تبیین رهیافت شهروندی بوم‌شناختی در ارتقاء سلامت محیط‌زیست (مطالعۀ موردی: محلات منطقه یک کلان‌شهر تهران)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران (و مدیرعامل مهندسین مشاور آسوشهر میدیا)

2 کارشناس ارشد برنامه‌ریزی رفاه اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

3 استادیار گروه آموزشی جغرافیای انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

10.22103/JUSG.2021.2056

چکیده

تبیین موضوع: استفاده از رویکردهای مشارکتی در قالب اجتماعات محلی جهت ارتقاء سلامت محیط‌زیستی، پاسخی ریشه‌ای به حل مشکلات محیط‌ زیستی کلان‌شهرها است. شهروندی بوم‌شناختی به‌عنوان جدیدترین رهیافت مشارکت شهروندی در حوزه محیط‌زیست شهری نقش مهمی در دستیابی به‌سلامت محیط‌زیست شهری در سطح محلات کلان‌شهرها بازی می‌کند. هدف اصلی پژوهش حاضر تبیین رهیافت  شهروندی بوم‌شناختی در ارتقاء شاخص‌های سلامت محیط‌ زیست شهری در سطح محلات منطقه یک کلان‌شهر تهران است.
روش: روش پژوهش این مقاله کمی- پیمایشی بوده که داده‌های مورد نیاز از طریق پرسشنامه گردآوری شد. جامعه آماری شامل 26 محله منطقه یک کلان‌شهر تهران بوده و نمونه آماری که از طریق فرمول کوکران محاسبه شد، تعداد 383 بود و به شیوه سهمیه‌ای به نسبت جمعیت بالای 18 سال در هر محله توزیع گردید. داده‌های جمع‌آوری‌شده به‌وسیله شاخص‌های توصیفی و آزمون تی تک نمونه‌ای در محیط نرم‌افزار SPSS تحلیل شدند.
یافته‎ ها: نتایج پژوهش نشان می‌دهد که محلات منطقه یک از نظر دو متغیر شهروندی بوم‌شناختی و ارتقاء سلامت محیط‌زیست شهری از وضعیت نسبتاً خوبی برخوردارند. همچنین نتایج حاکی از آن است که شاخص‌های دو متغیر دارای همبستگی مثبت هستند. در نهایت مدل رگرسیونی نشان می‌دهد که شاخص‌های متغیر شهروندی بوم‌شناختی تبیین کننده متغیر ارتقاء سلامت محیط‌ زیست شهری است.  مشارکت بوم‌شناختی با 0/616 ، باور بوم‌شناختی با 0/303  و آگاهی بوم‌شناختی با 0/133 بیشترین مقدار در تبیین متغیر ارتقاء سلامت محیط‌زیست شهری را به خود اختصاص داده‌اند.
نتایج: نتایج تحقیق حاضر نشان می‌دهد جهت ارتقاء سلامت محیط‌ زیست محلات شهری باید به این شاخص‌ها توجه ویژه‌ای شود.

