تحلیل فضای کالبد شهری با تأکید بر کاربری های ناکارآمد ناحیه هشت شهرکرمان

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی (کاربردی - توسعه ای)

نویسندگان

1 گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید باهنرکرمان، کرمان، ایران

2 دانش آموخته کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

10.22103/JUSG.2021.2052

چکیده

تبیین موضوع: امروزه با توجه به توسعة روزافزون شهرها و عدم تعادل در پراکنش کاربری ­ها، ساماندهی کاربری اراضی شهری از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. حال با توجه به اینکه همه شهرها از کاربری‌های متفاوت تشکیل شده است، لذا باید تمام این کاربری‌ها از نظر الگوی استقرار مطابق با قوانین و اصول برنامه ­ریزی شهری باشند. در عمده شهرهای جهان، تهیه برنام­ های کاربری زمین شهری به منظور ایجاد تعادل و تعامل در توسعه بخش­ های مختلف شهر امری ضروری به حساب می ­آید. چگونگی مواجهه با این چالش­ های کاربری شهری بخش مهمی از برنامه ­ریزی توسعه فضایی را تشکیل می دهد. برخی از این چالش ­ها الزامات اعمال تغییراتی را در برنامه ­های مصوب، به ویژه در ارتباط با کاربری زمین مشخص می­ کنند.
روش: پژوهش حاضر با هدف تحلیل سازمان فضایی کالبدی با تأکید بر کاربری ­های ناکارآمد شهر در ناحیه هشت شهر کرمان می ­باشد. برای انجام این مطالعه از روش تحقیق توصیفی _ تحلیلی استفاده شده است. برای تحلیل داده ­ها از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) استفاده شده است. شیوه جمع ­آوری اطلاعات  اسنادی، کتابخانه ­ای و میدانی بوده است.
یافته ­ها: با توجه به شرایط ناحیه هشت شهری کرمان عمده ­ترین چالش­های ناشی از کاربری ­های ناکارآمد به شرح زیر شناسایی شدند: بروز انواع آلودگی ­ها و آسیب ­رسانی بالقوه به سلامت انسان و محیط زیست، کاهش کیفیت کالبدی ناحیه و به وجود آمدن سیمای شهری نامطلوب در ناحیه، کاهش سرانه ­های ناحیه و عدم دستیابی به سرانه ­های استاندارد، کاهش امنیت و به وجود آمدن نا امنی و برخی از ناهنجاری­ های اجتماعی و رشد پراکنده و توسعه افقی شهر و عدم ایجاد توسعه درونزا در شهر کرمان می ­باشد
نتایج: در محدوده ناحیه هشت شهری کرمان، درصد قابل توجهی کاربری ­های ناکارآمدی وجود دارد که در کنار چالش ­های اجتماعی، کالبدی و زیست­ محیطی دارای قابلیت ­های زیادی هستند که م ی­توانند مورد استفاده بهینه قرار گیرند از جمله، اراضی بایر و متروکه در این فضاها که از نظر سازگاری، مطلوبیت و وابستگی در سطح بسیار پایینی قرار دارند، می­ تواند بخش مهمی از نیاز به زمین ناشی از افزایش جمعیت در شهر را در طول زمان فراهم نماید و با توسعه درونزا در شهر از رشد افقی شهر کرمان که مشکلات عدیده­ای را به وجود آورده است جلوگیری شود.

