مدل‌سازی تأثیرگذاری اقدامات مدیریت شهری بر زیست پذیری شهر مشهد (نمونه موردی: منطقه ۶ و ۹)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (بنیادی)

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

مقدمه: شهرها نقاط کانونی بسیاری از نگرانی‌هایی هستند که پایداری آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، زیست­ پذیری شهری باکیفیت زندگی، پایداری، کیفیت مکان و اجتماعات سالم در ارتباط است. زیست­ پذیری شهرها بسیار متأثر از اقدامات مدیریت شهری به‌عنوان متولی اصلی در امور شهر هست و تعادل بین این دو بخش باعث ارتقاء زیست ­پذیری شهری می‌شود.
داده و روش: پژوهش حاضر ازنظر هدف کاربردی و ماهیتی توصیفی -پیمایشی دارد و با روش کمی و توزیع پرسشنامه میان 384 نفر از شهروندان دو منطقه 6 و 9 کلان‌شهر مشهد صورت گرفته است. داده‌های گردآوری‌شده با استفاده از نرم‌افزار SPSS و آزمون تی تست و همچنین مدل‌سازی معادلات ساختاری (SEM) با نرم‌افزار آموس (AMOS) مورد ارزیابی و تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در وضعیت موجود بعد زیست ­پذیری در منطقه 9 با میانگین 3/97 در سطح مطلوبی قرار دارد. میانگین ابعاد مدیریت شهری نیز در منطقه 9، با میانگین 3/14 وضعیتی بالاتر از متوسط را نشان می‌دهد. میانگین ابعاد زیست­پذیری در منطقه 6، برابر با 3/034، وضعیتی بالاتر از متوسط و ابعاد مدیریت شهری برابر 2/40 که نامطلوب می‌باشد به‌دست‌آمده است. همچنین از جهت نحوه تأثیرگذاری اقدامات مدیریت شهری بر زیست­ پذیری، در منطقه 6 شاخص خدمات بر زیست­پذیری (دسترسی، محیط‌زیست، مسکن، بهداشت و درمان) تأثیر زیاد و دارای رابطه مستقیم است. در منطقه 9 شاخص سرمایه‌گذاری با هر پنج شاخص زیست ­پذیری (دسترسی، محیط‌زیست، مسکن، بهداشت-درمان، امنیت) دارای تأثیر قوی و رابطه مستقیم می‌باشد.
نتیجه‌گیری: هر دو بعد و شاخص‌های مدیریت شهری و زیست پذیری در دو منطقه یادشده در وضع موجود نیاز به بهبود دارند و همچنین با توجه به تأثیرگذاری شاخص‌های مدیریت شهری بر زیست ­پذیری کلان‌شهر مشهد، این دو مقوله و ارتباط آن‌ها لازم است در اولویت برنامه‌ریزی شهری قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


احد نژاد روشتی، محسن؛ سجادی، ژیلا و یار قلی، وحید. (1398). تحلیل و ارزیابی شاخص‌های زیست پذیری در نواحی شهری مطالعه موردی نواحی 23 گانه شهر زنجان. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 9 (34)، 148_131.
احمدی، محمد؛ حاتمی­نژاد، حسین؛ پوراحمد، احمد. (1398). بررسی و تحلیل متغیرهای حق به‌سلامت شهری (مطالعه موردی شهر بجنورد). پژوهش‌های جغرافیایی برنامه‌ریزی شهری، 7 (2)، 309_285.
احمدی‌نژاد، سمیه؛ سرایی، محمدحسین؛ رضایی، محمدرضا. (1400). واکاوی تأثیر مخلفه‌های مدیریت دانش بر عملکرد مدیریت شهری (مطالعه موردی: شهر یزد). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 53 (3)، 999-1013.
اکبر زاده، فرحناز؛ موسی­زاده، حسین؛ خداداد، مهدی.  (1397). بررسی عملکرد مدیریت شهری گرگان با رویکرد حکمروایی خوب شهری. جغرافیا و روابط انسانی. 1 (2)، 153-140.