کلیدواژه‌ها


اباذری ‌فومشی، منصور (1377).  انحلال نکاح دائم از نظر قانون مدنی ایران. تهران: نشر خیام، 216 ص.
ابراهیمی سالاری، تقی؛ مهاجری، مسعود؛ دلدار، فائزه (1393). ارتباط فقر حاصل از بیکاری و طلاق. نخستین همایش ملی تولید، توزیع درآمد و عدالت اقتصادی، سمنان، ایران.
اصغرپور، محمدجواد (1396). تصمیم‌گیری‌های چند معیاره. تهران: دانشگاه تهران، 400 ص.
توسلی، غلامعباس (1382).  مشارکت اجتماعی در شرایط جامعة آنومیک. تهران: دانشگاه تهران، 376 ص.
حبیب­پور گتابی، کرم؛ صفری شالی، رضا (1388). راهنمای جامع کاربرد SPSS در تحقیقات پیمایشی (تحلیل داده‌های کمی). تهران: متفکران، 864 ص.
رحمانی بیژن، مجیدی خامنه، بتول (1388). عوامل مؤثر بر مشارکت زنان در حفظ محیط‌زیست شهری با تأکید برنگرش اکوفمینیستی مطالعه موردی: مناطق 6 و 8 شهرداری شهر تهران. آمایش محیط, دورۀ 2، شمارۀ 7، صص 15-38.
روستایی، شهریور؛ احدنژاد، محسن؛ اصغری زمانی، اکبر؛ زنگنه، علیرضا؛ سعیدی، شهرام (1394).  ارزیابی فقر شهری در محلات اسکان غیررسمی شهر کرمانشاه با استفاده از مدل تحلیل عاملی (نمونة موردی محلة دولت‌آباد و شاطر آباد سال 1385). نشریة جغرافیا و برنامه‌ریزی، دورة 19، شمارة 53، صص 166-137.
زنگنه، علیرضا (1389). شناخت الگوی فضایی گسترش فقر شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در شهر کرمانشاه طی سال‌های (1385-1375). پایان‌نامة کارشناسی ارشد رشتة جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری به راهنمایی دکتر اکبر اصغری زمانی، زنجان: دانشگاه زنجان.
سفیری، خدیجه (1366). تحول خانواده در ایران طی سی سال اخیر. پایان نامة کارشناسی ارشد رشتة جامعه‌شناسی به راهنمایی دکتر             غلام­عباس توسلی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
صادقی، حسین (1376). بررسی مشکلات اقتصادی زنان سرپرست خانوار. تهران: مرکز امور مشارکت زنان نهاد ریاست جمهوری.
صداقت نوری، حسین (1394). سیاست پژوهی پارادایم‌های مشارکتی شهروندان در مدیریت محیط‌زیست شهری. مدیریت شهری، دورۀ 14، شماره 38، صص 299-273.
عزیزی، منصور؛ موحد، علی؛ ساسان پور، فرزانه؛ کرده، نعمت (1393). تحلیلی بر وضعیت فقر شهری (مطالعة موردی: شهر مهاباد). فصلنامة اطلاعات جغرافیایی سپهر، دورة 23، شمارة 90، صص 69-60.
عسگری، علی (1390). تحلیل‌های آمار فضایی با Arc GIS. تهران: انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران، 127 ص.
علیزاده­اقدم، محمدباقر؛ بنی­فاطمه، حسین؛ عباس­زاده، محمد؛ سلطانی­بهرام، سعید (1395). مطالعه‌ی نقش رسانه‌های جمعی در تحقق شهروندی بوم‌شناختی (مورد مطالعه: شهروندان شهر تبریز). مطالعات جامعه‌شناختی شهری (مطالعات شهری)، دورۀ 7، شمارۀ 21، صص 82-53.
فلاحی، محمدعلی؛  دلدار، فائزه (1395). بررسی عوامل مؤثر بر طلاق در استان­های ایران با تأکید بر عوامل اقتصادی. فصلنامة فرهنگی - تربیتی زنان و خانواده، دورة 10، شمارة 34، صص 154-135.
کمالی، افسانه (1383). زنان فقر مضاعف. فصلنامة رفاه اجتماعی. دورة 3، شمارة 12، صص 201-181.
لاهیجانیان، اکرم الملوک؛ ارجمندی، رضا؛ محرم­نژاد، ناصر؛ جمشیدی دلجو، مجتبی (1389). بررسی ساختار و عملکرد سازمان‌های غیردولتی زیست‌محیطی و نقش آن‌ها در فرآیند توسعه شهری استان تهران. فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، دورۀ 12، شمارۀ 3، صص 112-101.
مرکز آمار ایران (1397). بلوک­های آماری شهر قائم‌شهر در سال 1390.
نصیری، معصومه (1383). فقر و جغرافیای طلاق در شهر تهران. مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان سابق)، دورة 7، شمارة 26، صص 82-112.
نصیری، معصومه (1386). توزیع جغرافیایی فقر مسکن و پراکندگی زنان مطلّقة خانه‌دار در مناطق 22 گانة تهران. فصلنامة رفاه اجتماعی، دورة 6، شمارة 24، صص 240-233.
Baharoglu, D., Kessides, CH (2002). Urban Poverty - A Sourcebook for Poverty Reduction Strategies. Macroeconomic and Sectoral Approaches, 2(16), 123-159.
Baker, J (2009). Meeting the Challenge of Urban poverty and Slums, The World Bank.
Duclos, J.Y., Araar, A.K (2006). Poverty and equity: measurement, policy and estimation with DAD. Springer Science & Business Media, New York, 394 p.
Emily Huddart Kennedy (2011). Rethinking ecological citizenship: the role of neighbourhood networks in cultural change. Environmental Politics, 20:6, pp. 843-860
Fraser, ED., Dougill, AJ., Mabee, WE., Reed, M., McAlpine, P (2006). Bottom up and top down: analysis of participatory processes for sustainability indicator identification as a pathway to community empowerment and sustainable environmental management. J Environ Manage, 78(2), pp.114-27
Hellerstein, J.K., Morrill, M (2011). Booms - Busts and Divorce. Journal of Economic Analysis & Policy, 11(1), pp.1-26.
Moser, C., Gate, M (1996). House and Helen Cireia. Working Paper, No. 5, Washington, D.C.
Roy, S (2011). Unemployment Rate and Divorce. The Economic Record, 87(1), pp. 56–79.
Simler, K., Harrower, S., Massingarela, C (2003). Estimating poverty indices from simple indicator surveys. In conference on Growth, poverty reduction and human development in Africa, Centre for the Study of African Economies, University of Oxford. www.ghaemshahr.ir
Yuliastuti, N., Saraswati, N (2014). Environmental Quality in Urban Settlement: The Role of Local Community Association in East Semarang Sub-district, Procedia - Social and Behavioral Sciences, Volume 135, pp. 31-35.