کلیدواژه‌ها


ابراهیم­زاده، عیسی و همکاران (1390). تحلیل و ارزیابی کاربری اراضی روستا - شهرهای کوچک در ایران با استفاده از GIS مطالعه موردی: خوش رود پی بابل، مطالعات پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای. دورۀ 2، شمارۀ 5، صص 138-111.
افتخاری، جواد (1380). برنامه­ریزی و ساماندهی کاربری اراضی محله قلهک. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علم و صنعت. تهران.
اکبری، عبد­المطلب (1389). برنامه­ریزی کاربری اراضی شهر نور آباد ممسنی با استفاده از Gis. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور رضوانشهر صدوق، یزد.
برک پور، ناصر؛ بهرامی، صدیقه (1390). قابلیت­سنجی توسعه مجدد در بافت­های ناکارآمد شهری مطالعه موردی: محله انبار نفت منطقه 11 تهران. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، شمارۀ 4، صص14-1.
پرهیزگار، محمد علی،  محمدی، محمد (1388). تحلیل توزیع فضایی و مکان­یابی پارک‌های شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS (مطالعه موردی؛ منطقه دو شهر زاهدان). فصلنامه مدیریت شهری، شمارۀ 33.
پور محمدی، محمد­رضا (1388). برنامه­ریزی کاربری اراضی شهری. تهران: انتشارات سمت، چاپ پنجم.
حسین­زاده دلیر، کریم؛ ملکی، سعید (1386). بررسی تغییرات کاربری اراضی شهری در طرح جامع و تفصیلی شهر ایلام طی دهه 82-1372، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه­ای. شمارۀ 8، صص 93-65.
رضویان، محمد تقی (1381). برنامه­ریزی کاربری اراضی شهری. تهران: انتشارات منشی، چاپ اول.
رضویان، محمد تقی؛ بیرامزاده، خبیب (1387). عملکرد مدیریت شهرهای کوچک در برنامه­ریزی کاربری اراضی. مجله پژوهش­های جغرافیایی، شمارۀ 62، صص114-101.
رهنمایی، محمد تقی؛ شاه حسینی، پروانه (1385). فرآیند برنامه­ریزی شهری ایران. تهران: انتشارات سمت، چاپ سوم.
زارع درنیانی، عبدالله (1390). ارزیابی کاربری اراضی شهر بهاباد. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور رضوانشهر صدوق، یزد.
زیاری، کرامت­الله (1388). برنامه­ریزی کاربری اراضی شهری. یزد: انتشارات دانشگاه یزد، چاپ دوم.
سرور، رحیم (1384). جغرافیای کاربردی و آ مایش سرزمین. تهران: انتشارات سمت، چاپ اول.
سیف­الدینی، فرانک (1385). مبانی برنامه­ریزی شهری. تهران: انتشارات آییژ.
سعید نیا، احمد (1387). کاربری زمین شهری. تهران: مرکز مطالعات و برنامه­ریزی شهری، جلد دوم.
شکویی، حسین (1384). دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری. تهران: انتشارات سمت، چاپ هفتم.
صداقت رستمی، کبریا؛ اعتماد، گیتی؛ بیدرام، رسول و ملاذ، جعفر (1390). تدوین شاخص­های شناسایی بافت­های ناکارآمد. مجله علمی تخصصی برنامه­ریزی فضایی، دورۀ 1، شمارۀ 1، صص 120-103.
ضرابی، اصغر و همکاران (1388). بررسی کاربری اراضی شهر نورآباد ممسنی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS). مجله مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، دورۀ 1، شمارۀ 1، صص 48-25.
ضیائیان فیروزآبادی، پرویز و همکاران (1392). سنجش از دور(RS)، سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل سلول­های خودکار(CA) به عنوان ابزاری برای شبیه­سازی تغییرات کاربری اراضی شهری؛ مطالعه موردی: شهر کرد. مجله علوم محیطی، دورۀ 6، شمارۀ 1، صص 148-133.
غفاری، سید رامین و همکاران (1393). ارزیابی سازگاری کاربری اراضی شهری با استفاده از مدل تصمیم­گیری چند معیاره فازی. مجله مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، دورۀ 1، شمارۀ 4، صص 76-59.
گیوه چی، سعید (1389). برنامه­ریزی به منظور پیشگیری و کاهش سوانح. تهران: انتشارات موسسه آموزش عالی علمی- کاربردی هلال احمر ایران، چاپ اول.
مهدی زاده، جواد و همکاران (1393). برنامه­ریزی راهبردی توسعه شهری (تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران). تهران: انتشارات شرکت طرح و نشر پیام سیما.
Chapin, F.S (2013). urban land use planning, second edition. university of Illinois, p3.
Turner, B.L Meyer. W.B (2005). Global land use and land-cover change: an overview. Cambringe university press.
Wiley, j. norlnan, R (1975). urban geography. London, pp.77.
Louw, k. j (2008). lands resource information systems a review of fifteen years’ experience, geo-processing. vole: 1, no: 2, pp. 106.