امیدواری، منوچهر؛ قندهاری، مریم. (1398). الگوی سنجش عملکرد محیط‌زیست در مدیریت شهری توسط AHP. علوم و فنّاوری محیط‌زیست، 21 (7)، 219-207.
ایمانی، بهرام؛ ضارب نیا، میثم؛ کانونی، رضا. (1397). ارزیابی و تحلیل میزان زیست ­پذیری در بخش مرکزی مناطق کلان‌شهری (مطالعه موردی: منطقه 12 شهر تهران). فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، 7 (26)، 70-57.
آمارنامه شهر مشهد. (1395). معاونت برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری مشهد با نظارت مدیریت آمار، تحلیل و ارزیابی عملکرد.
بابائی، عباس؛ کرکه آبادی، زینب؛ کامیابی، سعید. (1399). موانع مدیریت شهری در زیست پذیری شهرها مطالعه موردی: شهر سمنان. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 20 (58)، 318-301.
پور رمضان، ابراهیم؛ نبی بید، غلامرضا؛ گیوه جی، سعید. (1397). بررسی نقش مؤلفه‌های مدیریت شهری در گسترش کالبدی شهر مطالعه موردی منطقه 5 شهر تهران. فصلنامه علمی-پژوهشی جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 8 (4)، 434_427.
پیر بابایی، محمدتقی؛ رحمانی، جواد. (1396). مشارکت شهروندان در مدیریت شهری مطابق نگاه علامه طباطبایی. فصلنامه علمی-پژوهشی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، 6 (2)، 331-311.
حبیبی، داوود؛ کسا لایی، افسانه؛ افتخاری یوسف‌آباد، جمشید. (1397). بازخوانی شاخص‌های اثرگذار در رضایت‌مندی شهروندان از عملکرد شهرداری و مدیریت شهری. دوماهنامه مطالعات کاربردی در علوم مدیریت و توسعه، 3 (1)، .1-12
حسین­زاده، سید رضا؛ خسروی بیگی، رضا؛ ایستگلدی، مصطفی. (1390). ارزیابی پایداری زیست‌محیطی در نواحی شهری با استفاده از فن تصمیم‌گیری چند معیاره تخصیص خطی (مطالعه موردی: شهر بندر ترکمن). چشم‌انداز جغرافیایی (مطالعات انسانی)، 6 (16)، 51-31.
حیدری، محمدتقی؛ انبارلو، علیرضا؛ رحمانی، مریم. (1399). پایش زیست ­پذیری اجتماعی در مناطق فرسوده شهر با رویکرد آینده‌پژوهی (مطالعه موردی؛ بافت فرسوده بخش مرکزی شهر زنجان). نشریه علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی، 24 (73)، 155-121.
رباطی، مریم. (1394). سنجش کیفیت محیط‌زیست شهری با به‌کارگیری مدل شاخص ترکیبی (مطالعه موردی: کلان‌شهر تهران). آمایش سرزمین، 7 (2)،، 275-255.
رضایی، سجاد. (1400). نقش مدیریت شهری در بازآفرینی اراضی قهوه‌ای. هفتمین اجلاس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در عمران، معماری، مدیریت شهری و محیط‌زیست.
رضویان، محمدتقی؛ قادرمرزی، حامد؛ علیان، مهدی. (1393). راهبرد پژوهی مدیریت شهری در راستای توسعه پایدار در بافت‌های تاریخی نمونه موردی: بافت تاریخی شهر یزد.
روکی، بهاره. (1399). بررسی اثرات مدیریت مطلوب شهری بر زیست­ پذیری شهرها (نمونه موردی منطقه 20 شهر تهران). هفتمین همایش علمی پژوهشی توسعه و ترویج علوم معماری و شهرسازی ایران، 10-1.
