under Vehicle Operational Restrictions. Procedia Computer Science. 126, 1720-1729. doi:https://doi.org/10.1016/j.procs.2018.08.105
Eremin, A., Osmachko, S. (2017). The Education Activity of the Russian Orthodox Church in the Contemporary Transcultural Space of Russia. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 237, 1475-1481. doi:https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2017.02.232
Fayoumi, M. A. E. (2017). Street Vendors’ Roles in Main Squares Utilization as a Type of Tactical Urbanism Application in G.C.R. “A Criticism Review on Ramses Square”. Procedia Environmental Sciences, 37, 153-163. doi:https://doi.org/10.1016/j.proenv.2017.03.031
Finn, D. (2014). DIY Urbanism: Implications for Cities. Journal of Urbanism 7 (4), 381–398.
Gulati, R. (2020). Neighborhood spaces in residential environments: Lessons for contemporary Indian context. Frontiers of Architectural Research, 9(1), 20-33. doi:https://doi.org/10.1016/j.foar.2019.10.002
Hardman, M., Chipungu, L., Magidimisha, H., Larkham, P. J., Scott, A. J., Armitage, R. P. (2018). Guerrilla gardening and green activism: Rethinking the informal urban growing movement. Landscape and Urban Planning. 170, 6-14. doi:https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2017.08.015
Herman, K.; Rodgers, M. (2020). From Tactical Urbanism Action to Institutionalised Urban Planning and Educational Tool: The Evolution of Park(ing) Day. Land 2020, 9, 217.
Hou, J. (2010). Insurgent Public Space: Guerrilla Urbanism and the Remaking of Contemporary Cities. London and New York: Routledge.
Hou, J. (2018). Rupturing, accreting and bridging: Everyday insurgencies and emancipatory city-making in East Asia. In Public Space Unbound: Urban Emancipation and the Post-Political Condition, ed. S. Knierbein and T. Viderman, 85–98. London and New York: Routledge.
Hou, J. (2020). Guerrilla urbanism: urban design and the practices of resistance. URBAN DESIGN International, 25(2), 117-125. doi:10.1057/s41289-020-00118-6.
Lak, A., Zarezadeh Kheibari, S. (2020). Towards a framework for facilitating the implementation of Tactical Urbanism Practices: Assessment Criteria in the Place-making Approach in Iran. Geoforum, 115, 54-66. doi:https://doi.org/10.1016/j.geoforum.2020.07.003
Lydon, M., A. Garcia. (2015). Tactical Urbanism: Short-Term Actions for Long-term Change. Washington, DC: Island Press.
Montgomerie, J., Tepe-Belfrage, D. (2019). Spaces of debt resistance and the contemporary politics of financialised capitalism. Geoforum, 98, 309-317. doi:https://doi.org/10.1016/j.geoforum.2018.05.012
Mould, O. (2014). Tactical Urbanism: The New Vernacular of the Creative City. Geography Compass 8 (8), 529–539.
Roe, J., Barnes, L., Napoli, N. J., Thibodeaux, J. (2019). The Restorative Health Benefits of a Tactical Urban Intervention: An Urban Waterfront Study. Frontiers in Built Environment. 5(71). doi:10.3389/fbuil.2019.00071.
Seo, B. K. (2022). Co-creation of knowledge in the urban planning context: The case of participatory planning for transitional social housing in Hong Kong. Cities, 122, 103518. doi:https://doi.org/10.1016/j.cities.2021.103518
Silva, P. (2016). Tactical Urbanism: Towards an Evolutionary Cities’ Approach. Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science 43 (6), 1040–1051.
Vallance, S., A. Dupuis, D. Thorns, S. Edwards. (2017). Temporary Use and the Onto-Politics of ‘Public’ Space. Cities: The International Journal of Urban Policy and Planning 70, 83–90.
Webb, D. (2018). Tactical Urbanism: Delineating a Critical Praxis. Planning Theory & Practice 19 (1): 58–73.
Yassin, H. H. (2019). Livable city: An approach to pedestrianization through tactical urbanism. Alexandria Engineering Journal, 58(1), 251-259. doi:https://doi.org/10.1016/j.aej.2019.02.005.