زیاری، کرامت اله؛ پوراحمد، احمد؛ حاتمی نژاد، حسین و همکاران. (1397). سنجش و ارزیابی اثرات حکمروایی خوب شهری بر زیست­پذیری شهرها (مطالعه موردی: شهر بوشهر). نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری،  9 (34)، 2-18.
سالاری مقدم، زهرا؛ زیاری، کرامت الله؛ حاتمی­نژاد، حسین. (1398). سنجش و ارزیابی زیست ­پذیری محلات شهری مطالعه موردی: منطقه 15 کلان‌شهر تهران. فصلنامه شهر پایدار، 2 (3)، 58-41.
سالاری،روح­اله؛ مستجابی، حمید؛ رضایی، محسن و همکاران. (1399). تأثیر تعامل مدیریت شهری بر امنیت اجتماعی. پژوهش‌نامه نظم و امنیت انتظامی، 13 (1) (پیاپی چهل و نهم)، 20-1.
سروشان، غلامرضا. (1396). مدیریت شهری و راهکارهای جذب سرمایه‌گذار جهت نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده شهری با رویکرد جذب بخش خصوص (مطالعه موردی: منطقه 20 شهر تهران). کنفرانس بین‌المللی معماری و تکنولوژی.
سلیمانی مهرنجانی، محمد؛ تولایی، سیمین؛ رفیعیان، مجتبی و همکاران. (1395). زیست ­پذیری شهری: مفهوم، اصول، ابعاد و شاخص‌ها. 4 (1)، 50-27.
صفایی پور، مسعود؛ پیری، فاطمه؛ امان پور، سعید و همکاران. (1394). بررسی احساس امنیت زنان در پارک‌های شهری با تأکید بر شاخص‌های محیطی (کالبدی) و اجتماعی (نمونه موردی: شهر ایلام). دو فصلنامه علمی مطالعات پلیس زن، 94 (23)، 29-5.
علی‌اکبری، اسماعیل؛ مختاری ملک‌آبادی، رضا؛ موسوی، سید چمران. (1399). تحلیل و ارزیابی شاخص‌های ادراکی زیست ­پذیری شهری مطالعه موردی: شهر یاسوج. پژوهش‌های محیط‌زیست، 11 (22)، 44-27.
قره بخش، هانیه؛ ملایی، معصومه؛ تقوی، لعبت. (1399). بررسی تأثیر متقابل شاخص‌های مدیریت شهری تهران بر شاخص عملکرد جهانی محیط‌زیست ایران (EPI). فصلنامه انسان و محیط‌زیست، شماره 52، 48-35.
قیطاسی، شبنم. (1398). بررسی و سنجش میزان زیست­پذیری شهری از دیدگاه شهروندان (نمونه موردی شهر مرودشت). پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، دانشکده علوم انسانی.
کماسی، حسین؛ حسینی، سید علی. (1393). تبیین رابطه بین عملکرد مدیریت شهری و سرمایه اجتماعی شهروندان (مطالعه موردی: محله ولیعصر شمالی). مجله علمی_پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، 4 (3)، 156_135.
کیخاونی، شیلر؛ صفاری­نیا، مجید؛ علی پور، احمد و همکاران. (1399). تدوین ابعاد اجتماعی سلامت از منظر مدیریت شهری. پژوهش‌های روان‌شناختی اجتماعی، شماره سی و هشتم، 64-41.
لطیفی، غلامرضا؛ شیخی، محمد؛ عیسی لو، شهاب‌الدین. (1396). بررسی و تحلیل شاخص‌های مسکن شهری به‌منظور تعیین اولویت برنامه‌ریزی مسکن (مطالعه موردی: مناطق 22 گانه شهر تهران). معماری و شهر پایدار، 4 (1)، 57-74.
مجتبی­زاده خانقاهی، حسین. (1394). نقش مدیریت شهری در ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان (مطالعه موردی: منطقه 7 شهر تهران). فصلنامه علمی-پژوهشی جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 5 (2)، 149-137.
محمدی فر، مجید؛ علوی نسب، سیدهاشم. (1393). نقش مدیریت شهری در توسعه پایدار گردشگری شهری (نمونه موردمطالعه: شهر مشهد). ششمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفه‌های شهر اسلامی.
محمدی، پژمان؛ زیاری، یوسفعلی؛ توکلان، علی. (1397). تحلیلی بر اثرگذاری ابعاد مدیریت شهری بر شاخص‌های زیست­پذیری شهری (مطالعه موردی: شهرکرد). پژوهش‌های جغرافیای انسانی. 52 (3)، 1069-1055.
محمدی، محمد؛ بهرامی، صدیقه. (1393). ارائه الگوی فضایی توسعه شهری بر مبنای اصول شهر زیست­پذیر (نمونه موردی منطقه 22 تهران). کنفرانس ملی معماری و منظر شهری پایدار، مشهد.
ملکی، سعید؛ سعیدی، جعفر. (1395). بررسی ابعاد زیست‌محیطی و جایگاه محیط‌زیست شهری در برنامه‌های توسعه ایران. فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، 8 (27)، 89-70.
نادری بوانلو، محمد؛ پرتوی، پروین. (1389). تدوین الگوی محله محوری در مدیریت شهری با توجه به ویژگی‌های شهر مشهد. فصلنامه معماری و شهرسازی، 3 (5)، 80-63.
نصیری، اسماعیل. (1381). مشارکت شهروندان در مدیریت شهری. رشد آموزش جغرافیا، 17 (622)، 59-56.
ویسی ناب، برهان؛ بابایی اقدم، فریدون. (1398). تبیین و سطح‌بندی عوامل مؤثر بر زیست ­پذیری با استفاده از رویکرد مدل‌سازی ساختاری-تفسیری و فن میک مک (مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز). پژوهش‌های محیط‌زیست، 10 (20)، 62-49.
هنرور صدیقیان، نازنین. (1395). بررسی چالش‌های توسعه زیست ­پذیری شهری در منطقه یک مشهد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی
یزدان پناه عبدالمالکی، انیس. (1394). مدیریت شهری و محیط‌زیست پایدار. اولین کنفرانس ملی معماری و شهرسازی اسلامی و ترسیم سیمای شهری پایدار با گذر از معماری ایرانی-اسلامی و هویت گمشده آن زاهدان
Alijani, S., Pourahmad, A., Nejad, H. H., Ziari, K., Sodoudi, S. (2020). A new approach of urban livability in Tehran: Thermal comfort as a primitive indicator. Case study, district 22. Urban Climate, 33, 100656.
Bo, F., Danlin, Y., Yaojun, Z. (2019). The livable urban landscape: GIS and remote sensing extracted land use assessment for urban livability in Changchun Proper. China [J]. Land Use Policy, 87, 104048.
Button, K. (2002). City management and urban environmental indicators. Ecological economics, 40(2), 217-233.
Felbinger, C. L. (1990). Impediments to effective management in local bureaucracies: The perceptions of public works directors. Public Productivity & Management Review, 7-17.
Hajduk, S. (2016). The concept of a smart city in urban management. Business. management and education, 14(1), 34-49.
Shayan, S., Kim, K. P., Ma, T., Nguyen, T. H. D. (2020). The first two decades of smart city research from a risk perspective. Sustainability, 12(21), 9280.
Teixeira, C. P., Fernandes, C. O., Ahern, J., Honrado, J. P., Farinha-Marques, P. (2021). Urban ecological novelty assessment: Implications for urban green infrastructure planning and management. Science of The Total Environment, 773, 145121.
Wong, S. W., Tang, B. S., Van Horen, B. (2006). Strategic urban management in China: A case study of Guangzhou Development District. Habitat International, 30(3), 645-667.